مرکز پژوهش‌های مجلس: مرکز فناوری کوانتومی برای پیشرفت در این حوزه راه‌اندازی کنید

بازوی مشورتی مجلس اعتقاد دارد تکنولوژی کوانتومی به‌زودی موجب تحول عظیمی در جهان می‌شود و کشورهایی که از محصولات این فناوری محروم باشند، از منظر امنیتی به‌شدت آسیب‌پذیر خواهند بود. مرکز پژوهش‌های مجلس با ذکر نکات حائز اهمیت در ترسیم نقشه راه تکنولوژی کوانتومی، پیشنهاد داده است مرکز فناوری کوانتومی با قابلیت استفاده توسط همه دانشگاه‌ها ایجاد شود چرا که متولی بخصوصی در این زمینه در ایران وجود ندارد.

فناوری کوانتومی شامل رایانش حسگرها و ارتباطات کوانتومی می‌شود. این فناوری در آستانه ایجاد یک تحول عظیم در جهان است و پیش‌بینی می‌شود تا سال 1405 موجب جهش بزرگی در علوم رایانشی شود. فناوری کوانتومی احتمالاً امنیت بسیاری از سامانه‌های رمزنگاری فعلی را در هم خواهد شکست و انواع جدیدی از ارتباطات ایمن و حسگرهای بسیار دقیق را به‌وجود خواهد آورد.

همین امر سبب شده است تا مرکز پژوهش‌های مجلس توجه ویژه‌ای به این فناوری داشته باشد و پیشنهادهایی برای رشد آن در ایران ارائه کند. این مرکز اعتقاد دارد برای پیشرفت در فناوری کوانتومی بایستی استراتژی کلان‌نگر تدوین شود؛ در غیر این صورت با محرومیت از این محصولات، کشورمان از منظر امنیتی به‌شدت آسیب‌پذیر خواهد بود.

سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه فناوری کوانتومی

مرکز پژوهش‌های مجلس در بخشی از گزارش خود به سرمایه‌گذاری‌های صورت‌گرفته در بحث فناوری کوانتومی اشاره کرد و نوشت:

«در عرصه جهانی، رقابت سنگینی در عرصه فناوری کوانتومی در جریان است. چین پس از پیشی‌گرفتن از ایالات متحده آمریکا در عرصه نسل پنجم فناوری ارتباطات همراه، با برنامه‌ریزی جامع و سرمایه‌گذاری عظیم در فناوری کوانتومی نیز ممکن است سلطه فناورانه ایالات متحده آمریکا را به چالش بکشد. این کشور بیش از 15 میلیارد دلار اعتبار جهت برتری کوانتومی در نظر گرفته است. اتحادیه اروپا بیش از 7 میلیارد و آمریکا نزدیک به 2 میلیارد دلار در این حوزه سرمایه‌گذاری کرده‌اند.»

اما شرایط ایران در این حوزه به چه صورت است؟ با وجود سرمایه‌گذاری در کشورمان، ردیف اعتباری مشخصی برای توسعه فناوری کوانتومی در قوانین بودجه سنواتی ایران در نظر گرفته نشده است. آمارها نیز نشان می‌دهد در سه سال اخیر هیچ اختراعی در زمینه کوانتوم در ایران به ثبت نرسیده است. عمده اختراعات در کشورمان قبل از سال 1397 ثبت شده‌ و فارغ از کیفیت آن‌ها، 17 صدم درصد از کل اختراعات کوانتومی جهان را شامل می‌شود.

ترسیم نقشه راه توسعه تکنولوژی کوانتومی

مرکز پژوهش‌های مجلس معتقد است در فرایند تصویب نقشه راه کوانتومی ایران ابهام‌هایی مانند نهاد متولی توسعه کاربری فناوری کوانتومی دیده می‌شود.

شورای عالی فضای مجازی شهریور‌ماه امسال در سند راهبردی جمهوری اسلامی ایران در فضای مجازی، طراحی نظام به‌کارگیری فناوری‌های نوین فضای مجازی از قبیل پردازش کوانتومی را وظیفه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اعلام کرده است. تصویب نهایی این سند نیز به کمیسیون عالی تنظیم مقررات فضای مجازی سپرده شده.

این مرکز در ادامه، نکاتی را که باید برای ترسیم نقشه راه تکنولوژی کوانتومی در نظر گرفته شود، ذکر کرده است. بازوی مشورتی مجلس اعتقاد دارد به‌دلیل نوپا‌بودن فناوری کوانتومی این خطر وجود دارد که به‌راحتی در دام پروژه‌های هزینه‌بر و بی‌کاربرد گرفتار شویم؛ از‌همین‌رو باید احتیاط لازم را داشت. ثانیاً به‌دلیل هزینه‌های بالای پروژه کوانتومی باید در تمامی گام‌ها و پروژه‌ها نگاه اقتصادی و توجه به ظرفیت‌های موجود داشت و‌گرنه ممکن است اقدام‌ها به نتیجه نرسد.

نکته آخر اینکه صنعت کوانتوم در سال‌های اخیر درگیر تبلیغات و داستان‌سازی‌های غیر‌عادی شده است. برخی دانشمندان نیز در‌این‌باره هشدارهایی داده‌اند. تولید تجهیزات کوانتومی نیازمند پیش‌نیازها و محصولات مقدماتی متعددی است؛ این کار باید قدم‌به‌قدم با یک نقشه راه دقیق پیگیری شود. در‌نتیجه با سرمایه‌گذاری پراکنده در این حوزه نمی‌توان به نتیجه رسید و لازم است سرمایه‌گذاری‌های سخت‌افزاری در نهادی متمرکز انجام شود و دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی دیگر به‌صورت مشترک از آن استفاده کنند.

از‌همین‌رو پیشنهاد شده است که برای صرفه‌جویی در هزینه‌ها، یک مرکز فناوری کوانتومی با قابلیت استفاده توسط همه دانشگاه‌ها ایجاد شود.