پژوهش جدید: ‌خواب بی‌کیفیت مغز را سریع‌تر پیر می‌کند

مطالعه جدید نشان می‌دهد افرادی که از خواب بی‌کیفیت رنج می‌برند، مغزی دارند که از نظر بیولوژیکی، پیرتر از سن واقعی‌شان است. محققان التهاب را به عنوان یکی از دلایل احتمالی این پیری زودرس می‌دانند.

اگرچه ارتباط بین خواب بد و زوال عقل از مدت‌ها قبل شناخته شده بود، اما همیشه این سؤال وجود داشت که آیا خواب ناسالم باعث زوال شناختی می‌شود یا صرفاً یکی از علائم اولیه آن است. محققان مؤسسه کارولینسکا با بررسی داده‌های تصویربرداری مغز ۲۷ هزار و ۵۰۰ فرد میانسال و مسن، به نتایج جالبی دست یافتند.

سرپرست این تحقیق توضیح می‌دهد: «به ازای هر یک نمره کاهش در امتیاز خواب سالم، شکاف بین سن مغز و سن تقویمی حدود شش ماه افزایش می‌یابد. افرادی که خواب بی‌کیفیتی داشتند، به‌طور متوسط مغزی داشتند که یک سال پیرتر از سن واقعی‌شان به نظر می‌رسید.»

تأثیر خواب بی‌کیفیت بر سن مغز

براساس گزارش SciTechDaily، محققان برای این پژوهش از یک مدل یادگیری ماشینی (هوش مصنوعی) استفاده کردند. آنها با تحلیل بیش از هزار ویژگی مبتنی‌بر MRI مغز هر شرکت‌کننده، توانستند «سن بیولوژیکی مغز» را برای هر فرد محاسبه کنند. سپس این سن محاسبه‌شده را با سن تقویمی فرد مقایسه کردند تا شکاف سنی را به دست آورند.

کیفیت خواب شرکت‌کنندگان نیز براساس پنج عامل خوداظهاری (مانند مدت زمان خواب، بی‌خوابی، خروپف و خواب‌آلودگی در طول روز) امتیازدهی شد و به سه گروه خواب سالم، متوسط و ضعیف تقسیم شدند.

این تحقیق به دنبال یافتن مکانیسم‌های بیولوژیکی پشت این پدیده نیز بود. تحلیل‌ها نشان داد که التهاب مزمن در بدن می‌تواند بیش از ده درصد از ارتباط بین خواب بد و پیری مغز را توضیح دهد. این یعنی خواب بی‌کیفیت می‌تواند با افزایش سطح التهاب در بدن به ساختار مغز آسیب برساند.

البته مکانیسم‌های احتمالی دیگری نیز وجود دارند؛ از جمله تأثیر منفی بر سیستم پاکسازی مواد زائد مغز که عمدتاً در هنگام خواب فعال است، یا تأثیر بر سلامت قلبی-عروقی که آن هم به نوبه خود بر سلامت مغز تأثیر می‌گذارد. البته محققان می‌گویند: «از آنجایی که خواب قابل اصلاح است، شاید بتوان با خواب سالم‌تر، از پیری سریع مغز و شاید حتی از زوال شناختی جلوگیری کرد.»

یافته‌های این پژوهش در ژورنال eBioMedicine منتشر شده است.