بررسی بلند مدت تیبا؛ زیبای ایرانی با تمام مشکلاتش 7 ساله شد

از آنجایی که عمده نقل و انتقالات در بازار مربوط به خودروهای زیر 30 میلیون تومان بوده، به‌همین خاطر ما نیز برآن شدیم تا به بررسی یکی از خودروهای نسبتا پرفروش در این حیطه بپردازیم.

تیبا محصولی از سایپاست که عنوان دومین خودروی ملی را از سال 88 تاکنون یدک می‌ کشد. از آن‌ جایی که این رده قیمتی در بازار از تنوع بسیار کمی برخوردار بوده، تیبا توانست در همان ابتدا با وجود هجمه انتقاداتی که بر آن وارد بود، جایگاه نسبتا پایداری برای خود در میان مردم کسب کند و به آمار فروش خوبی دست یابد.

بهتر است چند سالی را به عقب برگردیم، درست زمانی که بازار خودروهای ارزان قیمت به‌شدت تشنه تنوع بود، یعنی اوایل سال 88 که در همان سال، خودرویی تازه متولد شده در یکی از دو غول خودروسازی کشور پا به این عرصه بی رقیب گذاشت.

آن روزها مردم تیبای کنونی را با نام مینیاتور می‌شناختند که با شعار زیبای ایرانی به همگان معرفی شده بود.

کمی بعد در پی رهنمود مقام معظم رهبری، نام این خودروی سدان کوچک و شهری به تیبا تغییر یافت.

تیبا در واقع روی پلتفرم S81 (یا X200) یا پلتفرم ارتقا یافته پراید تولید می‌ شود. به‌همین خاطر می‌ توان اندازه آن‌را ما بین پراید و ریو که هردوی این خودروها از محصولات پرفروش در بازار هستند، دانست.

همانطور که گفتیم شعار سایپا برای معرفی این خودرو کمی مخاطب را به فکر فرو می‌ برد، زیرا در اولین برخورد با تیبا، چیزی به عنوان زیبایی ایرانی چشمان شما را خیره به خود نمی‌کند.

طراحی خارجی این خودرو با وجود خطوط و منحنی‌های فراوان از ظرافت و زیبایی خاصی برخوردار نبوده. طراحی این اتومبیل توسط گروه ایتالیایی بنام (IET) به‌همراه گروه آنجلینی دیزاین و طراح معروف ژاپنی آن (هارادا) با همکاری مهندسین ایرانی تیم طراحی سایپا صورت گرفته، به همین خاطر بازهم نمی‌توان به لغت ‌"ایرانی" که در شعار تبلیغاتی بکار رفته اعتماد کرد.

در واقع ظاهر تیبا ماحصل همکاری چند تیم خارجی و مهندسین ایرانی است. اگر بخواهیم ظاهر تیبا را مورد ارزیابی قرار دهیم، بی انصافی است که فقط به نکات منفی و نقاط ضعف آن بپردازیم. نمای جلوی تیبا که دارای خطوط برجسته روی کاپوت است، از طرحی آیرودینامیک برخوردار بوده که می‌توان حدس زد هدف از ارائه این طرح از تیم طراحی، هرچه تهاجمی‌تر نشان دادن این خودروی کوچک بوده.

جلوپنجره کوچک و کسل‌کننده تمامی زحمات این تیم را برباد داده و درست زمانی که چراغ‌ها خودنمایی می‌کنند، جلوپنجره و سپر همه تصاوراتی که در ذهن شکل گرفته‌اند را بهم می‌ ریزند.

اما در نمای جانبی می‌توان نوآوری را مشاهده کرد که تا آن لحظه در هیچ‌یک از محصولات سایپا مشابه آن را ندیده بودیم و آن‌هم خطوط برجسته‌ایست که روی گلگیرهای خودرو نقش بسته‌اند و امضای جناب هاراد محسوب می شود.

شاید وجود این خطوط و همچنین المان‌های دیگری که در طرح بکار رفته‌اند باعث شده تا ابتدا نام این خودرو را مینیاتور گذاشتند. نمای پشت خودرو در اولین نگاه شما را به‌یاد خودروی محبوب و دوست‌داشتنی مزدا 323 می‌ اندازد که تا حدودی بر جذابیت تیبا افزوده است.

اما با کمی ریزبینی متوجه خواهید شد که همان عدم ظرافتی که در ابتدای مطلب به‌آن اشاره کردیم، سبب تفاوت و محبوبیت این‌ دو خودرو می‌شود.

