مطالعه جدید: کم خوابی به مغز آسیب دائمی و جدی می‌زند

مطالعه انجام شده روی انسان‌ و موش نشان می‌دهد دوره‌های شدید کم‌خوابی می‌تواند آسیب‌های دائمی به مغز وارد کند تا جایی که حتی برخی رگ‌های مغزی در اثر کم خوابیدن دچار خونریزی می‌شوند و در برخی حیوانات بی‌خوابی می‌تواند حتی باعث مرگ آن حیوان شود.

اکثر ما می‌‌دانیم بد خوابیدن و کم خوابیدن باعث ایجاد حالت‌های گیجی، مشکل در تمرکز، بد خلقی و خواب آلودگی می‌شود. مطالعات قبلی نشان داده‌اند که یک ماده شیمیایی به نام «آدنوزین» باعث بروز چنین وضعیت‌هایی می‌شود و عملکرد مغز را در کوتاه مدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. مطالعات جدید نشان می‌دهند کم‌خوابی در انسان و موش می‌تواند باعث افزایش سطح آدنوزین می‌شود.

با این حال، سطح آدنوزین را می‌توان به سرعت و پس از چند شب خواب خوب اصلاح کرد. به همین دلیل برخی افراد می‌گویند اگر امشب دیرتر خوابیدم فردا آن را جبران می‌کنم. اما مطالعات انجام شده طی دو دهه اخیر نشان می‌دهند چنین رویکردی اشتباه است و شب‌هایی که دیر می‌خوابیم یا روزهایی که زودتر از خواب بیدار می‌شویم، قابل جبران نیستند و می‌توانند به مغز آسیب جدی وارد کند.

«مری الن ولز»، دانشمند حوزه خواب در دانشگاه کارولینای شمالی می‌گوید:

«مدت‌هاست مشخص شده که دوره‌های شدید کم خوابی برای سلامتی مضر است.»

محرومیت از خواب و صدمات جبران ناپذیر آن

اولین مطالعه تجربی در مورد محرومیت از خواب در سال 1894 توسط دانشمند روسی، «ماریا مناسینا» منتشر شد. در این مطالعه توله سگ‌ها مجبور شدند از طریق تحریک مداوم بیدار بمانند ولی در عرض پنج روز مردند. مناسینا پس از بررسی بدن آنها مشاهده کرد رگ‌های خونی به دلیل کم‌خوابی خونریزی کرده بودند و غشاهای چربی تحلیل رفته بودند. مناسینا در پایان گفت:

«فقدان کامل خواب برای حیوانات کشنده‌تر از کمبود کامل غذا است.»

محرومیت مزمن از خواب می‌تواند آسیب جدی به مغز برساند. چنین تحقیقاتی روی نوعی کبوتر هم انجام شده و نشان می‌دهد بی‌خوابی باعث مرگ آن نوع کبوتر شده است.

دکتر سیگرید ویسی، متخصص علوم اعصاب دانشگاه پنسیلوانیا و زاکاری زامور، طی چند دهه گذشته، تحقیقات مختلفی روی حیوانات انجام داده و متوجه شده‌اند که محرومیت از خواب می‌تواند اثرات بدی روی مغز داشته باشد.

محققان دریافتند وقتی حیوانات فقط چند ساعت بیشتر از حد معمول در روز بیدار نگه داشته می‌شدند، دو بخش کلیدی مغز آنها به صورت چشمگیری تحت تاثیر قرار می‌گیرد. از سوی دیگر هیپوکامپ که نقش مهمی در شکل‌گیری حافظه و یادگیری دارد نمی‌تواند عملکرد درستی از خود نشان دهد. به علاوه تولید آنتی اکسیدان در حیواناتی که دچار کم خوابی هستند به شدت کند می‌شود.

هنگامی که سطح آنتی اکسیدان پایین باشد، فرد دچار مشکلات دیگری خواهد شد. دکتر فرناندز یکی از محققان این مطالعه می‌گوید:

«شب بیداری غیر معمول برای مغز، حتی در شرایط عادی، مشکلاتی را به همراه دارد. اگر از سلول‌های مغزی بخواهید هر روز 30 درصد بیشتر فعال بمانند، در واقع سلول‌ها می‌میرند.»

در مغز موش‌ها، کمبود خواب منجر به مرگ سلولی پس از چند روز محدودیت خواب می‌شود. این موضوع همچنین باعث التهاب در قشر جلوی مغز و افزایش سطح پروتئین‌های تاو و آمیلوئید می‌شود که با بیماری‌های تخریب‌کننده عصبی مانند آلزایمر و پارکینسون در لوکوس سرولئوس و هیپوکامپ مرتبط است.

جالب این است که پس از یک سال خواب منظم، موش‌هایی که قبلا دچار کمبود خواب بودند، همچنان از آسیب عصبی و التهاب مغز رنج می‌بردند.

دکتر سیگل یکی از محققان این مطالعه خاطر نشان می‌کند که آسیب عصبی در اثر بی‌خوابی در مغز انسان تا حد زیادی ناشناخته است و نیاز به مطالعات بیشتری دارد. .

در حال حاضر هیچ روش دقیقی برای اندازه‌گیری میزان و نوع آسیب سلولی ناشی از کم خوابی در لوکوس سرولئوس و هیپوکامپ انسان وجود ندارد. اما مطالعات منتشر شده در 15 سال گذشته نشان می‌دهد بی‌خوابی می‌تواند زمینه‌ساز بیماری‌هایی مانند زوال عقل، افسردگی، مشکلات متابولیک، بیماری‌های قلبی عروقی و افت سطح ایمنی بدن شود.