لزوم بازنگری در مزیت انرژی ارزان؛ زمان آن رسیده که از انرژی در مسیر نوآوری استفاده کنیم
سرمایه‌گذاری هوشمند روی انرژی ارزان می‌تواند آن را به جای سوخت ساده، به «محصولی با ارزش افزوده بالا» تبدیل کند.
در دیجیاتو ثبت‌نام کنید
جهت بهره‌مندی و دسترسی به امکانات ویژه و بخش‌های مختلف در دیجیاتو عضو ویژه دیجیاتو شوید.
عضویت در دیجیاتوتازههای تکنولوژی
سال‌ها انرژی ارزان، موتور رشد صنایع ایران بود، اما امروز همان مزیت به مانعی برای توسعه بدل شده است. کمبود گاز و برق و فرسودگی زیرساخت‌ها نشان می‌دهد که انرژی بدون بهره‌وری دیگر ضامن رقابت‌پذیری نیست. حمید‌رضا مازندرانی، پژوهشگر شبکه و هوش مصنوعی در گفتگو با دیجیاتو اظهار داشت زمان آن رسیده که از مزیت انرژی ارزان در مسیر توسعه و نوآوری هوش‌مصنوعی استفاده کنیم.
در حالی که در خیلی از کشورها، بخش اعظم انرژی به نوآوری و گسترش هوش‌مصنوعی تعلق می‌گیرد، ایران اکنون با شدت مصرف انرژی دو برابر میانگین جهانی روبه‌روست؛ یعنی برای تولید هر واحد محصول، دو برابر میانگین جهانی انرژی مصرف می‌کند. علاوه بر اینکه امروز مزیت انرژی ارزان عملاً کارایی خود را از دست داده است، مصرف انرژی در مسیر گذشته، مانع سرمایه‌گذاری در بخش‌های نوآورانه شده است. مازندرانی بر این باور است که انرژی باید سوخت نوآوری و توان محاسباتی برای توسعه هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال شود تا کشور بتواند از خام‌فروشی فاصله بگیرد و مزیت پایدار ایجاد کند.
هم‌زمان، کمبود گاز و برق در فصول مختلف موجب توقف یا کاهش تولید در بسیاری از واحدهای صنعتی شده که این بحران نشان می‌دهد، حتی «ارزان‌ترین انرژی» هم بدون بهره‌وری و مدیریت هوشمند، نمی‌تواند تضمین‌کننده اقتصاد باشد. در چنین شرایطی که انرژی دیگر پاسخگوی نیاز صنایع پرمصرف نیست، چه‌طور می‌شود انرژی ارزان را نه صرفاً به عنوان سوخت تولید بلکه به عنوان سوخت نوآوری استفاده کرد؟
سرمایه‌گذاری روی فناوری‌های هوش‌مصنوعی، در مرحله اول از نظر انرژی پرهزینه است، در این خصوص مازندرانی به دیجیاتو گفت:
«مدل‌های هوش مصنوعی مولد، چه در مرحله‌ی آموزش و چه هنگام تولید خروجی، نیازمند محاسبات سنگین و در نتیجه مصرف انرژی بالایی هستند. این در حالی است که در ایران، مزیت انرژی ارزان می‌تواند به یک فرصت راهبردی در این حوزه تبدیل شود. همان‌طور که برخی کشورها با استفاده از شرایط اقلیمی یا منابع طبیعی خود به قطب زیرساخت‌های داده و محاسبه بدل شده‌اند، ایران نیز می‌تواند با تکیه بر مزیت نسبی انرژی، بخشی از ظرفیت اقتصادی خود را از خام‌فروشی به ارائه توان محاسباتی و خدمات مرتبط با هوش مصنوعی منتقل کند».
یکی از راه‌ها به اعتقاد او این است که نفت از مسیر زنجیره پتروشیمی به محصولات با ارزش‌افزوده بالاتر تبدیل شود؛ اما راه دیگر، تبدیل مستقیم انرژی خام به «پردازش» است. به بیان ساده، می‌توان انرژی را به توانِ محاسباتی بدل کرد؛ این توان محاسباتی می‌تواند برای حل مسائل داخلیِ کشور به کار رود یا به‌صورت یک خدمت/محصول قابل عرضه باشد.
این پژوهشگر هوش مصنوعی تأکید دارد به‌جای خام‌فروشی، می‌توان بازاری حول ارائه پردازش و زیرساخت‌های داده و مدل ایجاد کرد و رونق آفرید:
«در این حوزه، برخی کشورهای اسکاندیناوی رویکرد هوشمندانه‌ای در پیش گرفته‌اند، به‌دلیل آب‌وهوای سرد، مراکز داده را در همان مناطق مستقر می‌کنند تا از مزیت طبیعی برای کاهش هزینه‌های خنک‌سازی بهره ببرند، زیرا دیتاسنترها گرمای زیادی تولید می‌کنند. نمونه نزدیک‌تر به ما عربستان سعودی است که در کنار توسعه گردشگری، به‌تدریج بخشی از اقتصاد نفتی خود را به اقتصاد مبتنی بر هوش مصنوعی و زیرساخت‌های مرتبط تبدیل می‌کند.»
او معتقد است سرمایه‌گذاری هوشمند روی انرژی ارزان می‌تواند آن را به جای سوخت ساده، به «محصولی با ارزش افزوده بالا» تبدیل کند و ایران را از خام‌فروشی به اقتصاد مبتنی بر فناوری و داده نزدیک کند.
حرکت در مسیر توسعه هوش‌مصنوعی، نیازمند سرمایه‌گذاری هدفمند است. در سطح جهانی نیز هوش مصنوعی به یکی از پرمصرف‌ترین بخش‌های انرژی تبدیل شده است. مطالعات نشان داده‌اند که بخش عمده مصرف انرژی مدل‌های بزرگ هوش مصنوعی نه تنها در مرحله آموزش، بلکه در زمان «استنباط» نیز رخ می‌دهد؛ یعنی وقتی مدل آماده شده و به خروجی پاسخ می‌دهد.
در نهایت، امروز حتی «انرژی ارزان» نیز بدون بهره‌وری بالا، مدیریت هوشمند و زیرساخت‌های مدرن نمی‌تواند تضمین کننده مزیت رقابتی پایدار باشد. به بیان دیگر، تکیه صرف بر منابع انرژی ارزان دیگر مزیت نیست.
خبرنگار: زهرا کرمی
برای گفتگو با کاربران ثبت نام کنید یا وارد حساب کاربری خود شوید.