اضطراب چیست و چه بر سر انسان می آورد؟ [قسمت دوم-آخر]

اختلال اضطراب فراگیر، اختلال وحشت زدگی، اضطراب های اجتماعی، فوبیاها، ترس از دست دادن فرد یا مکانی خاص، وسواس های فکری-عملی و اضطراب های ناشی از یک ضایعه روحی روانی، مسائلی بود که در قسمت اول مطلب «اضطراب چیست و چه بر سر انسان می آورد؟» در مورد آن ها صحبت کردیم.

در قسمت دوم سعی داریم پیرامون دلایل ایجاد انواع این اضطراب ها و اختلال های روانی، علائم و نشانه ها و راه های درمان آن صحبت کنیم.

اختلال اضطراب ممکن است توسط فاکتورهای محیطی، ژنتیکی، عوامل پزشکی، تغییرات شیمیایی در مغز، مصرف بیش از اندازه مخدرها و نوشیدنی های الکلی یا ترکیبی از همه این ها شکل بگیرد. عمدتا اما دلیل اصلی روی دادن اضطراب، استرس بیش از اندازه است.

معمولا، اضطراب واکنش به فشارهای بیرونی است اما این امکان وجود دارد که تلقین منفی (این عادت که به خود بقبولانیم همیشه بدترین اتفاق قرار است رخ دهد) نیز سبب ایجاد احساس اضطراب شود.

اضطراب ناشی از عوامل خارجی و محیطی

فاکتورهای محیطی که انواع مختلفی از اضطراب را پدید می آورند عبارت اند از:

• ترومای ناشی از اتفاقاتی نظیر تجاوز، گروگان گرفته شدن، یا مرگ شخصی نزدیک
• استرس ناشی از روابط شخصی، ازدواج، دوستی و طلاق
• استرس کاری
• استرس تحصیلی
• استرس مالی
• استرس ناشی از یک فاجعه طبیعی
• کمبود اکسیژن در ارتفاعات

استرس ناشی از عوامل پزشکی

اضطراب با فاکتورهای پزشکی نظیر کم خونی، آسم، عفونت ها و انواع مشکلات قلبی در ارتباط است. برخی از این عوامل مرتبط عبارت اند از:

• استرس ناشی از یک بیماری بسیار جدی
• عوارض جانبی داروها
• مواجهه با علائم یک بیماری
• کمبود اکسیژن در نتیجه آمفیزم و آمبولی ریوی

اضطراب ناشی از مصرف بیش از حد مواد و نوشیدنی های الکلی

تخمین زده شده، در حدود نیمی از بیماران درگیر با بیماری های روانی که از سرویس های سلامتی برای درمان بیماری خود نظیر GAD، اختلال وحشت زدگی یا فوبیاهای اجتماعی استفاده می کنند، به این دلیل مراجعه می کنند که وابستگی به الکل یا بنزودیازپاین دارند. به طور کلی، اضطراب از این مسائل نیز نشات می گیرد:

• مصرف مواد مخدری نظیر کوکایین یا آمفتامین ها
• ترک مواد مخدر مثل هروئین یا داروهایی مثل ویکودین، بنزودیازپاین و باربیتورات ها

اضطراب ناشی از عوامل ژنتیکی

این مسئله توسط برخی از محققین ذکر شده که فردی با سابقه خانوادگی در زمینه اضطراب، شانس بیشتری در نمایش دادن این حالت روحی دارد. جدا از تمام موارد دیگر، برخی افراد به سبب کدهای ژنتیکی شان شانس بالاتری در ابتلا به چنین اختلال هایی را دارند.

اضطراب ناشی از تغییرات شیمیایی مغز

انتقال دهنده های عصبی یا نوروترنسمیترها، یکی از بخش های اساسی سیستم عصبی بدن هستند و تحقیقات نشان داده که در صورت داشتن میزان نامتناسب از آن ها می تواند سبب اختلال اضطراب فراگیر شود.

وقتی که انتقال دهنده های عصبی به شکل درستی کار نمی کنند، راه های ارتباطی مغز به هم ریخته و مرکز کنترل بدن ممکن است به درستی عمل نکند. چنین مسئله ای منجر به اضطراب نیز خواهد شد.

اضطراب چگونه تشخیص داده می شود

یک روان پزشک، روان شناس یا متخصص حرفه ای سلامت روح و روان معمولا می تواند این اختلال را تشخیص داده و دلایل آن را نیز شناسایی کند. پزشک معمولا یک تاریخچه مختصری از فرد و داروهای مصرفی را جویا می شود، سپس بررسی فیزیکی انجام داده و اگر لازم باشد دستور انجام آزمایش را می دهد.

البته، هیچ تست آزمایشگاهی نمی توان مشخص کند که این بیماری در بدن فرد دیده می شود یا خیر، اما با استفاده از نتایج آن می توان متوجه شرایط خاصی در بدن شد که شاید نقشی در ایجاد بیماری داشته باشند.

برای تشخیص اختلال اضطراب فراگیر (GAD)، فرد باید این سه مولفه را داشته باشد تا متخصص متوجه آن شود:

• حداقل به مدت 6 ماه، در عمده روزها، پیرامون رویدادها و فعالیت های مختلف شدیدا نگران و مضطرب باشد.
• کنترل کردن نگرانی خود را دشوار بداند.
• حداقل دارای سه ویژگی از این علائم مرتبط با اضطراب باشد: بی قراری، خستگی، زودرنجی، تنش عضلانی، مشکل در خواب، مشکل در تمرکز.

