تصویر روز ناسا: پروژه تلسکوپ افق رویداد و رصد سیاهچاله‌ها

گروهی از منجمان و پژوهشگران سراسر دنیا طی یک همکاری بین‌المللی با تلسکوپ «افق رویداد» (Event Horizon Telescope) توانستند تصویری واقعی از یک سیاهچاله ثبت کنند. آن‌ها با تلسکوپ‌های رادیویی سراسر دنیا از چند سیاهچاله بزرگ داده‌هایی جمع‌آوری کردند. منجمان این سیاهچاله‌ها را طوری انتخاب کردند که در آسمان ما بزرگترین افق رویداد را داشته باشد تا به راحتی در داده‌ها تفکیک شود.

سیاهچاله‌ها، همانطور که از نامشان پیدا است، سیاه هستند و نباید دیده شوند، اما برخی از سیاهچاله‌ها به قدری بزرگ هستند و گرانشی قوی دارند که حین جذب مواد نزدیکشان، قرصی درخشان از مواد داغ در اطراف خود ایجاد می‌کنند. این مواد در مرز گرانش قوی ساهچاله‌ها، یعنی افق رویداد به دام می‌افتد و برای مدتی بسیار طولانی در آنجا می‌ماند.

این تصویر سیاهچاله مرکزی کهکشان M87 را نشان می‌دهد که قرص برافزایشی (accretion disk) درخشان و نارنجی رنگی در اطراف خود دارد. اما ناحیه اطراف این سیاهچاله کوچکتر از افق رویدادی بود که پژوهشگران انتظار داشتند.

البته باید گفت که ناحیه سیاه مرکز تصویر افق رویداد این سیاهچاله نیست و در واقع سایه آن است. مرکز قرص درخشان سیاهچاله M87 با جاذبه مرکز آن تاریک شده و سایه‌ای از خود سیاهچاله ایجاد کرده که اندازه و شکل این سایه با مواد درخشان در نزدیکی افق رویداد مشخص شده است. پژوهشگران و منجمان می‌توانند این اندازه‌ها را با انحراف‌های ایجاد شده در همگرایی گرانشی و اسپین (نوع و اندازه گردش جرم به دور خود) به دست آورند.

پروژه تلسکوپ افق رویداد

در مسیر حل معمای سایه این سیاهچاله، تلسکوپ افق رویداد یا EHT  شواهدی نشان داد که نسبیت عام انیشتین حتی در نواحی پر تنش نیز صادق است و کار می‌کند. همچنین، این شواهد مشخص کرد که سیاهچاله مرکزی کهکشان M87 سیاهچاله‌ای چرخان با ۶ میلیارد برابر جرم خورشید وجود دارد.

از زمانی که این تصویر برای اولین بار در سال ۲۰۱۹ میلادی/۱۳۹۸ خورشیدی منتشر شد، پروژه تلسکوپ افق رویداد گسترده‌تر شده است و تلسکوپ‌های رادیویی بیشتری در سراسر دنیا به آن پیوسته‌اند تا سیاهچاله‌های بیشتری را مطالعه کنند. حالا مدتی است که این تلسکوپ در حال جمع‌آوری داده از سیاهچاله مرکزی کهکشان خودمان، یعنی سیاهجاله کهکشان راه شیری است تا تصویری از آن به دست آورد. نتایج این مطالعه در پنجشنبه آینده منتشر خواهد شد و می‌توانید منتظر نتایج شگفت‌انگیز دیگری مثل تصویر سیاهچاله M87 باشید.