آیا بیماری انگشت پای کووید واقعا از ویروس کرونا ایجاد می‌شود؟

مطالعات جدید نشان می‌دهند عفونت ناشی از ویروس کرونا سبب بیماری التهابی «چلبلین» نمی‌شود، بلکه علائمی را به همراه دارد که می‌توان آن را بیماری انگشت پای کووید نامید.

در مارس 2020، درست زمانی که موارد ابتلا به ویروس کرونا در بوستون شروع به افزایش کرده بود، «استر فریمن» متوجه مسئله‌ای عجیب شد. تعداد افرادی که انگشتان پاهایشان تغییر رنگ داده بود، به مرور افزایش می‌یافت. فریمن متخصص پوست در بیمارستان عمومی «ماساچوست» است و قبلا در زمینه این تغییر رنگ انگشتان پا مطالعه کرده بود. لکه‌های قرمز و بنفش خارش‌دار نشانه بیماری چلبلین هستند – یک بیماری پوستی که معمولا در هوای سرد ظاهر می‌شود. اما فریمن در هر زمستان تنها با یک یا دو مورد ابتلا روبرو می‌شد. او می‌گوید: «ناگهان در زمان اوج‌گیری ابتلا به ویروس کرونا روزانه شاهد 15 تا 20 بیمار بودیم که علائم مشابهی در این مورد داشتند. از سوی دیگر، همکاران من در سراسر دنیا نیز شاهد این افزایش در مراکز درمانی خود بودند. برای همه ما عجیب بود که چرا این اتفاق با گسترش ویروس کرونا همزمان شده است.»

پزشکان برای اطمینان یافتن از آنچه درحال رخ دادن بود، دست به انجام آزمایش زدند. آن‌ها از افراد مبتلا به بیماری انگشت پای کووید تست کرونا گرفتند و درنهایت تعجب دریافتند بسیاری از این افراد به کرونا مبتلا نیستند. این نتیجه برای پزشکانی که گمان می‌کردند بیماری انگشت پای کووید ناشی از ابتلا به ویروس کرونا است، بسیار شوکه‌کننده بود.

آخرین مطالعه که در 25 فوریه منتشر شد، بررسی جامعی است که در آن 21 فرد داوطلب مورد بررسی قرار گرفته‌اند. تمام این افراد در ماه‌های اولیه همه‌گیری ویروس کرونا به بیماری چلبلین مبتلا شده بودند. اگرچه نتایج ارتباط مستقیم میان ویروس کرونا و بیماری چلبلین را رد نمی‌کنند، اما دانشمندان هنوز نتوانستند شواهد ایمونولوژیکی از عفونت پیشین به ویروس کرونا را در 19 نفر از 21 نفر مشاهده کنند. این گزارش استدلال برخی از محققان را تقویت می‌کند که عقیده دارند بیماری انگشت پای کووید ممکن است ناشی از چیزی غیرمرتبط با ویروس کرونا باشد. «جف گهلهوزن» متخصص پوست و ایمونولوژیست در دانشکده پزشکی «ییل» در ایالات متحده و نویسنده اول مطالعه اخیر می‌گوید: « برای مثال ممکن است این بیماری ناشی از قرنطینه طولانی مدت باشد. زیرا مردم در خانه کفش یا جوراب نمی‌پوشند.»

فرمین که در این مطالعه شرکت نکرده است، می‌گوید: « با این‌حال، نتایج بدست آمده چند سوال جالب را برای ما مطرح می‌کنند که درنهایت برای رسیدن به پاسخ باید مطالعات بیشتری انجام دهیم. به عنوان مثال، افرادی که به ویروس کرونا مبتلا می‌شوند، با استفاده از آنتی‌بادی‌های تولید شده در بدن و سلول‌های نوع T به مبارزه با آن می‌پردازند. اما چطور این میزان آنتی‌بادی تولید شده قادر به جلوگیری از عفونت انگشتان پا نیست؟ این مسائل برای ما به صورت رمز و راز باقی مانده‌اند.»

بیماری انگشت پای کووید

چگونگی بوجود آمدن چلبلین کاملا مشخص نیست. «پاتریک مک کلسکی» متخصص پوست و محقق در مرکز «Kaiser Permanente» در ایالات متحده می‌گوید: « ما در مرحله اول این بیماری را یک آسیب ناشی از سرما می‌دانیم. نمونه‌های چلبلین مشاهده شده در زمستان همیشه بسیار بیشتر از فصل گرما است. ما بر این باور هستیم که سرما احتمالا منجر به محدودیت در جریان خون می‌شود و همین امر باعث می‌شود تا برخی از سلول‌ها بمیرند و یک فرآیند التهابی آغاز شود. لکه‌های بنفش یا قرمزی که روی انگشتان پا ( و گاهی اوقات انگشتان دست، گوش یا بینی) ظاهر می‌شوند، می‌توانند سبب خارش، بروز حساسیت و یا در برخی موارد درد شوند.

