احیا بعد از مرگ؛ دانشمندان ارتباط نورون‌‌های شبکیه چشم فردی را بعد از فوت برقرار کردند

دانشمندان در شرایط آزمایشگاهی موفق شدند شبکیه چشم فردی فوت شده را احیا کرده و ارتباط میان نورون‌ها را برقرار کنند تا جایی که چند ساعت پس از مرگ، امواج بتا در شبکیه چشم وی در پاسخ به محرک نوری مشاهده شد.

آن‌ها با فراهم کردن شرایط اولیه همانند اکسیژن و مواد مغذی، موفق به احیای شبکیه چشم انسان (برقراری ارتباط میان نورون‌ها) شدند. هرچند این پاسخ با «دیدن» همراه نیست زیرا ارتباط با مغز قطع شده است، اما می‌تواند تعاریف مرگ مغزی را تغییر دهد و امیدی برای پیوند چشم و درمان بیماری‌های مرتبط با بینایی باشد.

تیمی از محققان آمریکایی به منظور درک بهتر نحوه تسلیم سلول‌های عصبی در برابر کمبود اکسیژن، فعالیت سلول‌های شبکیه موش و انسان را بلافاصله پس از مرگ آن‌ها اندازه‌گیری کردند. به‌طور شگفت‌انگیزی، آن‌ها موفق شدند با چند تغییر در بافت چشم سلول‌ها را احیا کنند.

شبکیه چشم انسان زمانی که توسط نور تحریک می‌شود، سیگنال‌های الکتریکی خاصی را منتشر می‌کنند که به عنوان «امواج b» شناخته می‌شوند. این امواج در شبکیه‌های زنده ارتباط میان لایه‌های سلولی چشم با مغز را فراهم می‌کند و همین امر به ما امکان دیدن را می‌دهد.

دانشمندان مشاهده کردند چشم فرد متوفی نیز تا چند ساعت پس از مرگ قادر به تولید امواج b است. این اولین باری است که چشم‌های فرد متوفی به این طریق به نور پاسخ می‌دهند و برخی کارشناسان عقیده دارند ماهیت برگشت‌ناپذیر سیستم عصبی مرکزی را می‌توان بدین ترتیب زیر سوال برد.

«فاطمه عباس» دانشمند زیست پزشکی دانشگاه «یوتا» توضیح داد: « ما توانستیم سلول‌های گیرنده نوری در «ماکولای چشم» - بخشی از شبکیه که مسئول بینایی و توانایی ما برای دیدن جزئیات و رنگ‌هاست – را احیا کنیم. در چشم‌هایی که تا پنج ساعت پس از مرگ یک اهدا کننده عضو به دست ما رسید، شاهد پاسخ این سلول‌ها به نور روشن، نور رنگی و حتی فلاش‌های بسیار کم نور بودیم.»

پس از مرگ، می‌توان برخی از اعضای بدن انسان را برای پیوند ذخیره کرد. اما این کار باید پیش از توقف گردش خون در بدن انجام شود. هنگامی که گردش خون در بدن متوقف می‌شود، سیستم عصبی مرکزی دیگر قادر به پاسخ‌دهی به تغییرات نیست. با این‌حال، همه انواع نورون‌ها با سرعت یکسانی از کار نمی‌افتند. اعضای مختلف بدن مکانیسم‌های بقای متفاوتی دارند که موضوع مرگ مغزی را پیچیده‌تر می‌کند.

در این مطالعه، محققان موفق شدند با بازگرداندن اکسیژن و برخی مواد مغذی به چشم‌های فرد متوفی، فعالیت میان نورون‌ها را احیا کنند.

«فرانس واینبرگ» دانشمند بینایی از دانشگاه یوتا گفت: « ما توانستیم کاری کنیم که سلول‌های شبکیه با یکدیگر ارتباط برقرار کنند، دقیقا همان کاری که شبکیه در چشم فرد زنده انجام می‌دهد تا انسان بینایی داشته باشد.»

اما احیای موقت سلول‌های شبکیه به این معنا نیست که کره چشم اهداکننده می‌تواند «ببیند». چشم برای دیدن نیاز به ادراک کامل مغز دارد. اگر «مرگ مغزی» را به عنوان پایان فعالیت نورون‌ها تعریف ‌می‌کنیم، باید بپذیریم که شبکیه چشم انسان تا ساعت‌ها پس از مرگ هنوز فعال است!

دانشمندان عقیده دارند اگر نورون‌های خاصی از چشم که به عنوان گیرنده‌های نوری شناخته می‌شوند را بتوان احیا کرد، می‌توان به پیوندهای آینده امیدوار بود تا به بازیابی بینایی در مبتلایان به بیماری چشمی کمک شود.

اما تا آن زمان راه زیادی داریم. سلول‌های پیوند زده شده و شبکیه اهدا شده باید به نحوی در مدارهای شبکیه ادغام شوند که این مسئله یک چالش بزرگ است.