طرح شناسه‌دار کردن قطعات خودرو؛ چالشی تازه برای بازار قطعات یدکی

یکی از مشکلات اصلی بازار قطعات و تجهیزات یدکی خودرو، قاچاق محصولات و تولید قطعات تقلبی است. وزارت صمت برای مقابله با این مشکل بحث کد رهگیری و شناسه کالا را مطرح کرده است. فعالان حوزه هرچند موافق، ولی به مشکلات طرح شناسه دار کردن قطعات اشاره کرده و از وزارت صمت درخواست کرده‌اند راه‌حلی را برای این مشکلات ارائه دهد، چرا که به گفته فروشندگان بازار قطعات، فعالیت 120 هزار واحد صنفی، ممکن است در پی اجرایی شدن این طرح دچار وقفه شود.

به دلایل مختلف از جمله کیفیت پایین محصولات داخلی، بازار قطعات یدکی خودرو مخصوصا لنت بسیار داغ است. از این رو بسیاری از افراد سودجو به دنبال راهی برای رسیدن به درآمدهای کلان از طریق فروش محصولات قاچاقی و تقلبی هستند.

وزارت صمت برای جلوگیری از ورود قطعات قاچاقی و نامعتبر به بازار، طرح شناسه دار کردن قطعات را پیشنهاد کرده است. با این حال بر اساس اظهارات کارشناسان حوزه، این طرح در صورت عدم اجرای صحیح اثربخشی چندانی نداشته و مانع جعل کد شناسه و رهگیری برای کالاهای قاچاقی نمی‌شود.   

عمده مشکلات طرح شناسه دار کردن قطعات به نحوه اجرا و سامانه مخصوص آن بازمی‌گردد. ظاهرا سامانه جامع تجارت دارای ایرادات و معایب متعددی بوده و با قطعی‌های فراوانی همراه است. به همین خاطر دریافت کد شناسه و رهگیری برای قطعات به مدت‌زمان زیادی احتیاج داشته و باعث کندی عرضه این محصولات به بازار می‌شود.

بسیاری از فروشندگان و خریداران تحمل این فرایند کند را نداشته و منتظر دریافت کد شناسه و رهگیری و الصاق آن‌ها روی جعبه محصولات خود نمی‌مانند. به همین خاطر قطعات بی‌شماری در بازار وجود دارند که علیرغم تولید توسط شرکت‌های مجاز و معتبر، فاقد کد شناسه و رهگیری هستند.

یکی دیگر از مشکلات طرح شناسه دار کردن قطعات با استفاده از کد شناسه و رهگیری، عدم تضمین کاربرد آن‌ها روی محصولات تقلبی است! یعنی هنوز راه‌حلی برای جلوگیری از تخصیص کدهای معتبر روی محصولات زیرپله‌ای و قاچاق ارائه نشده است.

از نظر کارشناسان حوزه یکی از روش‌های مقابله با کالاهای قاچاقی و تولید محصولات تقلبی و تخصیص کد شناسه و رهگیری به این محصولات، اعمال جریمه‌های سنگین برای افراد و شرکت‌های خاطی و از بین بردن قطعات تقلبی و زیر پله‌ای، به جای بازگرداندن آن‌ها به فرد یا شرکت متقلب است.  

صرف‌نظر از مشکلات طرح شناسه دار کردن قطعات و تجهیزات خودرو، این رویه در صورت اجرای درست می‌تواند تأثیرگذار باشد. پشتیبانی مناسب از سایت ارائه‌دهنده کدها و پاسخگویی به‌موقع و سریع می‌تواند فروشندگان و خریداران را ترغیب به پیروی از این طرح کند.

البته باز هم موضوع جعل کد شناسایی و رهگیری برای محصولات قاچاقی و تقلبی مطرح است و وزارت صمت باید برای این مشکل چاره‌اندیشی کند.