تیبا در چهار تیپ گوناگون از طرف سایپا به مشتریان عرضه می‌شود که هیچ یک از آن‌ها از لحاظ فنی و ظاهری با یکدیگر تفاوتی ندارند.

این مدل ها تنها در ارائه برخی از امکانات با هم تمایز دارند، اما پس از این‌که این خودروی نه چندان زیبا توانست در بازار اسم و رسمی برای خود کسب کند، سایپا اقدام به عرضه نسخه ها‌چ‌بک این خودرو کرد که با وجود رقیبانی همچون ام‌وی‌ام 110، پراید 111 و البته پژو 206 ( با کمی ارفاق) توانست خود را در دل جوانان، به‌خصوص خانم‌ها جای کند.

تیبا هاچ‌ بک که تحت عنوان تیبا 2 به بازار عرضه می‌شود، در حال حاضر با قیمتی حدود 28 میلیون تومان و با اختلافی حدود 2 میلیون تومان نسبت به مدل صندوق‌دار به دست مشتریان می‌رسد.

تیبا صندوق‌ دار از لحاظ کابین دارای فضایی نسبتا مناسب بوده که این امر برای قسمت پشتی نیز صادق است، اما تیبا 2 به علت تغییراتی که در بدنه صورت گرفته و به‌ علت وجود لولای در پنجم یا همان در صندوق، از فضای کمتری برای سر سرنشینان عقب برخوردار است و این تنها تفاوت در زمینه فضای داخلی کابین مدل صندوق دار و هاچ بک است.

با این حال، فضای بار مناسبی برای آن تعبیه شده که جوابگوی نیاز خانواده‌های ایرانی است.

فضای داخلی تیبا

زمانی‌ که به کابین تیبا قدم می گذاریم از شدت سادگی و قدیمی بودن طراحی شوکه می شویم، زیرا فضای کلی اتاق و فرم داشبورد، شباهت‌های زیادی با پراید‌های سری جدید دارد.

تیبا خودرویی است که در ساخت آن از قطعات پراید و ریو و قطعات اختصاصی خودش استفاده شده است.

زمانی که داخل خودرو می‌نشینید این موضوع را به‌خوبی می‌توانید لمس کنید، زیرا می‌توان رودری‌ها را نسخه ارتقا یافته رودی پراید دانست و همچنین صندلی‌هایی که از ریو به امانت گرفته شده تا راحتی و آسایش سرنشینان تضمین شود، گواهی بر این ادعا بوده.

کیفیت قطعات و متریال بکار رفته در کابین و داشبورد در حد و اندازه خودرویی در بازه 25 تا 30 میلیون تومان نبوده که همین موضوع کمی مشتریان را آزرده خاطر می‌سازد. کیفیت پایین داشبورد سبب می‌شود تا با کارکرد خودرو در بازه زمانی کوتاه به سروصدا بیافتد.

امکانات و تجهیزات تیبا

از خودرویی در این رده انتظار امکانات رفاهی زیادی نمی‌رود، به همیین خاطر تیبا نیز مانند سایر رقبا از همین تجهیزات معمولی و بعضا ابتدایی بهره می‌گیرد که می‌توان به‌طور مثال به‌موارد زیر اشاره کرد.

کیسه هوای سرنشین و راننده، سیستم ضد سرقت (ایموبلایزر)، ترمز ABS، مه‌شکن جلو و عقب، فرمان هیدرولیک، پخش MP3 و شیشه‌های برقی جلو. البته علاوه‌بر این‌ ها می‌توان موارد دیگری از قبیل آینه‌ های برقی، شیشه برقی عقب، کیت گازسوز و ... را نیز به‌ صورت سفارشی به لیست امکانات آن افزود.

مشخصات فنی تیبا

تیبا در هر دو مدل صندوق‌دار و هاچ‌بک از یک پیشرانه چهار سیلندر 1.5 لیتری بهره می‌گیرد که در واقع می‌توان آن را همان موتور پراید دانست که توست شرکت مگاموتور و یک تیم آلمانی (FEV) دچار تغییراتی از قبیل افزایش حجم و تغییر در نسبت تراکم شده است.

