هرآنچه باید درباره سویه‌های جدید کرونا بدانید

آغاز سال نو میلادی همراه با بازگشت کرونا به صدر اخبار و مسائل روز بوده است. در این مقاله به بررسی بحث‌برانگیزترین سویه‌های جدید ویروس کرونا، یعنی XBB.1.5 ،BQ.1 و BF.7 می‌پردازیم.

واریانت امیکرون ویروس کرونا با جهش‌های متوالی، مسیری برای مقابله با ایمنی حاصل از واکسیناسیون یا سابقه ابتلا یافته است؛ درحال‌حاضر زیرسویه‌های امیکرون رو به گسترش در سطح جهانی‌ هستند.

«اگرچه امیکرون در طولانی‌مدت شاهد هیچ جهش بزرگی نبوده است، اما اکنون در آستانه رسیدن به نقطه‌ای هستیم که نظارت و مراقبت را می‌طلبد.»

اندرو پکو، میکروبیولوژیست و ایمونولوژیست دانشکده بهداشت عمومی جان‌هاپکینز بلومبرگ.

براساس داده‌های مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده (CDC)، XBB.1.5، BQ.1.1، BQ.1، BA.5 و XBB که همگی زیرسویه امیکرون هستند، منجر به تقریباً تمامی موارد ابتلا جدید شده‌اند.

با گسترش زیرسویه‌های امیکرون، به‌ویژه پس از کاهش سریع محدودیت‌های پکن در چین، چشم‌انداز رشد کووید-19 در سال 2023 نگران‌کننده خواهد بود.

«دولت چین اطلاعات چندانی در مورد ترکیب ژنتیکی ویروس‌ها به اشتراک نگذاشته است.»

استاد دانشگاه واندربیلت نشویل و مدیر پزشکی بنیاد ملی بیماری‌های عفونی ایالات متحده.

گزارش بلومبرگ نیوز و فایننشال تایمز حاصل از برآورد داخلی مقامات ارشد بهداشتی حاکی از آن است که در 20 روز اول دسامبر حدود 250 میلیون نفر در چین به کرونا مبتلا شدند.

زیرسویه BF.7

باورها بر این است که زیرسویه‌ای از امیکرون به نام BF.7 موجب گسترش مجدد کرونا در چین و به تبع آن کشورهای دیگری چون مالزی شده است. دولت چین از ابتدای همه‌گیری یا پاندمی کرونا، سیاست کووید صفر را دنبال کرد که منجر به عدم شیوع گسترده ویروس کرونا در چین طی سال‌های 2020 و 2021 شد. اما به‌تازگی با فاصله‌گرفتن از این سیاست، زیرسویه BF.7 به‌سرعت در سراسر این سرزمین گسترش یافته است.

زیرسویه BF.7 چیست؟

BF.7، مخفف BA.5.2.1.7 و زیرمجموعه ای از نوع امیکرون BA.5 است که اولین‌بار در ژوئیه 2022 در سطح جهانی شناسایی شد.

درحالی‌که افزایش موارد در چین مرتبط با BF.7 نسبت داده می‌شود، این سویه در کشورهای دیگری مانند ایالات متحده، دانمارک، آلمان، فرانسه و هند منجر به سیر افزایشی نشد. BF.7 همچنین در ماه آگوست و سپتامبر 2022 در مالزی شناسایی شد.

علائم زیرسویه BF.7 چیست؟

شایع‌ترین علائم کرونا حاصل از عفونت BF.7 گلودرد، آبریزش بینی، عطسه همراه با تب خفیف، سردرد و مشکلات روده است. به‌طور واضح، علائم عفونت BF.7 مشابه با علائم آنفولانزای معمولی است. بنابراین، درصورت بروز این علائم، از دیگران فاصله بگیرید.

اگر علائم در عرض پنج روز فروکش نکرد، آزمایش کووید را انجام دهید. هیچ دارویی به‌جز پاراستامول یا آنتی‌هیستامین لازم نیست. عفونت BF.7 معمولاً در عرض 7-5 روز خودبه‌خود و بدون عارضه از بین می‌رود. بااین‌حال، افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای یا افراد بالای شصت سال باید برای جلوگیری از عوارض با پزشک مشورت کنند.

شدت انتقال زیرسویه BF.7 چقدر است؟

گزارش‌های به‌دست‌آمده از چین حاکی از آن است که این زیرسویه دارای نرخ بازتولید (R0) بیش از 10 است، بدان معنا که هر فرد آلوده می‌‎تواند ویروس را به بیش از ده نفر انتقال دهد؛ درحالی‌که متوسط این نرخ برای سایر انواع امیکرون در حدود 5 نفر است.

