مروری بر 9 ماموریت تاثیرگذار ناسا به مناسبت تولد 64 سالگی‌اش

سازمان ملی هوا و فضای ایالات متحده یا به اختصار ناسا (NASA - the National Aeronautics and Space Administration) برنامه مدنی فضایی آمریکا است که حدود 18 هزار کارمند دارد و با چندین پیمانکار، دانشگاه و شرکت بین‌المللی و خصوصی همکاری می‌کند تا فضا را کاوش و کشف کند و دانش فضایی را برای منفعت‌های بشر گسترش دهد.

این سازمان در حال حاضر 20 مرکز فضایی و تحقیقاتی در سراسر ایالات متحده دارد و البته، با آزمایشگاهی ملی در مدار زمین، یعنی ایستگاه فضایی بین‌المللی، به مطالعه زمین و اقلیم آن، خورشید، منظومه شمسی و فراتر از آن می‌پردازد. این سازمان برای توسعه فناوری‌های هوایی نیز مطالعات و آزمایش‌هایی مثل پیشرانه الکتریکی و پروازهای فراصوت انجام می‌دهد. به علاوه، ناسا به فناوری‌هایی بودجه اختصاص می‌دهد که می‌تواند برای اکتشافات فضایی آینده و حتی زندگی روی زمین مفید باشد.

در روز 29 ژوئیه 1958 / 7 مرداد 1337 کنگره ایالات متحده مجوز ثبت سازمان ملی هوا و فضا را صادر کرد و این سازمان به طور رسمی فعالیت‌های خود را آغاز کرد. ناسا تا امروز ماموریت‌های سرنشین‌دار و بدون سرنشین بسیاری انجام داده است و با آن‌ها توانسته‌ایم اطلاعات حیاتی بسیاری از منظومه شمسی و ورای آن به دست آوریم. حالا به بهانه تولد این سازمان فضایی که زندگی ما را به کلی تغییر داده‌است، به سراغ ماموریت‌های مهم ناسا در 64 سال اخیر رفته‌ایم.

1. آپولو

شاید بپرسید که بهترین ماموریت ناسا تا امروز کدام است؟ باید گفت همان ماموریتی که انسان‌ها برای اولین بار با آن به فضا رفتند. ماموریت آپولو (Apollo) با ارسال اولین انسان به ماه ماموریتی تاریخی بود و البته انسان در این ماموریت برای اولین بار توانست ماده‌ای از فضا به زمین آورد و دانش ما از ماه را به کلی تغییر داد. فضانوردان ماموریت آپولو با مطالعه مواد ماه از نزدیک داده‌های بسیاری جمع‌آوری و به ما کمک کردند تا سن ماه را تخمین بزنیم، ترکیبات شیمیایی آن را تشخیص دهیم و حتی چگونگی تشکیل آن را متوجه شویم.

2. هابل

تلسکوپ فضایی هابل (Hubble Space Telescope) را می‌توان محبوب‌ترین فضاپیمای ناسا دانست که نام آن در سراسر دنیا پیچیده است. تصاویر این تلسکوپ باعث شده است تا نگاه بسیاری از مردم به جایگاهشان در جهان تغییر کند. این رصدخانه با اکتشافاتی که در زمینه اخترفیزیکی انجام می‌دهد، علم و دانش ما را در این سال‌ها به کلی تغییر داده است. ناسا با ارسال تلسکوپی اپتیکی در ورای جو زمین توانست ابزاری طراحی کند که جزئیات بسیار زیادی از ستاره‌ها، سیاره‌ها، سحابی‌ها و کهکشان‌ها ثبت کند.

3. جیمز وب

حتی قبل از پرتاب تلسکوپ فضایی هابل، ناسا در نظر داشت تا تلسکوپ فضایی جیمز وب (James Webb Space Telescope) را بسازد و این تلسکوپ بالاخره در سال گذشته به فضا رفت. با وجود تمام چالش‌هایی که در سر راه این سازمان برای ساخت جیمز وب قرار داشت، این تلسکوپ ماه گذشته اولین تصاویر تمام رنگی خود را منتشر کرد و حالا اخباری می‌شنویم که جیمز وب توانسته است دورترین کهکشانی را که تاکنون دیده‌ایم، رصد کند. جیمز وب را می‌توان گرانترین دست ساخته بشر دانست که حالا در مداری به دور خورشید می‌چرخد و تا حداقل پنج سال آینده قرار است تا دانش ما از کیهان را متحول کند.

4. وایکینگ

زمانی که فضاپیمای وایکینگ 1 (Viking 1) در ژوئیه 1976/مرداد 1355 خاک مریخ را لمس کرد، این اولین باری بود که یک دست ساخته بشر با موفقیت روی سیاره سرخ فرود آمد. البته باید گفت که قبل از آن دو فضاپیمای برنامه فضایی شوروی به مریخ رسید، اما در خاک این سیاره سقوط کرد و موفقیت‌آمیز نبود. این فضاپیما اولین تصویر رنگی از سطح مریخ را به زمین فرستاد و برای اولین بار سطح این سیاره اسرارآمیز را به ما نشان داد.

