آیا وایکینگ‌ها به خاطر بالا آمدن آب دریا در گرینلند فرار کردند

در سال ۱۷۲۱، یک مبلغ مذهبی نروژی با کشتی راهی گرینلند شد، به این امید که نوادگان وایکینگ‌هایی را که آنجا زندگی می‌کردند به پروتستانیسم دعوت کند. وقتی رسید، تنها اثری که از جامعه نوردیک یافت، ویرانه‌های شهرهایی بود که ۳۰۰ سال قبل رها شده بودند.

هیچ سند مکتوبی وجود ندارد که توضیح دهد چرا وایکینگ‌ها از آنجا رفتند یا مردند. اما طبق گزارش پژوهشگران در تاریخ ۱۵ دسامبر (۲۴ آذر) در نشست انجمن ژئوفیزیک آمریکا در نیو اورلئان، یک شبیه‌سازی جدید از ساحل گرینلند نشان می‌دهد که با افزایش پوشش یخ جزیره در آن زمان، سطح دریا به شدت بالا آمد.

طبق گفته ماریسا بورجین (Marisa Borreggine)، ژئوفیزیکدان دانشگاه هاروارد، این تغییر در خط ساحل چراگاه‌ها و زمین‌های کشاورزی را غرق کرده و احتمالا در پایان دادن به سبک زندگی نوردیک در گرینلند نقش داشته است.

گرینلند برای اولین بار در سال ۹۸۵ توسط گروهی از مهاجران وایکینگ در ۱۴ کشتیبه رهبری اریک قرمز، که به خاطر آدمکشی از ایسلند طرد شده بود، مستعره شد. اریک و پیروانش در جنوب گرینلند ساکن شدند، جایی که آن‌ها و نوادگان‌شان فک شکار می‌کردند، دام‌هایشان را می‌چراندند، کلیسا می‌ساختند و به اروپایی‌ها شاخ گراز دریایی می‌فروختند.

این ساکنان در زمانی وارد گرینلند شدند که به «دوران گرم قرون وسطی» معروف است؛ زمانی که شرایط آب و هوایی در اروپا و گرینلند برای چندین قرن معتدل بود. اما تا سال ۱۳۵۰، با شروع یک عصر یخی کوچک، اقلیم شروع به بدتر شدن کرد؛ یک دوره سرمایش منطقه‌ای که تا انتهای قرن ۱۹ دوام داشت.

پژوهشگران برای مدت‌های زیادی گمان داشتند که یک تغییر اقلیم سریع در ناپدید کردن جامعه نورس در گرینلند نقش داشته است. بویانگ ژائو (Boyang Zhao)، دیرین‌اقلیم‌شناس دانشگاه براون که در پژوهش مذکور نقشی نداشته، می‌گوید این جزیره احتمالا در ۱۰۰ سال آخر سکونت نورس‌ها بسیار سردتر شده بود. به گفته او، دمای کمتر کشاورزی و پرورش دام را بسیار دشوار می‌کرد.

طبق گفته بورجین و همکارانش، این دمای پایین اثر دیگری نیز بر گرینلند داشته است: بسط پیوسته پوشش یخی جزیره.

به گفته بورجین، با این که سطح دریا معمولا به ذوب یخ‌های صفحات یخی پیوسته است، اقیانوس‌ها به طور یکنواخت در همه جا بالا و پایین نمی‌شوند.

این دو دلیل عمده دارد: اول این که یخ سنگین است. وزن خالص صفحات یخی، زمینی که روی آن قرار دارند را به پایین فشار می‌دهد. یعنی با رشد صفحات یخی، زمین بیشتری غرق می‌شود. دوم، گرانش. جرم زیاد صفحات یخی کششی گرانشی روی آب‌های اطراف اعمال می‌کند. این باعث می‌شود که آب دریا در اطراف گرینلند رو به یخ‌ها بالا برود، در نتیجه آب نزدیک به ساحل از آب در اقیانوس آزاد بالاتر است. با رشد صفحات یخی، این کشش نیز بیشتر می‌شود و سطح دریا در نزدیکی ساحل بالاتر می‌رود.

بورجین و همکارانش با شبیه‌سازی اثر وزن و فشار یخ روی آب‌های گرینلند، در یافتند که سطح آب به قدری بالا آمد که در برخی نواحی صدها متر از ساحل را در خود غرق کرد. آن‌ها می‌گویند، بین زمانی که وایکینگ‌ها رسیدند و زمانی که رفتند، سیل‌های ساحلی شدیدی به وقوع پیوست، به گونه‌ای که زمین‌هایی که زمانی به هم پیوسته بودند، در انتها توسط آب از هم جدا شده بودند.

امروز، برخی از مکان‌های وایکینگ‌ها در نتیجه بالا آمدن سطح آب کلی ناشی از تغییر اقلیم در حال رفتن زیر آب است، که به طور حاشیه‌ای به خاطر ذوب شدن صفحات یخ گرینلند خنثی می‌شوند. به گفته بورجین، در قرن‌های ۱۴ و ۱۵ نیز احتمالا چیزی مشابه رخ داده و زمین‌هایی که نورس‌ها برای کشاورزی و دام‌پروری به آن‌ها وابسته بودند را نابود کرده است.

بورجین می‌گوید «نظریه‌های قبلی در مورد این که چرا وایکینگ‌ها رفتند، روی این ایده متمرکز بودند که همه آن‌ها به خاطر سرمای شدید هوا مردند، چون توانایی سازگاری نداشتند.» اما حفاری‌های باستان‌شناسی داستان ظریف‌تری را حکایت می‌کنند. آن‌ها نشان می‌دهند که مردم نورس در گرینلند در آخرین قرن سکونت خود در آنجا سبک زندگی خود را با افزایش اتکا به غذاهای دریایی عوض کردند.

اما یاد گرفتن سازگاری در مواجهه روز افزون با زمین‌های غیر قابل استفاده کار ساده‌ای نبوده است. ژائو می‌گوید این ایده که افزایش سطح دریا یکی از چالش‌های این مردم بوده، مزیت‌های مخصوص خود را دارد. باید دقت کرد که دلایل ناپدید شدن وایکینگ‌ها از گرینلند ظریف هستند.

برای مثال، با تغییر اقلیم و افزایش فصل یخبندان، این مردم احتمالا خود را بیش از پیش از مسیرهای تجاری جدا دیدند. و تا میانه‌های قرن ۱۴، طاعون سیاه در اروپا در حال کشتار بود، و بزرگترین بازار وایکینگ‌ها را برای شاخ گرازهای دریایی مختل می‌کرد.

ژائو می‌گوید «مردم وایکینگ آمدند و رفتند. اما همچنان سوالات حل نشده زیادی وجود دارد» ــ برای مثال، این که آن‌ها دقیقا چرا آنجا را ترک کردند.

آخرین سند مکتوب از این جامعه نامه‌ای است که یک عروسی را در سال ۱۴۰۸ توصیف می‌کند. چند سال بعد، آن زوج به ایسلند رفتند و در آنجا شروع به کشاورزی کردند. دلیل این که چرا این خانواده رفتن را انتخاب کرد در تاریخ از بین رفته، اما طبق چیزی که پژوهش جدید پیشنهاد می‌دهد، افزایش سطح دریا شاید بخشی از معامله باشد.