با‌این‌حال، دکتر «کومیتا توا داس»، ویروس‌شناس دانشگاه ساینز مالزی معتقد است که R0 بالای این ویروس در چین ممکن است به‌دلیل سطح ایمنی پایین در این کشور باشد:

«براساس شواهد فعلی، هیچ نشانه‌ای از افزایش شدت BF.7 در مقایسه با انواع دیگر وجود ندارد.»

حتی سازمان بهداشت جهانی (WHO) این زیرشاخه را در میان موارد تحت نظر فهرست نکرده، با‌این‌وجود، BF.7 را در میان واریانت‌های نگران‌کننده قرار داده است، بدان معنا که بر این زیرسویه باید به‌طور جدی نظارت و درصورت لزوم، اقدامات کنترلی جدیدی برای مقابله با آن اعمال شود.

براساس مشاهدات، اگرچه BF.7 مسری‌تر از سایر زیرسویه‌های امیکرون است، اما با شدت کمتری همراه است و احتمال بستری‌شدن و ابتلا به کرونای شدید کم است. بااین‌حال، عفونت BF.7 در افراد مبتلا به فشار خون بالا، بیماری‌های کلیوی، دیابت یا سایر بیماری‌های زمینه‌ای و در افراد بالای شصت سال می‌تواند شدید باشد.

اقدامات پیشگیرانه

از آنجایی که این زیرسویه کرونا کشنده نیست، پیگیری اقدامات شدید پیشگیرانه ضروری نیست و می‌توان با رعایت مواردی ساده‌تر آن را مدیریت کرد:

• آزمایش کرونا پیش از پرواز برای مسافرین از مبدأ کشورهای آلوده
• الزام استفاده از ماسک در طول پرواز
• آزمایش آنتی‌ژن فوری در محل هنگام ورود به فرودگاه برای افراد دارای علائم و قرنطینه سازمانی 7‌روزه آن‌ها درصورت مثبت‌بودن نتیجه
• تزریق واکسن‌ یادآور، به‌ویژه برای افراد مسن یا دارای بیماری زمینه‌ای: درحالی‌که BF.7 دارای ویژگی‌های ایمنی‌گریز است، واکسن‌ همچنان قادر به بهبود سطح ایمنی در برابر آن است.
• حفظ فاصله فیزیکی و رعایت بهداشت شخصی

اقدامات مالزی برای کنترل BF.7

دمای بدن تمامی مسافران ورودی به این کشور سنجیده می‌شود. علاوه‌براین، درصورت سفر به چین، انجام تست‌ آنتی‌ژن در فاصله 14 روزه از ورود، برای تشخیص کووید-19 الزامی است. این مورد همچنین در مورد افرادی که با مسافران کشور چین در ارتباط بوده‌اند یا دارای علائمی مشابه با آنفلوانزا یا عفونت حاد تنفسی شدید هستند نیز صدق می‌کند.

نمونه‌های فاضلاب هواپیماهای ورودی از چین نیز مورد آزمایش قرار می‌گیرند تا در‌صورت مثبت‌بودن، برای توالی‌یابی ژنوم ارسال شوند.

مدت زمان قرنطینه BF.7

افراد واکسینه‌شده در صورت ابتلا، علائم خفیفی پیدا می‌کنند و در عرض 5 تا 7 روز بهبود می‌یابند. بنابراین دریافت حداقل دو دز واکسن توصیه می‌شود.

زیرسویه BQ.1

BQ.1 و BQ.1.1 زیرسویه‌های واریانت BA.5 امیکرون هستند که پیش‌تر سویه غالب بود. بخش عظیمی از مبتلایان اخیر کرونا در ایالات متحده با دو زیر‌واریانت جدید از نوع سویه امیکرون این ویروس آلوده شده‌اند.

BQ.1 و زیرشاخه‌ آن، BQ.1.1 به‌همراه زیرسویه XBB بیشتر در اروپا و ایالات متحده یافت می‌شوند. براساس گفته‌های «توماس روسو»، استاد و رئیس بیماری‌های عفونی دانشگاه بوفالو نیویورک، BQ.1،BQ1.1 و سایر گونه‌های جدید در نواحی مختلف تکامل یافته‌اند، اما تا حدی ساختار پروتئین‌ خوشه‌ای مشابهی دارند؛ درنتیجه، میزان آلودگی آن‌ها به واریانت مادر، BA.5 امیکرون، نزدیک خواهد بود.

سرعت انتشار زیرسویه BQ.1

گسترش BQ.1 و BQ.1.1 با سرعت بالایی شکل گرفته است.

BQ.1 و BQ.1.1 از آن حیث نگران‌کننده‌اند که قادر به دورزدن سیستم‌های ایمنی فزاینده‌اند؛ درنتیجه، ظرفیت بیشتری در شیوع و گسترش عفونت خواهند داشت.

