بررسی مغز فضانوردان پس از سفر فضایی، از تغییرات ساختاری قابل توجهی حکایت دارد

سفر به فضا تاثیرات فیزیکی و روانی زیادی روی انسان می‌گذارد ولی مطالعات کمی روی این تغییرات انجام شده است. این بار گروهی از محققان با مطالعه مغز ۱۲ فضانورد متوجه شدند که تغییرات قابل توجهی روی ریزساختار ماده سفید مغز رخ می‌دهد.

ماده سفید مغز راه ارتباطی بین بخش‌های پردازش داده مغز یا ماده خاکستری با بدن را کنترل می‌کند. محققان داده‌های این مطالعه را با تصویربرداری رزونانس مغناطیسی انتشاری یا D-MRI از مغز فضانوردان پس از ۱۷۲ روز در فضا جمع‌آوری کردند. آن‌ها پس از هفت ماه دوباره از این فضانوردان اسکن مغزی گرفتند که هنوز برخی تغییرات در ساختار مغز آن‌ها باقی مانده بود.

این گروه متوجه شد که به طور خاص تغییراتی در تنه الیاف عصبی مرتبط با حواس بدن و عملکردهای حرکتی به وجود آمده است. این تغییرات می‌تواند واکنش و عادت بدن به زندگی در میکروگرانش باشد. میکروگرانش شرایطی در فضا است که اجسام معلق هستند و بی‌وزن به نظر می‌رسند.

با وجود تفاوت‌های فیزیکی و جنبشی شرایط سخت فضا، تغییرات قابل توجهی در واکنش مغز به کنترل بدن ایجاد می‌شود که می‌تواند عامل این حساسیت‌های ایجاد شده در عملکرد حسی حرکتی مسافران فضایی باشد.

تصویربرداری از مغز فضانوردان

این اولین باری است که محققان از روش تصویربرداری مغزی به نام تراکتوگرافی فیبری (fiber tractography) برای مطالعه تاثیرات سفرهای فضایی استفاده می‌کنند. در این روش تصویر سه بعدی از تنه الیاف عصبی تهیه می‌شود که نقشه اتصال نورون‌ها را نشان می‌دهد.

البته قبلا نیز تغییرات مغز فضانوردان با تراکتوگرافی فیبری مطالعه شده بو ولی این تحقیق جدید توانست نگاه دقیق‌تری به ارتباطات بین نورون‌ها و نحوه تغییر آن‌ها بیندازد. در ابتدای این مطالعه، محققان فکر می‌کردند که تغییراتی در جسم پینه‌ای مغز (محل ارتباط نیمکره راست و چپ مغز) مشاهده کردند، اما با بررسی دقیق‌تر متوجه شدند که بخش بطنی مغز که داخل آن مایع نخاعی وجود دارد، دچار گسترش در جسم پینه‌ای شده است.

در ابتدا به نظر می‌رسید که این تغییرات در ساختار مغز به وجود آمده، در صورتی که فقط در تغییر شکل آن ایجاد شده است. با این حال باید گفت که تغییر در ساختار مغز اتفاقی غیرطبیعی نیست. با یادگیری مهارت‌های جدید، ضبط خاطرات تازه و اتفاقات دیگر تغییراتی در ساختار مغز ایجاد می‌شود.

در حال حاضر نمی‌دانیم که این تغییرات ساختاری با سفر به فضا چه مشکلاتی می‌تواند به وجود آورد. اما با مطالعه بیشتر درباره نحوه واکنش بدن به شرایط سخت فضا برای دیدن سیارات دیگر آمادگی بیشتری خواهیم داشت.