ترسیم استراتژی همراه اول در جیتکس 2022: انتخاب مسیر نوآوری باز برای رهبری اکوسیستم دیجیتال منطقه

رویداد «روز فناوری ایران» در نمایشگاه جیتکس 2022 برگزار شد و مدیران همراه اول از برنامه‌هایشان برای آینده سخن گفتند. همراه اول در حال حاضر بیش از 76 میلیون کاربر و سهمی 57 درصدی از بازار ایران دارد اما به گفته مدیرانش سعی دارد با استفاده از نوآوری باز به رهبر اکوسیستم دیجیتال در منطقه تبدیل شود.

نمایشگاه بین‌المللی جیتکس 2022 به عنوان یکی از رویدادهای مهم حوزه فناوری از 18 تا 22 مهر در امارات در حال برگزاری است. همراه اول نیز با شعار «چشم انداز آینده دیجیتال» (Digital Future in Perspective) در نمایشگاه حاضر شده است.

به گزارش دیجیاتو، روز گذشته 18 مهرماه، همایش «روز فناوری ایران» در جیتکس برگزار شد و «عباس لطفعلیان»، معاون فروش و بازاریابی همراه اول و «وحید شاه منصوری»، معاون تحقیق‌وتوسعه این شرکت از سخنرانان این رویداد بودند.

لطفعلیان در ابتدای سخنان خود با بیان اینکه همراه اول به عنوان یک دارایی ملی از شرکت مخابراتی سنتی به رهبر بازار اپراتور دیجیتال موبایل تبدیل شده است، گفت:

«ما «همراه اول» را یک دارایی منحصر به‌فرد و ارزشمند می‌دانیم که توسط افراد حرفه‌ای و نیروهای انسانی متخصص توسعه پیدا کرد؛ شرکتی که همه مردم ایران از مناطق دور افتاده و روستایی گرفته تا شهرهای بزرگ از ابزارهایش در زندگی روزانه خودشان استفاده می‌کنند.»

او به تاریخچه این شرکت اشاره کرد و گفت: «همراه اول در سال 1993 به عنوان اولین ارائه‌کننده خدمات اپراتور همراه شروع به کار کرد. این شرکت در ابتدا زیرمجموعه TCI (شرکت مخابرات ایران) بود اما از آن جدا شد و حالا به عنوان یک شرکت خصوصی کار خود را ادامه می‌دهد. بعد از این خصوصی‌سازی، همراه اول در سال 2010 بخشی از سهام خود را به طور عمومی عرضه کرد.»

معاون فروش و بازاریابی همراه اول با بیان اینکه ایران یک کشور پهناور با 31 استان و 85 میلیون جمعیت است اظهار داشت همراه اول یک شبکه ارتباطی گسترده با 19 هزار سایت از 2G تا 4G را تهیه کرده است:

«حالا ما 76 میلیون کاربر داریم و از نظر پایگاه مشتری که ارزشمندترین دارایی اپراتورهای موبایل محسوب می‌شود، ما بزرگترین اپراتور خاورمیانه و هفدهمین اپراتور بزرگ جهان هستیم. همراه اول 57 درصد بازار ایران را در اختیار دارد و چیزی که در این میان باید به آن توجه داشت این است که همراه اول سهم بازار خود را در حالی حفظ می‌کند که 16 سال پیش اپراتورهای دوم و سوم هم وارد بازار شدند. اگر به بازارهای دیگر مناطق دنیا نگاه کنید، معمولا وقتی اپراتور دوم یا سوم به بازار می‌آید، بازیگر اول بازار حدود 60 درصد سهم خود را از دست می‌دهد. با این حال همراه اول امروز سهمی 57 درصدی دارد.»

وی عملکرد همراه اول در زمینه اینترنت پهن باند همراه (Mobile broadband) را عالی ارزیابی کرده که آورده‌های بسیاری برای کسب‌وکارها داشته است: «ما یک شبکه  4G و LTE گسترده و فراگیر در سراسر ایران توسعه داده‌ایم و در واقع دیتای موبایل ارزان و بهینه‌ای را در اختیار مشتری می‌گذاریم. اما وقتی به مصرف‌کنندگان تجاری همین اینترنت نگاه می‌کردیم، می‌دیدیم که آن‌ها کسب‌وکار بزرگی را به وسیله‌ همین اینترنت ما ساخته‌اند که آورده‌های بسیار زیادی برای آن‌ها داشته‌است؛ آورده‌هایی که حتی از تلاش ما برای ارائه تکنولوژی 4G بیشتر بوده است.»