موتور 1503 سی‌سی تیبا در نسخه‌های اولیه توانایی تولید 80 اسب‌ بخار را داشت که اخیرا با بهینه‌سازی مجددی که روی آن‌ صورت گرفته، این عدد به 87 اسب افزایش یافته است و البته از این نظر بین منابع مختلف اختلاف عددی به چشم می خورد و معلوم نیست بلاخره 87 اسب بخار صحیح است یا 80 اسب بخار.

همچنین گشتاور 106 نیوتن‌متری آن نیز به 126 نیوتن‌متر ارتقا یافته که همین موضوع سبب شده تا سوار بهتری مخصوصا در سربالایی‌ها ارائه شود.

این بهینه‌سازی در تغییر ضرایب جعبه‌دنده نیز مشاهده می‌ود که همه این‌ها در نهایت شتاب قابل قبولی را برای تیبا به‌ارمغان آورده‌اند، تا جایی که می‌توان تیبا را از نظر شتاب برتر از پژو 206 تیپ 2 دانست.

پشت فرمان تیبا

با استارت زدن پیشرانه تیبا متوجه این می‌ شویم که کابین به‌خوبی عایق ‌بندی نشده و صدای موتور به ‌صورت محسوسی در اتاق شنیده می‌شود. این موضوع با حرکت کردن و بالا رفتن دور موتور تشدید هم می‌ شود.

چیزی که عجیب است اینکه صدای موتور تیبا از پراید هم بیشتر است در حالی که تیبا به عنوان یک خودروگران قیمت تر اصولا باید از عایق بندی بهتری برخوردار باشد.

برای شروع دنده یک معمولا به ‌سختی جا می‌رود که این موضوع عموما در اکثر تیبا ها مشاهده می‌شود، تا جایی که خودروهای صفر کیلومتر در همان ابتدای کار مجبور به تعویض دیسک و صفحه کلاچ می‌شوند.

با این حال با قرار دادن اهرم تعویض دنده در حالت یک و فشردن پدال گاز، شتاب قابل قبولی را از آن احساس می‌کنیم، سواری تیبا را نمی‌توان خیلی متمایز از پراید دانست با این وجود در مسیرهای ناهموار سیستم تعلیق کمی بهتر عمل کرده و ضربات کمتری را به کابین وارد می‌ کند.

سیستم ترمز نیز همانند پراید در بخش جلو دیسکی و در عقب کاسه‌ای است که با توجه به قدرت موتور و وزن حدودا یک تنی تیبا، عملکرد نسبتا خوبی را از خود به جا می‌گذارد، چرا که نسبت به ترمز پراید اندکی بزرگتر و قدرتمند تر شده است.

بهتر است برای بالا بردن راندمان موتور و حفظ سلامت آن، در سرویس‌های دوره‌ای که انجام می‌شود، از روغن موتورهایی با کد 10W40 و همچنین روغن گیربکس 75W90 استفاده شود.

مصرف سوخت این سدان کوچک در شهر حدود 9.6 لیتر در هر 100 کیلومتر بوده که این عدد در جاده به 5.7 لیتر نیز کاهش می‌یابد. در مجموع به‌طور میانگن می‌توان مصرف 7.1  لیتری سوخت را به ازای هر 100 کیلومتر رانندگی با تیبا را تا حدودی مناسب دانست.

لازم به‌ذکر است که تیبا از نظر استاندارد آلایندگی، توانسته استاندارد یورو 4 را دریافت کند که از این نظر می‌ تواند توجه طرفداران حفظ محیط‌زیست را به ‌خود جلب کند.

تیبا از نظر هندلینگ و پایداری مانند پراید می تواند احساس اعتماد به نفس را به راننده منتقل کند، اما واقعیت این است که میزان چسبندگی چرخ های این خودرو ارتباط زیادی به جنس و مدل تایرها دارد و توصیه می کنیم به جای تایرهای چینی برای چنین خودروهای سبک وزنی از تایر های با کیفیت و نو ایرانی یا نمونه های خارجی استفاده کنید.

می‌ توان از نظر مشخصات فنی تیبا را با تمام ضعف‌ ها و کم و کاستی‌هایش گزینه‌ ای نسبتا مناسب در این بازه قیمتی دانست، اما برای تیبا 2 که از قیمت بالاتری برخوردارد است، شرایط بازار چندان جالب به نظر نمی رسد.

در واقع به‌دلیل نبود انتخاب‌ های بیشتر در این کلاس، تیبا 2 به‌ناچار و از روی اقبال به خودرویی پرفروش تبدیل شده که اگر کمی منطقی‌تر به این موضوع بخواهیم نگاه کنیم، در می‌ یابیم که با پرداخت چنین مبلغی گزینه‌های بهتر و ایمن ‌تری نظیر سمند SE خریدی معقولانه ‌تری نسبت به تیبا به ‌نظر می ‌رسد.