اکثر نمونه‌های ابتلا به بیماری انگشت پای کووید زمانی مشاهده شد که موارد ابتلا به ویروس کرونا نیز به اوج خود رسیده بود – آپریل تا می 2020. حدود یک سوم از افراد گزارش دادند که پیش از ابتلا به عفونت پا از علائم کرونا رنج می‌بردند. یک سوم دیگر نیز تائید کردند که مشکوک به ابتلا به کرونا بوده‌اند و یا طی دو هفته گذشته با شخص مبتلا تماس داشته‌اند.

محققان از روش‌های مختلفی برای جست‌وجوی آنتی‌بادی‌ها و سلول‌های T که قادر به مبارزه با ویروس کرونا هستند، استفاده کردند. افراد داوطلب همگی بالغ بودند پس سیستم ایمنی بدن آن‌ها به اندازه کافی تحول یافته بود تا در صورت آلوده شدن به ویروس پاسخ دهد.

فریمن پس از بررسی داده‌های جمع‌آوری شده گفت: « تاکنون هیچکدام از محققین برروی وجود سلول‌های T تمرکز نکرده بود. این مطالعه کوچک است و نمی‌توان آن را قابل تعمیم دانست. مطالعات اپیدمولوژیکی بسیار بزرگتری باید انجام شوند تا ارتباط میان ویروس کرونا و بیماری چلبلین مشخص شود. درحال حاضر تنها می‌دانیم که این بیماری با شروع فصل سرد افزایش می‌یابد.»

متخصص پوست «تیری پاسرون» در دانشگاه «کوت دازور» فرانسه هنوز اعتقاد دارد که انگشتان پای کووید به علت حضور ویروس کرونا در بدن تحریک می‌شد و افراد بیشتری را بیمار می‌کنند. تیم او پس از انجام تحقیقات لازم دریافت افرادی که در طول همه‌گیری ویروس کرونا دچار چلبلین شده‌اند، شواهدی از یک پاسخ ایمنی ذاتی قوی در بدن خود داشته‌اند. محققان عقیده دارند بسیاری از افراد مبتلا به ویروس کرونا به کمک چنین سیستم ایمنی‌ای قادر به شکست ویروس هستند پس بدن دست به تولید آنتی‌بادی‌های لازم می‌زند.

معمای حل نشده

در مطالعات قبلی محققان با نمونه‌برداری از بافت و رنگ زخم افراد مبتلا به بیماری انگشت پای کووید، تلاش کردند تا ارتباط آن با ویروس کرونا را دریابند. آن‌ها با انجام آزمایش بر روی این نمونه‌ها دریافتند ساختار برخی از آن‌ها متفاوت از سایرین است. آن‌ها همچنین دست به مطالعه مجدد نمونه‌های جمع‌آوری شده پیش از گسترش و شیوع کرونا زدند تا نتایج را باهم مقایسه کنند. دانشمندان دریافتند نمونه‌هایی که پس از شیوع ویروس کرونا جمع‌آوری شده‌اند، رنگ متفاوتی نسبت به نمونه‌های قبلی دارند. به عبارت دیگر، فاقد رنگدانه‌های کافی هستند.

با تمام این تفاسیر، پرونده برای فریمن هنوز بسته نشده است. از یک طرف، او بیمارانی را دیده است که پس از راه رفتن با دمپایی بر روی برف و درهنگام سرما به چلبلین دچار شده‌اند که امری کاملا طبیعی است. از سوی دیگر، افرادی را نیز دیده است که آزمایش کرونای آن‌ها منفی بوده و سپس بدون هیچ توضیح قانع‌کننده‌ای به چلبلین مبتلا شده‌اند.

گلهاوزن می‌گوید: « موضوع بسیار پیچیده شده است. فرضیه‌ها با داده‌ها و نتایج تفاسیر همخوانی ندارند.» از سوی دیگر، «ویلیام دامسکی» متخصص پوست دانشگاه ییل می‌گوید: « احساس می‌کنم تب و تاب محققان برای به پاسخ رساندن این سوال کمتر شده است. زیرا ما هنوز نمونه‌های بیماری انگشت پای کووید می‌بینیم با این تفاوت که نرخ ابتلا هم با کاهش ابتلای به ویروس کرونا، کاهش یافته است.

دامسکی در پایان گفت: « این مسئله یک بحث علمی جذاب است اما پاسخ به احتمال زیاد نحوه رفتار متخصصان پوست با بیماران را تغییر نمی‌دهد. صرف‌ نظر از اینکه فردی مبتلا به ویروس کرونا بوده است یا خیر، چلبلین معمولا طی دو یا سه هفته مداوا می‌شود. پس نیازی به نگرانی شدید در مورد این بیماری نیست.»