علائم اختلال اضطراب

به جز علائم روحی که شدیدترین بخش این اختلال ها به حساب می آیند، معمولا فردی که از بیماری رنج می برد یک سری علائم فیزیکی نیز از خود نشان می دهد که به تشخیص بیماری کمک بسیاری می کند. از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• لرز
• سوزش معده
• تهوع
• اسهال
• سردرد
• کمردرد
• تپش قلب
• خواب رفتن اعضای بدن مثل دست یا پا
• عرق کردن یا برافروخته شدن
• بی قراری
• سریع خسته شدن
• مشکل در حفظ تمرکز
• زودرنجی
• تنش عضلانی
• ادرار مکرر
• مشکل در خواب
• واکنش های ترس مکرر

کسانی که از اختلال وحشت زدگی رنج می برند نیز ممکن است تجربه های مشابهی نسبت به کسانی که به GAD مبتلا هستند کسب کنند. علاوه بر این علائم، تنگی نفس، گیجی، احساس خفگی و درد سینه را نیز باید به نشانگان این افراد افزود.

در مورد مبتلایان به PTSD باید مرور خاطرات گذشته و تجربه دوباره تروما، بیش از حد مراقب اطراف خود بودن، آسیب پذیری روحی-روانی و دوری از افراد یا مکان های خاص را نیز افزود.

درمان اضطراب

اضطراب را می توان با مراجعه به روان درمان یا به صورت مستقل درمان کرد. نهایتا، نوع درمان وابسته دلیل ایجاد اضطراب و اولویت های بیمار متفاوت است. عمدتا، درمان ترکیبی است از روان درمانی، رفتار درمانی و مصرف داروها.

گاهی اوقات، اعتیاد به الکل، افسردگی و یا هر دو این موارد با هم به قدری تاثیر قدرتمندی روی فرد دارند که باید منتظر ماند تا این دو تحت کنترل فرد درآمده و سپس به درمان اضطراب فکر کرد.

خوددرمانی

در برخی موارد، اضطراب را در خانه و بدون نظارت هیچ پزشکی هم می توان درمان کرد. با این حال، در صورتی خوددرمانی امکان پذیر است که فرد به طور کلی دلیل اضطراب را پیدا کرده باشد و بتواند آن را از بین برده یا از آن دوری کند. ورزش های مختلف و راهکارهای متنوعی برای کنترل مسئله پیشنهاد شده است:

• یاد بگیرید که استرس را در زندگی خود مدیریت کنید. مواظب فشارها و ضرب الاجل ها باشید و برای مدتی از درس و کار کنار بکشید و برای خودتان زمان بگذارید.
• تکنیک ها متنوعی از آرام سازی را بیاموزید. اطلاعات در مورد متودهای تمدد اعصاب و تکنیک های مدیتیشن را می توان در کتاب و اینترنت پیدا کرد.
• تنفس شکی را تمرین کنید. یعنی عمیق و آهسته به واسطه بینی، هوا را وارد ناحیه شکمی کرده و سپس آهسته از راه دهان هوا را خارج کنید. تنفس عمیق برای مدت طولانی، به خاطر اکسیژن زیاد می تواند سبب سرگیجه شود.
• به جای تلقین تفکرات منفی، با خودتان در مورد مسائل مثبت و باورهای درست تان صحبت کنید. لیستی از این موارد مثبت تهیه کرده و جایگزین لیست تفکرات منفی خود کنید.
• تصور داشته باشید که به سوی غلبه بر مشکلات و ترس های تان بر آمده اید.
• با شخصی که حامی تان است صحبت کنید.
• مدیتیشن کنید.
• ورزش کنید.
• حمام های گرم و طولانی داشته باشید.
• در اتاقی تاریک استراحت کنید.

داروهای مورد استفاده

بنزودیازپاین ها معروف ترین رده داروهایی هستند که برای درمان اضطراب به کار می روند اما به سبب طبیعت معتادکننده ای که دارند، مصرف شان اخیرا با کاهش مواجه شده است. از شناخته شده ترین بنزودیازپاین ها می توان به دیازپام (والیوم)، آلپرازولام (زاناکس)، لورازپام (آتیوان) و کلونازپام (کلونوپین) اشاره کرد.

در پژوهش های اخیر، بنزودیازپاین ها به شدت مورد انتقاد بوده اند. تحقیقات جدید دانشگاه بوردو فرانسه نشان می دهد بزرگسالانی که بنزودیازپاین مصرف می کنند، شانس بسیار بیشتری در زمینه بروز جنون طی 15 سال پس از (یا حین) مصرف دارند. تقریبا 30 درصد فرانسوی های بالغ، بنزودیازپاین مصرف می کنند.

داروهای ضدافسردگی نیز برای اضطراب به کار می روند. از جمله آن ها می توان به سرترالین (زُلُفت)، پاروکستین (پاکسیل)، فلوکستین (پروزاک)، سیتالوپرام (لکساپرو) و ونلافاکسین (افکسور) اشاره داشت. با این حال، داروهای ضد افسردگی نیز سبب تهوع و ناتوانی جنسی می شوند.

از اضطراب چگونه می توان جلوگیری کرد؟

اگرچه اختلال اضطراب قابل پیشگیری نیست ولی راه هایی برای کاهش ریسک درگیر شدن با آن وجود دارد که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مصرف کمتر کافئین، چای، نوشابه و شکلات
• مشاوره با پزشک یا داروساز در مورد داروهای گیاهی که مصرف می شود.
• ورزش مداوم
• خوردن غذاهای سالم
• داشتن الگوی خواب ثابت
• مشاوره و دریافت حمایت پس از یک واقعه ناگوار
• اجتناب از الکل و مخدرها