نوبل پزشکی سال 2024 به کاشفان microRNA رسید

جایزه نوبل پزشکی 2024 به دو دانشمند آمریکایی «ویکتور آمبروس» (Victor Ambros) و «گری روکون» (Gary Ruvkun) برای کشف microRNA و نقش آن در تنظیم ژن پس از رونویسی، اعطا شد. جایزه نوبل فیزیک 2024 سه‌شنبه و جایزه شیمی چهارشنبه اعلام می‌شود.

براساس اعلام وب‌سایت جایزه نوبل، جایزه نوبل پزشکی به‌خاطر کشف microRNA و نقش آن در تنظیم ژن پس از رونویسی به ویکتور آمبروس و گری روکون تعلق گرفت. جوایز نوبل را مخترع سوئدی، «آلفرد نوبل» که سال 1896 درگذشت، پایه‌گذاری کرد. این جوایز با جایزه نقدی 11 میلیون کرون سوئدی یا حدود 976 هزار یورو همراه است.

جایزه نوبل پزشکی 2024 برای کشف microRNA

جایزه نوبل امسال صدوپانزدهمین دوره محسوب می‌شود که از سال 1901 در رشته‌های فیزیولوژی یا پزشکی به دانشمندان اهدا می‌شود. میان 229 برنده، فقط 13 نفر زن بوده‌اند. جایزه نوبل پزشکی سال 2023، به دانشمندانی اهدا شد که فناوری ساخت واکسن‌های mRNA کرونا را توسعه داده بودند: پروفسور «کاتالین کاریکو» از مجارستان و پروفسور «درو وایزمن» از آمریکا.

کشف «ویکتور آمبروس» و «گری روکون» دقیقاً درباره چه بود؟ اطلاعات ذخیره‌شده در کروموزوم‌های ما را می‌توان به کتابچه راهنما برای تمام سلول‌های تشبیه کرد. هر سلول حاوی کروموزوم‌های یکسانی است؛ بنابراین هر سلول دقیقاً مجموعه‌ای از ژن‌ها و دقیقاً مجموعه دستورالعمل‌های مشابهی دارد.

البته انواع مختلف سلول، مانند سلول‌های ماهیچه‌ای و عصبی، ویژگی‌های بسیار متفاوتی دارند. چگونه این تفاوت‌ها به‌ وجود می‌آیند؟ پاسخ در تنظیم ژن نهفته است که به هر سلول اجازه می‌دهد فقط دستورالعمل‌های مربوطه را انتخاب کند.

ویکتور آمبروس و گری روکون در سال‌های طولانی مطالعات خود، به چگونگی رشد انواع مختلف سلول‌ها علاقه‌مند بودند و در آخر نیز microRNA را کشف کردند، دسته جدیدی از مولکول‌های RNA که نقش مهمی در تنظیم ژن ایفا می‌کنند. کشف پیشگامانه آن‌ها اصل کاملاً جدیدی در تنظیم ژن را آشکار کرد و معلوم شد این کشف برای موجودات چندسلولی مانند انسان ضروری است.

مشخص شده ژنوم انسان بیش از هزار میکروRNA را کد می‌کند. کشف غافلگیرکننده آن‌ها بُعد کاملاً جدیدی را در تنظیم ژن روشن می‌کند؛ به عبارتی میکروRNAها برای چگونگی رشد و عملکرد موجودات زنده بسیار مهم هستند.

تنظیم ژن‌ها توسط microRNA که برای اولین‌بار توسط آمبروس و روکون کشف شد، البته صدها میلیون سال است که کار می‌کند. این مکانیسم تکامل ارگانیسم‌های پیچیده‌تر را امکان‌پذیر کرده است؛ همچنین سلول‌ها و بافت‌ها بدون میکروRNA به طور طبیعی رشد نمی‌کنند.

تنظیم غیرطبیعی توسط microRNA می‌تواند به سرطان یا جهش‌هایی در ژن‌های کدکننده microRNAها منجر شود؛ این جهش‌ها خودشان باعث ایجاد مواردی مانند کم‌شنوایی مادرزادی، اختلالات چشمی و اسکلتی شود یا آنکه جهش در یکی از پروتئین‌های موردنیاز برای تولید microRNA منجر به سندرم DICER1 می‌شود، یک سندرم نادر اما وخیم که با سرطان در اندام‌ها و بافت‌های مختلف مرتبط است.