گام مهم در درمان بیماری‌های عصبی با تبدیل مستقیم پوست به بافت مغزی

پژوهشگران به‌تازگی موفق شدند سلول‌های پوست را به‌شکل مستقیم به سلول‌های عصبی تبدیل کنند. این فرایند می‌تواند راهکارهای جدیدی را برای درمان بیماری‌های عصبی در آینده فراهم سازد.

تبدیل مستقیم پوست به سلول‌های عصبی چگونه ممکن است؟

استفاده از سلول‌های بنیادی و تبدیل آنها به سلول‌های بافت مقصد، یکی از روش‌های درمانی نوین است که امید می‌رود با استفاده از آن بتوان بیماری‌های بیشتری را در آینده درمان کرد. البته این روش با چالش‌های اخلاقی متعددی ازجمله به‌دست آوردن سلول‌های بنیادی از بافت‌های جنین و جفت همراه می‌شود که می‌تواند معضلات مختص به خود را به‌دنبال داشته باشد. در سال ۲۰۰۶، دانشمندی ژاپنی اقدام به معرفی روش جدیدی برای تبدیل سلول‌های تمایزیافته به سلول‌های بنیادی کرد که پتانسیل بالایی به‌عنوان جایگزین اخذ سلول‌های بنیادی از جنین دارد.

اگرچه کشف مسیر تبدیل سلول‌های تمایزیافته به سلول‌های بنیادی توانست جایزه نوبل را برای دانشمند ژاپنی به ارمغان آورد؛ اما مشکلات مخصوص به خود را دارد که از میان آنها می‌توان به بهره‌وری بسیار پایین در حدود ۰.۱ درصد اشاره کرد. اکنون پژوهشگران دانشگاه MIT اعلام کرده‌اند که روش جایگزین جدیدی برای تبدیل مستقیم سلول‌ها به یک‌دیگر پیدا کرده‌اند که می‌تواند مرحله تبدیل به سلول‌های بنیادی را دور بزند؛ در نتیجه با بهره‌وری بسیار بالایی همراه است. آنها موفق شده‌اند از طریق مسیر تازه، سلول‌های پوستی مستقیم به سلول‌های عصبی تبدیل کنند که با بهره‌وری ۱۰۰۰ درصدی همراه بوده است؛ یعنی به‌ازای هر سلول، ۱۰ سلول بافت مقصد ایجاد شده است.

در روش قدیمی، مجموعه‌ای از ژن‌ها که روی فاکتورهای رونویسی تاثیر دارند، به ویروس‌های حامل منتقل می‌شوند که رساندن ژن‌ها به سلول‌های جدید، می‌توانند آنها را به بافت بنیادی تبدیل کنند. اما روش جدید تنها روی ۳ ژن به‌شدت کلیدی در فرایند تمایز سلولی تمرکز دارد و با انتقال آنها از طریق ویروس‌ها به سلول‌های دارای قدرت تقسیم بالا، می‌توان فرایند تبدیل‌شدن به بافت جدید را آغاز کرد. البته هر نوع سلولی به این منظور کاربرد ندارد و سلول‌های دارای قدرت تقسیم زیاد مثل سلول‌های پوششی پوست، بهترین گزینه هستند؛ زیرا می‌توانند نرخ بهره‌وری بیشتری را در مقایسه با سایر سلول‌ها فراهم سازند.

نتایج نشان می‌دهد که تبدیل سلول‌های پوششی پوست به سلول‌های عصبی یا همان نورون‌ها، با موفقیت چشمگیری همراه بوده است؛ به‌طوری که نورون‌های حرکتی حاصل از این روش می‌توانند مانند سلول‌های مغزی طبیعی، پالس‌های الکتریکی و سیگنال‌دهی عصبی از طریق یون کلسیم را انجام دهند. بررسی‌های بیشتر نشان داده است که قراردادن نورون‌های ساخته‌شده در آزمایشگاه داخل مغز موش‌ها، با موفقیت همراه بوده است و سلول‌های جدید توانسته‌اند با بافت مغزی گیرنده، پیوند عصبی طبیعی ایجاد کنند. نسخه دیگری از این روش برای استفاده روی سلول‌های انسانی توسعه‌یافته که با بهره‌وری ۱۰ الی ۳۰ درصدی همراه بوده است. پژوهشگران امیدوارند در آینده بتوانند از درمان‌های مبتنی‌بر این مسیر برای بهبود بیماران مبتلا به ALS و سایر بیماری‌های مرتبط با تحلیل نورون‌ها در مغز، کمک بگیرند.