هزینه های نگهداری و عیوب فنی تیبا در بلند مدت

تیبا همچنین از نظر هزینه های نگهداری و در دسترس بودن خدمات نمی تواند با رقبای خود مقابله کند. چرا که این خودرو در واقع نه به اندازه پراید با فراوانی قطعات یدکی و مکانیک روبروست و نه به اندازه محصولات خانواده پژو 405 و سمند در بازار شناخته شده است.

در سال های اول عرضه تیبا، می شد این ضعف را به تازه بودن خودرو در بازار نسبت داد اما حالا پس از گذشت 7 سال، کمبود برخی از قطعات یدکی در شهر های بزرگ و بروز مشکلات شایع الکترونیکی جز نقطه ضعف شرکت سازنده چیز دیگری را نشان نمی دهد.

برای مثال سوختن مجموعه پشت آمپر و مدار برق کشی سیستم استارت، خرابی استپر موتور، 

در واقع خودروسازان ایرانی هر بار که دست به ارتقاء قطعات فنی خودروهای پر تیراژ خود زده اند، نتوانستند رضایت مشتریان از نظر خدمات پس از فروش و قطعات یدکی را تامین نمایند.

این مشکل نه تنها شامل حال موتور ارتقاء یافته تیبا می شود بلکه محصولات ایران خودرو نظیر سمند های مجهز به موتور ملی (EF7) و پارس های XUM و 206 های مجهز به سیم کشی ایرانیزه شده را نیز در بر می گیرد.

بنابراین تیبا از نظر هزینه های نگهداری برتری محسوسی به پراید ندارد و حتی با مشکلات بیشتری از نظر دوام و تعمیرات مواجه است.

از طرف دیگر این خودرو از نظر ایمنی نیز شرایط روشنی ندارد و طبیعتا نمیتواند جای خالی ریو (با حدود 3 ستاره ایمنی) را پُر کند، بنابراین انتخاب تیبا به عنوان یک خودرو ایمن تر و گران قیمت تر از پراید برای استفاده جاده ای نیز توجیهی ندارد.

در واقع سایپا برای تولید تیبا هدف گذاری صحیحی را به عنوان ارتقاء ارزان قیمت پلت فرم پراید انجام داده است اما در اجرای این هدف گذاری در خلق یک خودرو واقعا بهتر با مشکل مواجه شده است و حالا تیبا به خودرویی سردرگم بین پراید اقتصادی و پر فروش و پژو 405 قدیمی و پرطرفدار مبدل شده که در واقع ویژگی های مثبت هیچ یک از این دو خودرو را به شکل کامل و صحیح ارائه نمی دهد.

در ادامه این پروژه، سایپا امسال مدل ساینا را به عنوان فیس لیفت تیبا بر روی خط تولید می برد که بازهم مزیتی فنی خاصی نسبت به تیبا ندارد و تنها تحولی در حد تغییرات جزئی بدنه و داشبورد بر روی تیبا محسوب می شود.

این روزها ارزان ترین مدل های تیبا (برای مثال مدل 88 یا 89) با قیمتی در حدود 15 میلیون تومان قابل خرید است که تنها حدود 1 الی 2 میلیون تومان گرانتر از پراید هم مدل خود برآورد می شود.

بنابراین با توجه به اختلاف قیمت 4-5 میلیونی نمونه صفر کیلومتر دو خودرو، می توان گفت که افت قیمت تیبا در بازار بیش از پراید است و همین نکته از عدم موفقیت این خودرو به عنوان جایگزینی شایسته برای پراید حکایت می کند.

اما سایپا می تواند با افزایش کیفیت و امکانات این خودرو و بهبود مشخصات ایمنی تیبا، عملا کفه ترازو را از پراید به سمت تیبا سنگین تر کند تا با کاهش تیراژ پراید، رفته رفته این خودرو را با تیبا یا ساینا جایگزین کند، اما آنچه از شواهد امر مشخص است اینکه چنین برنامه ای در اولویت سایپا نیست و این خودروساز بیشتر قصد دارد تا تیبا و ساینا را در حد واسط بین پراید و ارزان ترین خودروهای چینی مونتاژی این شرکت (برلیانس H220 و H230) قرار دهد.