«BQ.1.1 می‌تواند محافظت در برابر اووشلد (Evushheld) - یک داروی آنتی‌بادی مؤثر در به‌حداقل‌رساندن خطر بیماری شدید در افراد دارای نقص ایمنی - را دور بزند.»

آنتونی فاوچی، دانشمند و ایمونولوژیست، مشاور ارشد سابق پزشکی رئیس‌جمهور ایالات متحده

علائم BQ.1 و BQ.1.1

علائم BQ.1 و BQ.1.1 در یک طیف عمومی مانند انواع قبلی ویروس کرونا قرار می‌گیرند، با‌این‌حال سطح ایمنی بدن نقش عمده‌ای در شدت بیماری ایفا می‌کند. بنابراین درصورتی‌که به‌تازگی واکسن دریافت کرده یا به ویروس مبتلا شده باشید، احتمال بروز علائم شدید در شما کاهش می‌یابد.

براساس گزارش سازمان پیشگیری و کنترل بیماری‌های ایالات متحده (CDC)، علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• تب یا لرز
• سرفه
• تنگی نفس یا مشکل در تنفس
• خستگی
• دردهای عضلانی
• سردرد
• ازدست‌دادن حس چشایی یا بویایی
• گلودرد
• گرفتگی یا آبریزش بینی
• حالت تهوع یا استفراغ
• اسهال

بااین‌حال، این لیست از ماه اکتبر به‌روز نشده است. بنابر جدیدترین داده‌های مطالعه بهداشتی ZOE (یک پروژه تحقیقاتی حاصل همکاری دانشمندان در بیمارستان عمومی ماساچوست، دانشگاه هاروارد، دانشکده بهداشت عمومی چان، کینگز کالج لندن، دانشکده پزشکی دانشگاه استنفورد و برنامه بهداشتی ZOE)، علائم BQ.1 و BQ.1.1 بیشتر مانند علائم سرماخوردگی هستند که در ادامه به‌ترتیب مداول‌ترین آن‌ها فهرست شده‌اند:

• گلودرد
• آبریزش بینی
• گرفتگی بینی
• عطسه‌کردن
• سرفه خشک یا سرفه بدون خلط
• سردرد
• سرفه مرطوب یا سرفه همراه با خلط
• گرفتگی صدا
• درد عضلانی
• تغییر در حس بویایی

مدت زمان قرنطینه BQ.1 و BQ.1.1

به توصیه CDC، در 5 روز اول بیماری خفیف، خود را قرنطینه کنید. سپس در صورت عدم بروز علائم، در ارتباط با سایرین تا 5 روز ماسک بزنید. اگر پاسخ دو تست فوری شما منفی باشد، می‌توانید پس از ده روز ماسک خود را نیز بردارید.

هنوز مشخص نیست که این زیرسویه از کجا نشأت گرفته است، اما به‌نظر می‌رسد به‌سرعت در‌حال گسترش، به‌ویژه در ایالات متحده، است. دکتر «باربارا ماهون»، مدیر بخش کروناویروس و سایر ویروس‌های تنفسی CDC بر این باور است که هنوز یافته‌ای بر شدیدتربودن بیماری حاصل از این زیرسویه نسبت به سایرین یافت نشده.

اقدامات پیشگیرانه

در‌حالی‌که ممکن است زیرسویه‌های BQ.1 و BQ.1.1 در برابر واکسن مقاوم باشند، به‌نظر می‌رسد بوسترهای دوظرفیتی محافظت قابل‌توجهی در برابر بیماری‌های شدید این واریانت‌ها ایجاد کند؛ هرچند ممکن است در وهله اول به‌خوبی از ابتلا جلوگیری نکند.

بنابراین، سایر اقدامات احتیاطی مانند استفاده از ماسک، پرهیز از حضور در فضاهای سرپوشیده شلوغ و رعایت بهداشت فردی ممکن است برای محافظت در برابر عفونت ضروری باشد.

زیرسویه XBB.1.5

XBB گونه‌ای از دو زیرسویه از BA.2 امیکرون است و دانشمندان هنوز در مراحل اولیه مطالعه‌ این زیرسویه جدید هستند. XBB.1.5 با سایر اعضای این خانواده تفاوت دارد؛ زیرا به‌نظر می‌رسد دارای یک جهش اضافی است که ممکن است به اتصال بهتر آن به سلول‌ها کمک کند و منجر به رشد سریع در بدن شود.

این زیرسویه که ابتدا در ایالات متحده رؤیت شده، تاکنون به 29 کشور راه یافته است. بیشتر افراد آلوده به این زیرسویه علائمی همانند سرماخوردگی را تجربه می‌کنند.

