کشف فسیلی که نشان می‌دهد چرا بعضی از جغدها به شکارچیان روز تبدیل شدند

در خاک‌های سرخ استان گانسو در چین، جغد کوچکی حدود ۶ میلیون سال خوابیده است؛ از زمانی که اواخر میوسن نامیده می‌شود. پنجه‌های فسیلی پرنده و یکی از بال‌هایش باز شده‌اند و نوک تیزش روی شانه‌هایش برگشته است.

شاید تصور کنید که این شکارچی شبی سرد در زمان خودش از آسمان بر سر پستانداری بی‌خبر فرود می‌آمد. اما آنالیز این فسیل، که اخیرا در ژورنال Proceedings of the National Academy of Science منتشر شده است، نشان می‌دهد که این صحنه احتمالا در روشنایی روز اتفاق افتاده است.

با قضاوت از روی حفره‌های چشم این پرنده، جغد ما در نور خورشید به شکار می‌پرداخت، نه ماه. این فسیل می‌تواند سرنخ‌هایی را از نیروهای تکاملی به ما دهد که باعث شده‌اند برخی از گونه‌های جغد به شکارچیان روز تبدیل شوند.

فسیل این جغد، متعلق به گونه‌ای منقرض شده که پژوهشگران آن را میوسورنیا دیورنال (میوسورنیای روز زی — Miosurnia diurnal) نامیده‌اند، به طرز عالی حفظ شده است. این ادعای لی ژیهِنگ (Li Zhiheng)، دیرین‌شناس انستیتوی دیرین‌شناسی آکادمی علوم چین و یکی از نویسندگان این مقاله، است.

تیم پژوهشی توانست اندازه‌گیری‌های دقیقی از استخوان‌های این جغد انجام دهد؛ کاری که برای اکثر فسیل‌های دیگر جغدها ممکن نیست. سپس آن‌ها ابعاد پرنده را وارد یک برنامهٔ کامپیوتری کردند که دربارهٔ سبک زندگی این جانور پیش‌بینی‌هایی را انجام داد و داده‌ها را با آناتومی انواع خزندگان و گونه‌های پرندگان مقایسه کرد.

جغدها به خاطر شکار و تولید صدا در شب مشهورند و بسیاری از جغدهای مدرن نیز شب‌زی هستند. آن‌ها عمدتا حیواناتی را شکار می‌کنند که در شب بیدار هستند. سلول‌های استوانه‌ای چشم جغدها بسیار بیشتر از سلول‌های مخروطی است و به همین دلیل می‌توانند در نورهای کم دید بهتری داشته باشند.

اما بعضی از جغدها پگاه‌رو هستند؛ یعنی در گرگ و میش طلوع و غروب زندگی می‌کنند. باقی جغدها، گونه‌هایی اندک شامل جغدهای سوراخ‌نشین، روز زی هستند؛ یعنی در نور روز به فعالیت می‌پردازند.

دانشمندان عقیده دارند که این جغدهای روز زی از اجدادی شب‌زی تکامل یافته‌اند؛ به این معنی که در نقطه‌ای در گذشته زمان فعالیت خود را تغییر دادند. اما پاسخ واضحی به این سوال وجود ندارد که چطور مجموعه‌ای محدود از جغدها موفق به زندگی در روز شدند.

فسیل مورد مطالعه حفره‌های چشم کشیده و حلقه‌های استخوان در دور چشم‌ها دارد. این شکل‌ها به جغدهای روز زی مدرن شباهت دارند. پژوهشگران در یافتند که با چشم‌هایی به این اندازه و شکل، جغد به احتمال زیاد با نور روز محیط را می‌دید.

البته دکتر لی تصریح می‌کند از آنجایی که کسی این جغد را در عمل مشاهده نکرده است، پژوهشگران باید حدس‌هایی علمی بزنند — هیچ کس با اطمینان رفتار این جغد را نمی‌داند.

با این حال، اگر برخی از جغدها شش میلیون سال قبل به یک سبک زندگی روزانه روی آورده بودند، شاید با جستجو در چیزی که از محیط زیست آن‌ها می‌دانیم، سرنخ‌هایی دربارهٔ علت این تغییر بیابیم. دکتر لی می‌گوید بخشی از استان گانسو که این فسیل در آنجا پیدا شد، در نزدیکی فلات تبت قرار دارد و احتمالا جایی سرد و سخت برای زندگی بوده است.

شاید پستانداران کوچک که جغدها آن‌ها را شکار می‌کردند به گونه‌ای تکامل یافتند که از فعالیت در شب خودداری کنند و از دمای بالاتر روز بهره ببرند. شاید خود این پستانداران در طول سال‌های طولانی باعث شدند تا شکارچیان‌شان به زندگی روزانه روی آورند.

در حال حاضر، این گروه به دنبال آنالیز یک فسیل ظریف جغد از یک گونهٔ دیگر است؛ گونه‌ای که باز هم تصور می‌شود روز زی بوده و می‌تواند سرنخ‌های بیشتری دربارهٔ این جهش جغدها فراهم کند.

دکتر لی می‌گوید «داستان‌های بیشتری دربارهٔ چشم‌ها وجود دارد.»