افزایش طول عمر با جایگزینی مغز و سایر اعضای بدن؛ آیا بشر بر مرگ غلبه خواهد کرد؟

آژانسی تحقیقاتی در ایالات متحده آمریکا به‌دنبال تحقق پروژه‌ای بلندپروازانه است که هدف نهایی آن افزایش طول عمر یا بهبود کیفیت زندگی انسان‌هاست. یکی از محققان اصلی این پروژه می‌خواهد تحقق به این هدف را از طریق جایگزین‌کردن اعضای بدن، ازجمله مغز، دنبال کند.

آیا جایگزینی اعضای بدن موجب افزایش طول عمر می‌شود؟

آژانس پروژه‌های پیشرفته سلامت ایالات متحده (ARPA-H) بخشی از وزارت بهداشت و سلامت این کشور محسوب می‌شود که سال ۲۰۲۲ و با دستور «جو بایدن» تشکیل شد. وظیفه این نهاد دنبال‌کردن تحقیقات نوآورانه و برجسته است که می‌توانند تأثیر زیادی بر سطح سلامت جامعه داشته باشند. این مؤسسه به‌تازگی اقدام به استخدام «جین هبرت» (Jean Hébert) در جایگاه پژوهشگر ارشد پروژه جایگزین‌کردن بافت عملکردی مغز کرده است که افزودن بافت‌های زیستی جوان به مغز انسان را دنبال می‌کند.

وزارت بهداشت و سلامت آمریکا هدف اصلی این پروژه را کمک به افرادی اعلام کرده است که دچار آسیب‌های مغزی هستند؛ برای مثال افرادی که سکته مغزی کرده‌اند، ممکن است قسمتی از بافت عملکردی مغز خود را از دست بدهند و شاید بتوان با استفاده از دستاوردهای این پروژه، شانس بهبود کیفیت زندگی آن‌ها فراهم شود. البته دکتر هبرت که در دانشکده پزشکی آلبرت اینشتین تحصیل کرده است، در گذشته اظهارات جاه‌طلبانه‌تری کرده بود که از میان آن‌ها می‌توان به جایگزینی کامل مغز انسان یا سایر اعضای بدن برای مقابله با عوارض بیماری‌ها یا جلوگیری از مرگ بر اثر کهن‌سالی اشاره کرد.

او در کتاب خود که سال ۲۰۲۰ منتشر کرده، شرح می‌دهد که بشر باید به‌دنبال راهی برای جایگزین‌کردن اعضای فرسوده بدنش باشد؛ شبیه خودرویی مستهلک. این ایده چندان دورازذهن نیست و احتمال تحقق آن وجود دارد؛ به‌خصوص اینکه در عصر حاضر شاهد مواردی مثل لگن‌های تیتانیومی، قرنیه‌های مصنوعی و دریچه‌های قلب آزمایشگاهی هستیم. البته نباید فراموش کنیم که مغز یکی از اعضای اصلی متأثر از فرایند پیری است که به میزان زیادی با گذشتن زمان حجم خودش را از دست می‌دهد و تاکنون راهکار خاصی برای جلوگیری از این روند یافت نشده است.

دکتر هبرت برای مقابله با فرایند پیری مغز روی جایگزینی بافت‌های قدیمی با بافت‌های جوان کشت‌شده در آزمایشگاه تمرکز داشته است. البته چنین فرایندی باید آرام انجام شود تا مغز قدرت تطابق با تغییرات را داشته باشد و بتواند خاطرات و آگاهی شخص را به‌درستی به بافت‌های جدید منتقل کند. او در پژوهش‌های قبلی خود نشان داده برداشتن قسمت‌های کوچکی از مغز موش و تزریق سلول‌های جنینی به آن‌ها می‌تواند موجب بازآرایی بخش‌های ازدست‌رفته مغز با عملکرد مشابه شود.

انتظار نمی‌رود دیگر محققان چندان از فرایند جایگزینی کامل مغز استقبال کنند. حتی اگر بتوان مغز مناسبی برای اهدا پیدا کرد، بازهم محدودیت‌های اخلاقی و پیچیدگی‌های موجود بر سر راه جراحان موجب می‌شود چنین فرایندی دور از واقعیت باشد. بااین‌حال دولت ایالات متحده همچنان از ایده‌های دکتر هبرت پشتیبانی می‌کند و به پژوهش‌های تازه ازجمله اثبات کارایی روش او در میمون‌ها و سایر حیوانات بودجه ۱۱۰ میلیون دلاری اختصاص داده است.