نوار مغزی ۱۰۰ ساله شد؛ نگاهی به کاربردهای این فناوری در آینده

تکنیک ثبت نوار مغزی یا الکتروانسفالوگرافی (EEG) حدود ۱۰۰ سال پیش ابداع شد و تاکنون کاربردهای زیادی در حوزه پزشکی و سلامت داشته است. البته کارشناسان معتقد هستند که این فناوری حتی می‌تواند در آینده پتانسیل بسیار بیشتری از خود نشان دهد.

الکتروانسفالوگرافی چیست و چه کاربردی دارد؟

اساس EEG از صد سال پیش تاکنون تغییر چندانی نکرده است و با قرار دادن حسگرهایی روی سر بیماران انجام می‌گیرد. بررسی فعالیت الکتریکی مغز می‌تواند قسمتی از کارکرد عصبی شخص را نشان دهد و برای اولین‌بار ثابت کرد که صرع، یک بیماری عصبی است و ربطی به ویژگی‌های شخصیتی فرد ندارد. امروزه از نوار مغزی برای تشخیص انواع بیماری‌های عصبی و شنوایی، اندازه‌گیری میزان هوشیاری و حتی کنترل وسایل مختلف از جمله کامپیوترها و ویلچرها استفاده می‌شود.

از مزیت‌های مهم نوار مغز می‌توان به ارزان بودن امکانات مورد نیاز برای ثبت آن اشاره کرد. الکترودهایی که روی سر بیماران قرار می‌گیرند از قیمت بالایی در مقایسه با سایر روش‌های تشخیصی مثل fMRI یا سی‌تی‌اسکن برخوردار نیستند و کامپیوتر می‌تواند به‌آسانی نتایج بدست آمده را تحلیل کند. همچنین امروزه شاهد استفاده از تکنیک مذکور به‌صورت گسترده در پروژه‌های تحقیقاتی هستیم که بیشتر در زمینه علوم اعصاب قرار می‌گیرند و مشغول کشف نحوه عملکرد مغز در طی فرایندهای مختلف هستند. از دیگر کاربردهای آن می‌توان به تشخیص میزان هوشیاری در برخی بیماران مثل افراد مبتلا به ALS یا قرارگرفته در وضعیت نباتی اشاره نمود.

نوار مغزی چه آینده‌ای خواهد داشت؟

یکی از دانشگاه‌های چین با کسب نظر ۵۰۰ نفر از دانشمندان علوم اعصاب، متخصصان نورولوژی و جراحان مغز و به‌کمک هوش مصنوعی ChatGPT توانسته است آینده فناوری الکتروانسفالوگرافی را متصور شود. یکی از کاربردهای مورد انتظار در آینده نزدیک، استفاده از نوار مغزی برای پایش خواب است. اگرچه اکنون از این فناوری برای تشخیص مشکلات خواب استفاده می‌شود؛ اما احتمالاً در آینده به یک روش رایج در دستگاه‌های سلامت تبدیل خواهد شد که به‌آسانی در اختیار عوام قرار می‌گیرد. افزایش دسترس‌پذیری نوار مغزی همچنین می‌تواند زمینه را برای استفاده از آن جهت افزایش ایمنی در صنایع مختلف فراهم سازد؛ به‌طور مثال از آن می‌توان جهت تشخیص میزان خستگی در کارگران یا رانندگان بهره گرفت.

برقراری ارتباط با EEG از دیگر کاربردهای آن است که درحال‌حاضر تنها محدود به بیمارستان‌ها و آزمایشگاه‌ها می‌شود؛ اما پیش‌بینی می‌شود در حدود ۲۰ سال آینده، به‌شکل گسترده در اختیار بیمارانی قرار بگیرد که در برقراری ارتباط با دیگران، مشکل دارند. هوش مصنوعی نیز احتمالاً به انسان کمک می‌کند تا راحت‌تر بتواند اقدام به یافتن الگوهای پنهان در نوار مغزی کند؛ به‌طوری که اکنون شاهد استفاده از AI برای تبدیل اسکن مغز به کلمات با دقت محدود هستیم.

از پیش‌بینی‌های دور از واقعیت پیرامون نوار مغزی هم می‌توان به استفاده از آن جهت خواندن خاطرات، افکار یا ثبت خواب‌های افراد اشاره کرد. اگرچه تمامی موارد گفته شده محتمل هستند؛ اما بشر هنوز درک صحیحی از برخی فرایندهای اساسی مغز مثل نحوه شکل‌گیری و فراخوانی حافظه ندارد. به همین دلیل است که یافتن ارتباط بین امواج الکتریکی مغز و عملکردهای پیچیده مثل فکر کردن، حداقل تا ۶۰ سال آینده ممکن به‌نظر نمی‌رسد. اگر چنین کاربردهایی به واقعیت بپیوندند، نگران‌های جدی پیرامون حق دسترسی به داده‌های افراد مطرح می‌شود که احتمالاً دربرگیرنده شخصی‌ترین جنبه‌های زندگی آنها خواهد بود.