پژوهشگران مدعی رمزگشایی از خط ایلامی ایران باستان شدند

سیستم نوشتاری ایلامی‌ها در ایران باستان تا مدت‌ها غیرقابل خواندن تصور می‌شد. اما حالا گروهی از باستان‌شناسان مدعی شده‌اند که حداقل بخشی از خط ایلامی را رمزگشایی کرده‌اند. البته برخی از محققان در این زمینه تردیدهایی دارند.

باستان‌شناسان فرانسوی اولین بار در سال 1282 هجری خورشیدی در حال کند و کاو در شهر شوش در جنوب غرب ایران بودند که به نگاره‌هایی به شکل لوزی و مربع برخوردند. آن‌ها خیلی زود متوجه شدند که این نگاره‌ها یکی از چهار زبان قدیمی تاریخ جهان است. تمدن ایلامی‌ها در طول عصر برنز در اواخر قرن سوم و اوایل قرن دوم پیش از میلاد مسیح از این خط استفاده می‌کرد.

این نویسه‌ها از همان زمان با نام «خط باستانی ایلامی» معرفی شدند، اما کارشناسان نمی‌دانستند که چطور باید این اشکال هندسی را بخوانند و معنای آن‌ها را بفهمند. تا پیش از این فقط یک حرف از این نوشته‌ها رمزگشایی شده بود. اما حالا «فرانسوا دسه»، باستان‌شناس فرانسوی و تیمش معتقدند که توانسته‌اند حداقل بخشی از این سیستم نوشتاری را رمزگشایی کنند.

آن‌ها از هشت جام نقره برای این رمزگشایی استفاده کرده‌اند که بسیاری از سمبل‌های خط ایلامی روی آن‌ها نوشته شده است. دسه که در دانشگاه تهران و آزمایشگاه تحقیقاتی Archeorient در لیون فرانسه کار می‌کند، می‌گوید: «این جام‌ها تا مدت‌ها در تملک یک کلکسیونر خصوصی قرار داشت و به تازگی در دسترس پژوهشگران گذاشته شده است.»

این جام‌ها نوشته‌هایی درباره شاهان و حکمرانان به دو زبان متفاوت دارند: خط میخی بین‌النهرین و خط باستانی ایلامی. یکی از روش‌های رمزگشایی نوشته‌های ناشناخته مقایسه متون یکسان یا مشابه در زبان‌های مختلف است. محققان بررسی می‌کنند که یک کلمه مشخص در یک زبان مشخص چه معنایی داشته و تکرار آن در زبان ناشناخته به چه صورت بوده است. سپس معنی کلمات را در می‌یابند.

خط ایلامی فقط مبتنی بر آوانگاری است؟

دسه می‌گوید آن‌ها حالا می‌توانند 72 نویسه را بخوانند و فقط 4 نویسه دیگر ناشناخته باقی مانده است. نکته غافل‌گیرکننده‌تر این است که پژوهشگران در ابتدا تصور می‌کردند این خط ترکیبی از سیستم نوشتار واژه‌نگاری و آوانگاری باشد. اما دسه می‌گوید در پایان بررسی‌ها متوجه شد که خط ایلامی نوشتاری صرفا مبتنی بر آوانگاری است. پس این خط قدیمی‌ترین سیستم نوشتاری در نوع خود محسوب می‌شود.

با این حال، برخی از محققان نسبت به برداشت‌های دسه انتقادهایی را مطرح کرده‌اند. «مایکل مادر»، زبان‌شناس دانشگاه برن سوئیس می‌گوید تا زمانی که شواهد کافی به دست نیاید، نمی‌توان گفت که این خط به‌طور کامل رمزگشایی شده است. او همچنین می‌گوید تحلیل‌های ریاضیاتی نشان می‌دهد که فقط 70 درصد از این سیستم نوشتاری از نویسه‌های آوانگاری تشکیل شده است.

کارشناسان قرار است در ماه اکتبر در کنفرانسی در نروژ گرد هم بیایند و در این باره با یکدیگر صحبت کنند.

اگر دوست داشتید می‌توانید این مطلب را با دوستان‌تان در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارید.