امروز در فضا: انفجاری مرموز از فضا تا جنگل‌های تونگوسکا

۳۰ ژوئن ۱۹۰۸، یک گلوله آتشین غول‌پیکر بر فراز جنگل‌های تونگوسکا در سیبری منفجر شد. این برخورد صدها مایل از جنگل را با خاک یکسان کرد و علت دقیق آن کمی مرموز است.

شرح رویداد تونگوسکا

اگرچه منطقه سیبری که انفجار در آن رخ داد در آن زمان بسیار کم‌جمعیت بود، اما گزارش‌هایی از سوی شاهدان عینی که در اطراف بودند، وجود دارد. طبق این گزارش‌ها، حدود ساعت ۰۷:۱۷ به وقت محلی، بومیان اونکی و مهاجران روسی در تپه‌های شمال غربی دریاچه بایکال، نوری مایل به آبی، تقریباً به روشنایی خورشید را مشاهده کردند.

این نور که در آسمان حرکت می‌کرد، دنباله‌ای نازک از خود بر جای می‌گذارد. سپس آسمان به دو قسمت تقسیم و آتش در بلندی و پهنای جنگل ظاهر می‌شود. حدود ده دقیقه بعد صدایی شبیه به شلیک توپ به گوش می‌رسد و شاهدان عینی نزدیک‌تر به انفجار گزارش دادند که منبع صدا از شرق به شمال آن‌ها حرکت کرده‌ است.

صداها با یک موج ضربه‌ای همراه بود که شیشه‌ها را تا صد کیلومتری شکست. تخمین زده می‌شود که در برخی نقاط، موج ضربه‌ای حاصل، معادل زلزله‌ای به بزرگی پنج ریشتر بود. طی چند روز بعد از انفجار نیز آسمان شب در آسیا و اروپا درخشان بود.

تحقیقات علمی

در زمان انفجار، رسیدن به این بخش دورافتاده سیبری برای جستجوی سرنخ‌هایی در مورد آنچه ممکن است اتفاق افتاده باشد، بسیار دشوار بود. اما سرانجام در سال ۱۹۲۷ دانشمندی به نام «لئونید کولیک» اولین گروه تحقیقاتی را برای بررسی صحنه رهبری کرد.

اگرچه آن‌ها هرگز از منطقه انفجار مرکزی بازدید نکردند، اما گزارش‌های محلی زیاد از این رویداد باعث شد تا کولیک این باور را داشته باشد که انفجار ناشی از برخورد یک شهاب‌سنگ غول‌پیکر بوده‌ است. بااین‌حال آن‌ها علاوه بر اینکه از منطقه انفجار مرکزی بازدید نکردند، دهانه یا تکه‌های شهاب‌سنگی نیز پیدا نکردند و راز تونگوسکا حل‌نشده باقی ماند.

گروه‌های اعزامی در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۵۰، کره‌های میکروسکوپی سیلیکات و مگنتیت را در غربال‌های خاک پیدا کردند. تجزیه‌وتحلیل شیمیایی نشان داد که این کره‌ها دارای نسبت‌های بالایی از نیکل نسبت به آهن هستند که در شهاب‌سنگ‌ها نیز یافت می‌شود. بنابراین به این نتیجه رسیدند که رویداد تونگوسکا منشأ فرازمینی دارد.

از نیمه دوم قرن بیستم، نظارت دقیق جو زمین از طریق رصدهای فروصوت و ماهواره‌ای نشان داده‌ است که انرژی ناشی از انفجارهای سیارکی قابل مقایسه با انرژی سلاح‌های هسته‌ای است که به‌طور معمول رخ می‌دهد؛ اگرچه رویدادهایی به‌اندازه تونگوسکا که در حد پنج تا پانزده مگاتن است، بسیار نادر هستند.

نتیجه یک قرن بررسی

در سال ۲۰۲۰، گروهی از دانشمندان روسی طیف وسیعی از مدل‌های کامپیوتری برای محاسبه عبور سیارک‌هایی با قطرهای دویست و صدوپنجاه متر استفاده کردند. آن‌ها طیفی از فرضیات را در مورد ترکیب شیء استفاده کردند که شامل آهن، سنگ یا یخ بود.

مدلی که بیشترین تطابق را با رویداد داشت، یک سیارک سنگی بود. این سیارک احتمالاً حدود پنجاه تا هشتاد متر قطر داشته‌ و با سرعتی در حدود ۵۵ هزار کیلومتر بر ساعت، به جو زمین وارد شده‌ و سپس در ارتفاعی بین ده تا چهارده کیلومتر از سطح زمین منفجر شده‌ است‌‌. درواقع به همین دلیل است که هیچ تکه‌ای از بقایای تونگوسکا و دهانه برخوردش روی زمین مشاهده نشده.

اگر تونگوسکا در یک منطقه پرجمعیت اتفاق می‌افتاد، احتمالاً میلیون‌ها نفر را می‌کشت.
این رویداد به‌عنوان بزرگ‌ترین رویداد ضربه‌ای روی زمین در تاریخ ثبت شده‌ است. اگرچه برخوردهای بسیار بزرگ‌تر در دوران ماقبل تاریخ رخ داده‌، اما تونگوسکا بزرگ‌ترین برخورد کهکشانی است که توسط انسان‌های مدرن مشاهده شده.