امروز در فضا: سالگرد فاجعه شاتل فضایی کلمبیا

۱ فوریه ۲۰۰۳ ، شاتل فضایی کلمبیا پس از سپری کردن‌ بیش از دو هفته در فضا، هنگام بازگشت به زمین از هم پاشید. این دومین حادثه مرگبار برنامه شاتل فضایی پس از فاجعه چلنجر در سال ۱۹۸۶ بود.

شاتل فضایی کلمبیا

شاتل نوعی فضاپیما با قابلیت استفاده‌ مجدد بود که برنامه‌ ساخت آن از سال ۱۹۶۹ آغاز شد. کلمبیا نخستین شاتلی بود که مأموریت فضایی خود را آغاز کرد و قبل از فاجعه مرگبار سال ۲۰۰۳، ۲۷ مأموریت موفق را در کارنامه‌ی خود ثبت کرد. نام‌گذاری فضاپیما به کشتی کلمبیا که در بوستون نگهداری می‌شود برمی‌گردد.

در خلال آماده‌سازی این شاتل برای آزمایش زمینی، پنج تن از کارکنانی که با گاز نیتروژن مشغول پاکسازی فضاپیما بودند دچار خفگی شدند و دو نفر از آنان جان خود را از دست دادند.
این شاتل مأموریت‌های مهمی از جمله استقرار آزمایشگاه‌های فضایی در مدار زمین، قرار دادن چند ماهواره و انجام برخی تحقیقات در فضا را به‌اتمام رسانده‌بود.

شرح حادثه کلمبیا

اس‌تی‌اس- ۱۰۷، نام بیست و هشتمین مأموریت شاتل کلمبیا بود که در ۱۶ ژانویه ۲۰۰۳ آغاز شد. هدف این مأموریت انجام ۸۰ آزمایش در فضا بود و شامل هفت سرنشین می‌شد.

فضانوردان ۱۶ روز در فضا بودند و ۲۴ ساعته در دو شیفت آزمایشات عملیات را انجام و بررسی می‌کردند.
تصاویری که از پرتاب فضاپیما منتشر شده‌بود جدایی قطعات فوم از بدنه شاتل را نشان می‌داد.
اما ناسا با وجود اینکه احتمال صدمه شاتل توسط جدایی فوم‌ها را می‌داد، معتقد بود که دیگر هیچ اقدامی نمی‌تواند فضانوردان را از این خطر احتمالی نجات دهد. آنها همچنین تصور می‌کردند که فضانوردان بدون استرس بهتر می‌توانند در موقعیت بحرانی تصمیم‌گیری کنند.

هنگامی که شاتل وارد فاز نهایی عملیات خود برای فرود بر روی زمین شد، در محل کنترل مأموریت‌ علائم غیرعادی مشاهده شد. نشانگر دما و فشار بال چپ از کار افتاد و گروه بلافاصله وارد ارتباط با سفینه شد. اما صدای فرمانده شاتل بسیار سریع قطع شد و شاتل به ارتفاع ۶ کیلومتری زمین رسیده‌ بود. تلاش‌های مرکز کنترل برای تماس با شاتل ناموفق بود و وضعیت مأموریت‌ در حالتی غیرقابل پیشبینی قرار داشت.

شبکه تلویزیونی تصاویری از درهم شکستگی شاتل در آسمان به‌نمایش گذاشت و تیم جست‌وجوی ناسا شروع به تجسس کردند. هر هفت فضانورد جان خود را از دست دادند و میان ۸۴ هزار قطعه‌ای که از شاتل باقی مانده‌بود توانستند دی‌ان‌ای فضانوردان را تشخیص دهند. طبق اطلاعاتی که ناسا منتشر کرد فضانوردان احتمالا حین درهم شکستگی شاتل همچنان زنده بودند، اما چند ثانیه بعد با کاهش فشار کابین هوشیاری خود را از دست دادند و در اثر برخورد به زمین جان باختند.

اصلاحات

بدین ترتیب ناسا پروازهای شاتل فضایی را برای بیش از دو سال به دلیل بررسی فاجعه متوقف کرد. این رویداد اصلی‌ترین دلیل بازنشستگی شاتل‌ها در سال ۲۰۱۱ و استانداردهای جدید ناسا بود.

جدایی فوم از مخزن سوخت خارجی، چندین بار در مأموریت‌های پیشین نیز اتفاق افتاده ‌ود و معمولاً فقط منجر به صدمه کاشی‌های عایق حرارتی شاتل می‌شد. اما از آنجا که فضاپیماهای پیشین بدون حادثه از سفر فضایی برگشته بودند، ناسا به بررسی و پیشگیری جدی از این مشکل نپرداخته بود.