به گفته لطفعلیان در همین راستا همراه اول تصمیم گرفت تا استراتژی جدید خود را برای عصر دیجیتال تدوین کند. در واقع، این شرکت تصمیم گرفت نقش مهم و بزرگی در اکوسیستم دیجیتال ایفا کند: «استراتژی ما در این زمینه روی سه نقطه متمرکز شد. ابتدا بازطراحی Core business یا هسته اصلی کسب‌وکار. در قدم بعدی، تصمیم گرفتیم روی Beyond Core یا فراتر از هسته‌ی اصلی تمرکز کنیم. این روند به معنای سرمایه‌گذاری در پلتفرم‌ها و سازمان‌های دیجیتال و تبدیل شدن به سرمایه‌گذار خطرپذیر مهم در بازار برای همراه اول بود. همچنین روی Near Core تمرکز کردیم که در این مسیر به کسب‌وکارهایی توجه می‌کردیم که نزدیکی ویژه‌ای به هسته کاری ما داشتند.»

ترسیم چشم‌انداز بخش دیجیتال همراه اول

او چشم انداز بخش دیجیتال همراه اول را ارائه سرویس‌ها و راهکارهای هوشمند برای فراهم کردن اکوسیستم دیجیتال عنوان کرد تا به یکی از رهبران بازار منطقه تبدیل شوند:

«اکوسیستم دیجیتال همراه اول بازیگران بزرگی دارد که زیر چتر همراه اول فعالیت دارند؛ مانند «آکادمی همراه اول» که روی توسعه و توانمندسازی افراد فعال در اکوسیستم دیجیتالی فعالیت می‌کند. یا «نور دنا» به عنوان شرکت سرمایه‌گذاری، «مبین‌نت» به عنوان ارائه‌کننده ارتباطات FWA؛ یا «افرانت» که در زمینه تکنولوژی و ارائه سرویس‌های دیتاسنتر فعالیت می‌کند. از طرفی مجموعه‌هایی چون «حرکت اول» و هاب‌های ما نیز در نقش سرمایه‌گذار و شتاب دهنده در بازار استارتاپی ایران فعالیت دارند. از دیگر زیرمجموعه‌های همراه اول، مرکز تحقیق و توسعه MCI است و همینطور EBCOM که مسئول توسعه‌ی کسب‌وکارهای دیجیتالی جدید در مسیرهای تازه است.»

معاون فروش و بازاریابی این شرکت با اشاره به بخش سرویس‌های دیجیتالی، اظهار داشت همراه اول سوپراپلیکیشن اوانو را با 9 میلیون نصب دارد که از یک کیف پول منحصربه‌فرد برخوردار است. همچنین اپلیکیشن همراه من، با بیشتر از 15 میلیون نصب در اختیار مشترکین همراه اول است. اپلیکیشن شاد، یکی دیگر از زیرمجموعه‌های همراه اول است که در واقع یک اپلیکیشن پیام‌رسان است که پس از شیوع کرونا توسعه پیدا کرد. این پلتفرم در کمتر از یک سال به 15 میلیون کاربر رسید. 

او باور دارد وقتی به عنوان یک اپراتور موبایل در یک سفر دیجیتالی قرار می‌گیریم، نکته بسیار مهم این است که مشترک بداند می‌تواند در سرویس‌های مختلف و جدیدی از خدمات همراه اول استفاده کند. به همین دلیل تصمیم گرفته‌اند از تکنولوژی SSO یا Single Sign-On (ورود به همه خدمات با یک شناسه) استفاده کنند. در کنار همه این سرویس‌ها که به این شکل در دسترس هستند، حتی کاربران به کیف پول خود نیز به همین سادگی دسترسی دارند.

به گفته لطفعلیان تمام این تلاش‌ها در زمینه تحول دیجیتال منجر به نتایج درخشانی شده است: «برای مثال اکنون شاخص خالص مروجان (NPS) همراه اول به 33.77 افزایش پیدا کرده و در بخش مالی نیز درآمد همراه اول 37 درصد نسبت به سال قبل افزایش یافته. همچنین همراه اول نفوذ LTE مثال‌زدنی در بین مخاطبان خود تجربه کرده است؛ چرا که امروز 100 درصد شهرها و بخش بسیار زیادی از منطق روستایی در ایران تحت پوشش LTE همراه اول هستند. این پوشش باعث شده تا میانگین درآمد از هر کاربر (ARPU) بیش از 30 درصد رشد داشته باشد.»

او در پایانبا بیان اینکه همراه اول در تمام این زمینه‌ها مایل به گسترش همکاری‌های خود است، برای همکاری با بازیگران مختلفی که می‌توانند در این مسیر دیجیتالی به آن‌ها کمک کنند، اعلام آمادگی کرد.

