دانشمندان برای اولین بار «خودکشی» یک سیاره را مشاهده کردند

دانشمندان با استفاده از داده‌های تازه‌ تلسکوپ جیمز وب، موفق شدند نخستین بار صحنه‌ای از خودکشی سیاره‌ای را مشاهده کنند؛ جایی که یک سیاره به اندازه مشتری، خود را به درون ستاره نزدیکش پرتاب کرده و نابود شده است. این کشف تاریخی می‌تواند دیدگاه ما را نسبت به تکامل منظومه‌های ستاره‌ای تغییر دهد.

براساس داده‌های جدید تلسکوپ فضایی جیمز وب، به‌ نظر می‌رسد سیاره‌ای در منظومه‌‌ای دوردست، با حرکت مستقیم به‌سوی ستاره نزدیک خود بلعیده شده است؛ پدیده‌ای که تاکنون فقط در داستان‌های علمی‌تخیلی مطرح شده بود.

تلسکوپ جیمز وب چگونه اولین خودکشی سیاره‌ای را ثبت کرد؟

طبق گزارش «Wired» دانشمندان معتقدند نخستین بار خودکشی سیاره‌ای را مستقیم مشاهده کرده‌اند. تنها راه شناخته‌شده بلعیده‌ شدن سیارات توسط ستاره‌ها این است که ستاره به‌طور قابل‌توجهی بزرگ‌تر شود. این اتفاق زمانی می افتد که ستاره‌ رشته اصلی، مانند خورشید، ذخایر هیدروژن خود را مصرف کند و به غول سرخ تبدیل شود. ستاره در این مرحله صد برابر اندازه قبلی‌اش می‌شود و سیاراتی مانند عطارد و زهره را خواهد بلعید. ازآنجا‌که انتظار می‌رود منظومه شمسی ما نیز طی حدود ۵ میلیارد سال با چنین سرنوشتی روبه‌رو شود، مطالعه این فرایند اهمیت زیادی دارد.

وقتی ستاره‌ای سیاره‌ای را می‌بلعد، درخشندگی کوتاه مدتی در آن مشاهده می‌شود که به آن «نواختر» (Nova) می‌گویند. سال 2023، رصدخانه جنوبی جمینای نواختر را در فاصله‌ 12 هزار سال نوری از زمین مشاهده کرد. ابتدا تصور می‌شد این پدیده ناشی از بلعیده‌ شدن سیاره‌ای توسط غولی سرخ باشد اما داده‌های دقیق‌تر تلسکوپ جیمز وب نشان داده این ستاره هنوز در مرحله رشته اصلی است و همچنان در آن همجوشی هیدروژن رخ می‌دهد. این یافته جدید احتمال این را که سیاره‌ای هم‌اندازه مشتری مستقیم وارد ستاره شده و نواختر شده باشد، قوت می‌بخشد.

چه عواملی در وقوع خودکشی سیاره‌ای نقش دارند؟

براساس مطالعه‌ای که اخیراً در The Astrophysical Journal منتشر شده، این نواختر قوی‌ترین مدرک برای مشاهده مستقیم بلعیده‌ شدن سیاره توسط ستاره میزبان است. در این پژوهش، طیف‌سنجی نوری و مادون قرمز ستاره حدود 820 روز پس از اوج درخشندگی آن انجام شد که اطلاعات بیشتری درباره نور ستاره و گردوغبار پراکنده‌ در فضا فراهم کرد.

طبق تحلیل‌ها، محققان معتقدند سیاره‌ای به اندازه مشتری که در فاصله‌ای مشابه عطارد از خورشید قرار داشته، به‌مرور مدارش را از دست داده و به ستاره برخورد کرده است. هرچند این پدیده بسیار نادر است، دانشمندان حدس می‌زنند نیروهای گرانشی ستاره یا سیارات دیگر (مانند جزرومد) در این منظومه، باعث شده‌اند مدار این سیاره به‌تدریج تحلیل رفته و به ستاره نزدیک‌تر شود تا جایی که ساختار فیزیکی خود را از دست بدهد.

بااین‌حال، همه پژوهشگران با این تفسیر موافق نیستند. برخی فرضیه‌های مخالف بیان می‌کنند که ممکن است این ستاره جوان نباشد و فقط در اثر احاطه‌ شدن با ابری از گردوغبار کم‌نور شده باشد. در این صورت، شاید توضیح دیگری برای مشاهده نواختر وجود داشته باشد.

در آینده، اندازه‌گیری‌های دقیق‌تر با تلسکوپ‌های پیشرفته‌تر می‌تواند این فرضیه‌ها را تأیید یا رد کند. همچنین احتمال دارد در آینده نمونه‌های بیشتری از خودکشی سیاره‌ای در کیهان کشف شود که دیدگاه فعلی دانشمندان را تغییر دهد.