مقایسه XBB.1.5 با زیرسویه‌های پیشین

XBB.1.5 خود از XBB که در سپتامبر 2022 در بریتانیا شروع به انتشار کرد، تکامل یافته است، اما در زمره واریانت‌های نگران‌کننده جای نگرفته است.

به‌تازگی سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده‌ که XBB.1.5 دارای قابلیت تکثیر بیشتری نسبت به سایر گونه‌هاست، اما این به معنی مخرب یا جدی‌تربودن آن نیست.

ظهور XBB.1.5

ارزیابی‌ها نشان داده‌اند که بیش از 40 درصد مبتلایان اخیر در ایالات متحده، به این زیرسویه از کرونا آلوده شده‌اند.

درحالی‌که در ابتدای ماه دسامبر تنها 4 درصد از موارد به XBB.1.5 مرتبط بوده‌اند، در شرایط کنونی این زیرسویه گونه غالب در این کشور است.

 «مضحک است که همه روی سویه‌های احتمالی‌ که از چین پدید آمده‌اند، متمرکزند؛ درحالی‌که XBB.1.5 از ایالات متحده ظهور پیدا کرده است.»

پروفسور پل هانتر از دانشگاه انگلیا شرقی 

آژانس امنیت بهداشتی بریتانیا نیز در صدد انتشار گزارشی در مورد انواع واریانت‌های غالب در بریتانیا است و محتمل است از این زیرسویه نام ببرد.

«احتمال می‌رود که XBB.1.5 موجی را در اواخر این ماه در بریتانیا ایجاد کند، اما اطمینان نداریم.»

پروفسور پل هانتر از دانشگاه انگلیا شرقی 

آیا XBB.1.5 نگران‌کننده است؟

تاکنون نشانه‌ای از شکست‌پذیری واکسن‌ها در برابر این سویه دیده نشده است؛ بااین‌وجود، این زیرسویه ممکن است برای افرادی با سیستم ایمنی ضعیف، مخاطره‌آمیز باشد.

به گفته هانتر، بعید است این زیرسویه در کشورهایی مانند بریتانیا، با توجه به سطح بالای واکسیناسیون و ابتلای پیشین، مشکل‌ساز شود. اما نگرانی او برای کشورهایی مانند چین بود که در آن هم دریافت واکسن کم بوده و هم مصونیت طبیعی کمی به‌دلیل قرنطینه‌های طولانی‌مدت ایجاد شده است.

مقامات سازمان بهداشت جهانی XBB.1.5 را قابل انتقال‌ترین زیرسویه‌ای معرفی کرده که تاکنون شناسایی شده است؛ هنوز هیچ اطلاعاتی در مورد شدت XBB.1.5 در اختیار نیست، اما نشانه‌ای مبنی بر تأثیر بیشتر این زیرسویه در تشدید بیماری در دست نیست.

علائم زیرسویه XBB.1.5

برخی از ویژگی‌های نوع XBB مشابه انواع دیگر است و علائم اصلی آن آبریزش بینی، تب، گلودرد، سردرد، سرماخوردگی، عطسه و سرفه است.

زیرسویه‌های جدید امیکرون در ایران

نخستین موارد ابتلا به زیرسویه‌های XBB و BQ1 خبر از آغاز موج هشتم کرونا در کشور دادند.

بنابر اظهار دبیر کمیته علمی کشوری مقابله با کرونا، به‌نظر می‌رسد موج هشتم از دو تا سه هفته آینده شروع به افزایش کند و تا عید نوروز به پیک خود برسد.

«با توجه به اینکه علائم این ویروس‌ها خفیف است و خوشبختانه چندان سبب درگیری ریه نمی‌شود و بیشتر در گروه‌های پرخطر نظیر افراد مسن و اشخاصی که دچار بیماری‌های زمینه‌ای هستند، شدید ظاهر می‌شود، می‌توان پیش‌بینی کرد که موج هشتم خفیف باشد.»

آمیتیس رمضانی، دبیر انجمن متخصصان عفونی

توصیه‌های پیشگیرانه

 گروه‌های پرخطری که کمتر از 4 دز واکسن دریافت کرده‌اند یا حداقل 6 ماه از آخرین تزریق واکسن آن‌ها می‌گذرد، نسبت به دریافت واکسن یادآور اقدام کنند. همچنین:

• از ماسک استفاده کنید.
• دست‌های خود را ضدعفونی کنید و بشویید.
• فاصله اجتماعی را رعایت کنید و از افرادی که علائمی مانند سرماخوردگی دارند، فاصله بگیرید.
• مواد غذایی قابل‌شست‌وشو را به‌خوبی بشویید.
• در و پنجره‌ها را باز نگه دارید.

سؤالات متداول