نوآوری باز در همراه اول

شاه‌منصوری، معاون تحقیق‌وتوسعه همراه اول از دیگر سخنرانان همایش «روز فناوری ایران» بود. او سخنان خود را به «نوآوری باز» در همراه اول اختصاص داد و گفت:

«اپراتورهای مخابراتی برای اینکه تکامل پیدا کنند، این روزها با چندین چالش مواجه هستند. حاشیه سود اپراتورها در مقایسه با هزینه‌ها و درآمدها کاهش پیدا کرده و همچنین هزینه‌ها افزایش داشته است. تحول دیجیتال یک چالش برای اپراتورهای موبایل به حساب می‌آید. این روزها سرویس‌های دیجیتال OTT بخش بزرگی از درآمدها در بازار ICT را به خودشان اختصاص داده‌اند و اپراتورهای موبایل که یکی از بزرگترین بازیگران بازار در یک دهه گذشته بودند، از نظر درآمد و سوددهی عقب افتاده‌اند و در حال از دست دادن سهم خود به سرویس‌های اپراتور دیجیتال هستند.»

شاه منصوری یکی دیگر از چالش‌ها در مسیر تکامل اپراتورهای مخابراتی، عملیات‌ها و سازماندهی قدیمی دانست و افزود: «معمولا در رده‌های بالای مدیریتی اپراتورهای موبایل، ِDNA کمپانی در برابر تغییرات و تغییرات سریع مقاومت می‌کنند. آخرین چالش، نیازهای جدید مشتریان است. رفتار مشتریان در حال تغییر و شبکه 5G در حال ورود به بازار است و مشترکان غیر-انسانی [IoT] نیز در حال ورود به بازار هستند.»

به اعتقاد او برای پاسخگویی به این چالش‌ها، یکی از رویکردهای کلیدی، استفاده از نوآوری است و برای تغییرات بزرگ، نوآوری باید تبدیل به یک فرهنگ شود: «ما به نوآوری در محصولات، نوآوری در بخش‌های مختلف سرویس‌ها از تعریف گرفته تا شکل دادن سرویس‌ها، نوآوری در فرایندها و سازمان‌ها نیاز داریم. ما به مدل‌های بیزینسی جدید در بازار نیاز داریم و بالاتر از همه این موارد، ما به رویکردهای مدیریتی مبتنی بر نوآوری نیاز داریم.»

معاون تحقیق‌وتوسعه همراه اول با طرح این سوال که نوآوری از کجا می‌آید، اظهار داشت در یک شرکت اینترنتی یا فناوری، خود فناوری از دانش و خود دانش از تحقیقات سرچشمه می‌گیرد. بنابراین اپراتورها باید بیشتر در بخش تحقیقات سرمایه‌گذاری کنند تا به دانش و ایده‌ها دست یابند، فناوری بسازند و بر چالش‌ها غلبه کنند.

وی در ادامه به استراتژی همراه اول برای استفاده از نوآوری باز اشاره کرد و گفت: «ابتدا باید نوآوری باز را تعریف کنم. عبارت نوآوری آزاد 20 سال پیش توسط دکتر «هنری چسبرو» (Henry Chesbrough) تعریف شد. بر اساس تعریف چسبرو، نوآوری باز استفاده هدفمند از ورودی‌ها و خروجی‌های دانش برای شتاب دادن به نوآوری و گسترش بازار برای استفاده خارجی از نوآوری است. این تعریف آکادمیک نوآوری باز است اما تعریف ساده‌تری هم برای آن وجود دارد: اگر شما بدون سرمایه‌گذاری در تحقیقات به دانش دست پیدا کنید، به آن نوآوری آزاد گفته می‌شود که از طریق جمع‌‌سپاری بدست می‌آید. برای مثال شما در حال حاضر مشکلی دارید یا برخی مواقع مشکلاتی دارید که از آن‌ها بی‌اطلاعید. شما مشکلات را به عده‌ای نشان می‌دهید و برای آن‌ها از همان افراد پاسخ می‌گیرید که به آن جمع‌سپاری گفته می‌شود و اگر مبتنی بر دانش باشد، نوآوری باز تلقی می‎شود.»

شاه منصوری اولین قدم را ایجاد محیطی جهت آماده‌سازی اکوسیستم برای نوآوری باز دانست و افزود: «شما از یک طرف مشکلاتی دارید و از طرف دیگر به مسیرهایی نیاز دارید تا به افراد اجازه دهد ایده‌های خودشان را مطرح کنند. در این مسیر به ریورس پیچ، استارتاپ‌ویکند، هکاتون و… نیاز دارید تا به ایده‌هایی برسید. سپس به یک مرکز نوآوری برای پرورش ایده‌ها نیاز دارید؛ باید منتور ایده و تیم باشید و آن‌ها را آموزش دهید. باید با ارتباط نزدیک با تیم فنی، بر اساس ایده یک راه‌حل توسعه دهید. و در نهایت باید شرایطی را فراهم کنید که بتوان به شکل پایدار، خروجی نهایی را با سیستم ادغام کرد؛ سیستمی که در اینجا، همان اپراتور موبایل است.»