5. چاندرا

رصدخانه فضایی پرتوی ایکس چاندرا (Chandra X-ray Space Observatory) از سال 1999 میلادی/1378 خورشیدی، تمام آسمان را در پرتوی ایکس رصد می‌کند و نگاهی به پدیده‌های عجیب نجومی می‌اندازد. از آنجایی که جو زمین بیشتر پرتوی ایکس را جذب می‌کند، منجمان نمی‌توانند با رصدخانه‌های زمینی، آنطور که چاندرا پرتوی ایکس را دریافت می‌کند، آسمان را مطالعه کنند. این ابزار به قدری قدرتمند است که می‌تواند اجرام تا صد برابر کم‌نورتر در طول موج پرتوی ایکس را مطالعه کند. این رصدخانه توانست با رصد سحابی ای ذات‌الکرسی (Cassiopeia A) برای اولین بار باقی مانده‌ای از یک ابرنواختر را در طول موج پرتوی ایکس به ما نشان دهد.

6. کاسینی-هویگنس

این فضاپیما که حاصل همکاری ناسا و اسا (سازمان فضایی اروپا) است، در سال 1997 میلادی/1375 خورشیدی به مقصد فضایی خود، یعنی سیاره زحل پرتاب شد و در سال 2004 میلادی/1383 خورشیدی به آنجا رسید. این فضاپیما تا سال 2017 میلادی/1396 خورشیدی در مدار زحل فعالیت می‌کرد و از حلقه، قمرها و سطح آن‌ها تصاویر اعجاب‌انگیزی فرستاده است. فضاپیمای هویگنس در سال 2005 میلادی/1384 خورشیدی از کاسینی جدا شد و سفر مجزایی به قمر تایتان زحل داشت و در نهایت روی آن فرود آمد. با اینکه فضاپیماهای بسیاری سیاره زحل را بازدید کردند، این فضاپیما اولین ماموریتی بود که این سیاره را در جزئیاتی باورنکردنی مشاهده کرد.

7. اسپیریت و آپورچونیتی

این ماموریت که فقط برای 90 روز در سیاره مریخ طراحی شده بود، تا سال‌ها پس از زمان تعیین شده به کار خود ادامه داد. اسپیریت (Spirit) و آپورچونیتی (Opportunity) دو مریخ‌نوردی بودند که با هم به این سیاره رفتند، اما در دو سمت مخالف آن در ابتدای سال 2004 میلادی/اواخر 1383 خورشیدی فرود آمدند. این ماموریت برای اولین بار نشانه‌هایی از وجود آب در گذشته بسیار دور مریخ به ما نشان داد و به همین خاطر، یکی از ماموریت‌های حائز اهمیت ناسا به شمار می‌رود. اسپیریت در سال 2011 میلادی/1390 خورشیدی در سطحی از مریخ با شن نرم گیر افتاد و دیگر نتوانست خود را نجات دهد. آپورچونیتی نیز هشت سال پس از پایان ماموریت اسپیریت، دیگر به هیچ دستوری از سمت مرکز کنترل ماموریت پاسخ نداد و ناسا پایان این ماموریت را نیز اعلام کرد.

8. اسپیتزر

تلسکوپ فضایی اسپیتزر (Spitzer Space Telescope) یکی دیگر از فضاپیماهای ناسا است که دستاوردهای بسیاری در زمینه کیهان‌شناسی و اخترفیزیک داشته است و اجرام آسمانی را در طول موج فروسرخ رصد می‌کند. اسپیتزر برای اولین بار در سال 2005 میلادی/1384 خورشیدی برای اولین بار طیفی از سیارات فراخورشیدی، یعنی منظومه تراپیست 1 (TRAPPIST-1) ثبت کرد و برخی از منجمان فکر می‌کنند که در رصدی دیگر اولین ستاره‌های تشکیل شده در کیهان را رصد کرد. البته حالا با وجود جیمز وب، می‌دانیم که این دستاورد به این تلسکوپ فضایی تعلق می‌گیرد. ماموریت اولیه اسپیتزر در سال 2009 میلادی/1388 خورشیدی با اتمام خنک‌کننده مورد نیاز برخی از ابزار آن پایان یافت. اما تیم ماموریت توانستند تا 10.5 سال پس از آن نیز تلسکوپ را سرپا نگه دارند و فقط در دو طول موج از چهار طول موج اصلی رصدخانه، به مطالعه با آن ادامه دهند. در نهایت در سال 2020 میلادی/1399 خورشیدی، ناسا پایان این ماموریت را اعلام کرد.

9. وویجر

کمی پس از گذر فضاپیماهای پوینیر (Pioneer) از نزدیکی سیاره مشتری و زحل، فضاپیماهای وویجر 1 و 2 (Voyager 1 and 2) به فضا پرتاب شدند. این دو فضاپیما اکتشافات بسیار مهمی مثل کشف حلقه‌های مشتری و وجود آتشفشان در قمر آن، انجام داد. وویجر اولین گذر نزدیک از سیاره اورانوس را انجام داد که 10 قمر جدید از آن کشف کرد و با گذر از کنار نپتون، توانست جرم دقیق آن را اندازه‌گیری کند. فضاپیمای وویجر 1 در سال 2012 میلادی/1391 خورشیدی و وییجر 2 در سال 2018 میلادی/1397 خورشیدی از مرز منظومه شمسی خارج و وارد فضای بین‌ستاره‌ای شدند.