امروز در فضا: نور خاکستری در زهره کشف شد

۹ ژانویه ۱۶۴۳، اخترشناس ایتالیایی، جووانی ریچیولی نور درخشان عجیبی را در سمت تاریک زهره دید. او آن را نور خاکستری زهره نام‌گذاری کرد.

داستان نور خاکستری زهره

نور خاکستری زهره شبیه به یک داستان تخیلی در نجوم است. معمای این پدیده همچنان ناشناخته است و اگر مشاهدات تعدادی از ستاره‌شناسان تا قرن بیست‌و‌یکم نبود، احتمالاً تا الان به‌کلی رد شده‌ بود.

داستان از قرن هفدهم شروع می‌شود. در غروب ۹ ژانویه ۱۶۴۳، جووانی ریچیولی تلسکوپ خود را به‌سمت زهره چرخاند. در آن تاریخ زهره هلالی‌شکل و دارای فاز ۲۹ درصد بود. ریچیولی متوجه شد که قسمت تاریک سیاره که معمولاً نامرئی است، با نور خاکستری ضعیفی می‌درخشد.

مشاهده بعدی گزارش‌شده در سال ۱۷۱۴ زمانی رخ داد که ویلیام درهام آن را با تلسکوپ خود مشاهده کرد و نور خاکستری را به‌عنوان رنگ زنگ‌زده مات توصیف کرد. سر ویلیام هرشل و توماس ویلیام وب نیز در قرن هجدهم و نوزدهم آن را رصد کردند.

در قرن بیستم مشاهدات زیادی از نور خاکستری وجود داشت‌. در سال‌های ۱۹۴۰، ۱۹۵۳،۱۹۵۶ و ۱۹۵۷ تعدادی از ناظران مشاهداتی را در شب‌های متوالی به انجمن نجوم بریتانیا گزارش کردند.

بااین‌حال همه ناظران قادر به مشاهده آن نبوده‌اند. برای مثال، ادوارد امرسون برنارد بیش از ۱۸ سال به‌طور منظم زهره را رصد کرد و هرگز موفق نشد نور خاکستری را ببیند‌.

علت

تا به امروز، هیچ‌کس واقعاً نمی‌داند چه‌چیزی باعث روشنایی خاکستری زهره می‌شود. در ابتدا، مردم می‌خواستند آن را به کیفیت اپتیکی تلسکوپ‌ها نسبت دهند.

یکی از مشکلات بزرگ نور خاکستری این است که هرگز از آن عکس یا تصویربرداری نشده. همه مشاهدات بصری هستند، بنابراین هیچ مدرک ملموسی وجود ندارد که این پدیده واقعی باشد.
تعدادی از منجمان آماتور اکنون بر این باورند که این پدیده فقط یک توهم است. هرچه هست، قرن‌هاست که به‌عنوان یک معمای علمی باقی مانده‌.

منطقی است که فرض کنیم تحت شرایط خاصی هلال درخشان زهره، همراه با دید ضعیف، چشم انسان را فریب دهد تا او فکر کند می‌تواند سمت تاریک زهره را ببیند‌، درحالی‌که در واقعیت قابل‌مشاهده نیست.

موافقان این پدیده، ایده‌ها و نظریات بسیاری برای علت این امر ارائه کرده‌اند. یک ایده منطقی‌ به این صورت است که جو غلیظ زهره، گاهی نازک می‌شود و اجازه می‌دهد سطح داغ آن دیده شود.
این نظریه که نور خاکستری، نتیجه اصابت رعدوبرق‌های سریع و متعدد در اتمسفر بالای زهره است نیز می‌تواند رد شود؛ زیرا چشمی‌ها آنقدر ضعیف هستند که این رعدوبرق‌ها از زمین دیده نمی‌شوند.

تنها نظریه باقی‌مانده‌، نظریه انتشار اکسیژن است. طبق این نظریه، وقتی اتم‌های اکسیژن در اتمسفر بالای سیاره در سمت تاریک زهره ترکیب می‌شوند، روشنایی ساطع می‌کنند. این پدیده توسط دو فضاپیمای شوروی، ونرا- ۹ و ۱۰ مشاهده شد. علاوه‌بر‌این، تنوع انتشار اکسیژن ممکن است توضیح دهد که چرا نور خاکستری همیشه مشاهده نمی‌شود.

به‌نظر می‌رسد که معمای ماندگار نور خاکستری تا زمانی که این پدیده به‌تصویر کشیده‌ نشود، حل نخواهد شد.

چگونه نور خاکستری را رصد کنیم؟

هیچ‌کس نمی‌تواند بگوید که نور خاکستری چه زمانی ظاهر می‌شود، اما با نگاهی به سوابق رصدی، به الگویی دست می‌یابیم.

اولاً، به‌نظر می‌رسد که نور بیشتر زمانی مشاهده می‌شود که زهره یک سیاره شام‌گاهی است (طول‌های شرقی)، اما حتی در آن زمان نیز در طول هر کشیدگی دیده نمی‌شود و ممکن است سال‌ها بین گزارش‌ها فاصله باشد.

فاز زهره نیز باید زیر ۳۰ درصد باشد؛ بنابراین اواسط فوریه (اواخر بهمن) به بعد زمان شروع به جستجو و رصد است.

فراموش نکنید که نور خاکستری را فقط در آسمان تاریک می‌توان مشاهده کرد؛ پس شرایط دیدن احتمالاً کمتر از حد ایده‌آل است. ناظرانی که نور را دیده‌اند، گزارش می‌دهند که فیلترهای نارنجی و سبز ممکن است اثر را درصورت وجود افزایش دهند.