زیرساخت‌های اصلی نوآوری باز در همراه اول

به گفته وی در حال حاضر همراه اول چهار زیرساخت اصلی نوآوری باز دارد. اولین زیرساخت، اپراتور باز است. مورد بعدی، آزمایشگاه باز است:

«ما در حال حاضر دو آزمایشگاه باز توسعه داده‌ایم که یکی از آن‌ها برای شبکه 5G و دیگری IoT است که آماده کار هستند. آزمایشگاه باز یک آزمایشگاه مبتنی بر جامعه است که همه می‌توانند در آن حضور داشته باشند و هم اکنون درون آن اپراتورهای کوچک وجود دارند. این آزمایشگاه‌ها به مردم اجازه مشارکت در فناوری‌های جدید و آزمایش راهکارها در محیط آزمایشگاهی را می‌دهد. پس از تایید آن‌ها، می‌توان آن‌ها را به شبکه‌های واقعی منتقل کرد. استفاده از آزمایشگاه مبتنی بر جامعه، یک مسیر اصلی برای آزمایشگاه‌های باز است و در حقیقت بخشی است که ایده‌ها شکوفا می‌شوند.»

شاه‌منصوری مرکز نوآوری را محلی دانست که ایده، با راهنمایی و یاری رساندن، رشد می‌کند. در اینجا با تیم به سمتی حرکت می‌کنید که ایده را تجاری‌سازی کنید. معمولا TRL1 یا TRL2 تا TRL6 (سطح آمادگی فناوری) در مرکز نوآوری اتفاق می‌افتد: «از طرفی ما همچنین شرکت سرمایه‌گذاری سازمانی داریم که مسئول اتصال ایده‌ها و کمپانی مدرن است. این شرکت سرمایه‌گذاری همکاری‌های قانونی میان استارتاپ‌ها و کمپانی مادر و همچنین تصاحب و خرید استارتاپ‌ها را تسهیل می‌کند.»

به گفته او در اکوسیستم نوآوری همراه اول، چهار بخش اصلی برای نوآوری دارد: «مورد اول، زیرساخت تحقیقات است که در این بخش دو بازیگر اصلی داریم و با نوآوری‌های داخلی سروکار دارند. ما مرکز تحقیق و توسعه همراه اول را داریم که بیش از دو سال پیش تاسیس شد و در همین دو سال در پروژه‌های R&D بیش از 10 میلیون دلار سرمایه‌گذاری شده است. این بخش شامل پروژه‌هایی از سطح TRL0 تا TRL6 می‌شود و در اینجا 100 پروژه تعریف شده است.»

مدیر R&D همراه اول با بیان اینکه مرکز تحقیق و توسعه همچنین مسئول ارائه بورسیه برای دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری و همچنین پست دکتری با هدف کمک به توسعه تحقیقات و دستیابی به دانش است اظهار داشت آن‌ها همچنین آکادمی همراه اول را دارند که مسئول آموزش به افراد فارغ‌التحصیل برای ورود به اکوسیستم ارتباطات و فناوری اطلاعات است:

«ما همچنین زیرساخت فناوری برای آزمایشگاه‌های باز و آزمایشگاه‌های همراه اول داریم که آزمایشگاه باز توضیح داده شد و محلی برای همکاری جامعه توسعه‌دهنده است. آزمایشگاه همراه اول بخشی از مرکز نوآوری است که با همکاری‌ دانشگاه‌ها در تهران شکل گرفته است.»

او با اشاره به اینکه ساختارهای فایننس را شکل داده‌اند، اظهار داشت شرکت سرمایه‌گذاری حرکت اول را دارند که تا به امروز و در 8 سال فعالیتش، بیش از 100 میلیون دلار در استارتاپ‌های ایران به خصوص در بخش ICT سرمایه‌گذاری کرده است. همچنین آن‌ها اخیرا یک شرکت سرمایه‌گذاری سازمانی نیز ایجاد کرده‌اند که مسئول نوآوری باز است: «در ادامه ما زیرساخت مرکز نوآوری را داریم.»

شاه‌منصوری در پایان از تلاش این شرکت برای دریافت مجوز تاسیس پارک‌ فناوری مجازی و چندین پارک فناوری فیزیکی در ایران سخن گفت: «همراه اول می‌خواهد برای پارک فناوری مجازی درخواست مجوز کند؛ پارکی که از سال 2023 کار خود را آغاز می‌کند. همراه اول در حال حاضر سه شتاب‌دهنده (هاب) در شهرهای تهران، اصفهان و شیراز دارد. در نهایت همکاری تمام این بخش‌ها منجر به نوآوری در همراه اول می‌شود و امیدواریم بتوانیم بر مشکلات غلبه کرده و البته درآمد و آورده‌های همراه اول را نیز افزایش دهیم.»