بررسی هدست PlayStation VR؛ رویای آزادی [به همراه بررسی ویدیویی]

لوییس کارول، نویسنده نام آشنای کتاب «آلیس در سرزمین عجیب» اعتقاد دارد که «خیال پردازی، تنها سلاح ما برای مبارزه با واقعیت است»؛ گفته ای که شاید نزدیک به صد و پنجاه سال پیش بیان شده باشد، اما برای انسان مدرن و امروزی که خود را محبوس در قفسی طلایی می یابد، مفهومی دوچندان یافته است.

هر یک از ما ممکن است به نوبه خود، دنبال راه هایی برای فرار از واقعیت و یافتن ذره ای آرامش باشیم. در حالی که امروزه فیلم ها و بازی های ویدیویی به اصلی ترین پناه مردم برای خالی کردن ذهن از تمام مشکلات تبدیل شدند، حالا تکنولوژی واقعیت مجازی از راه رسیده تا با بردن مردم به جهانی خیالی، نه تنها پرده دنیای واقعی را برای دقایقی چند از مقابل چشمان کنار بزند، بلکه شکل تازه ای از سرگرمی را ارائه دهد.

بعد از عرضه هدست های واقعیت مجازی آکیلس ریفت و HTC Vive طی اوایل سال جاری میلادی، کمپانی سونی هم که مدت ها پیش از برنامه هایش برای عرضه هدست مشابهی برای کنسول پلی استیشن 4 خبر داده بود، بالاخره دست به کار شده و PlayStation VR را به دست مشتریان رسانده است.

واقعیت مجازی چیست؟

برخلاف تصور بسیاری، واقعیت مجازی تکنولوژی چندان جدیدی نیست و کمپانی های مختلف سعی داشته اند طی چند دهه اخیر، آن را به اشکال متفاوت به دست مردم برسانند. شاید مشهورترین مثال برای این مسئله، پلتفرم Virtual Boy کمپانی نینتندو باشد که در سال 1995 میلادی معرفی شد و تجربه ای بسیار ابتدایی از واقعیت مجازی را به مردم ارائه می داد.

واقعیت مجازی همانطور که از نامش پیدا است، کاربر را به جهانی کاملاً متفاوت با دنیای واقعی می برد؛ این مهم با قرار دادن نوعی هدست روی سر و چندین سنسور مختلف برای ردیابی حرکت سر و ارائه بازخورد مناسب در جهان مجازی صورت می گیرد تا تجربه حضور در آن دنیا، به واقع گرایانه ترین شکل ممکن القا شود.

واقعیت مجازی در حال حاضر مثل هر تکنولوژی نوپای دیگر، نواقص خاص خود را دارد که بعید است تا چند سال آینده برطرف گردند؛ هرچند که روند برطرف سازی آنها از مدت ها پیش آغاز شده است. مشکلاتی از قبیل باسیم بودن هدست ها و کیفیت پایین برخی از عناوین برخی از مهم ترین نواقص فعلی هستند.

باید در نظر داشت که واقعیت مجازی، از اساس با تکنولوژی دیگری تحت عنوان «واقعیت افزوده» تفاوت دارد. در واقع واقعیت افزوده، کاربر را به دنیایی کاملاً متفاوت نمی برد، بلکه لایه هایی دیجیتالی را روی دنیای واقعی، مثلا میز تحریرتان، بازتاب می دهد. در مقابل، واقعیت مجازی به کلی کاربر را به دنیای دیگری می برد و امکان مشاهده حتی بخشی از دنیای واقعی در آن وجود ندارد.

میان رده ای در پوستین پرچمدار

تا پیش از عرضه پلی استیشن وی آر، هدست های واقعیت مجازی در دو دسته بندی ارزان قیمت (مانند Gear VR) و پریمیوم (مانند آکیلس ریفت) جای می گرفتند. اما با عرضه هدست سونی، بالاخره شاهد دسته بندی میان رده ای نیز هستیم که طبیعتاً قیمت کمتری نسبت به هدست های پریمیوم دارد و تجربه ای به مراتب باورپذیرتر و جذاب تر نسبت به هدست های مبتنی بر موبایل ارائه می دهد.

در حالی که آکیلس ریفت و HTC Vive به ترتیب با قیمت 600 و 800 دلار به فروش می رسند، هدست پلی استیشن وی آر قیمتی معادل 400 دلار دارد که البته با حباب قیمت فعلی بازار ایران، تا 3 میلیون تومان هم فروخته می شود.

در همین حال، از آنجایی که برای راه اندازی هدست نیازمند یک کنسول پلی استیشن 4، دوربین پلی استیشن و دو کنترلر موو نیز هستید، این قیمت می تواند تا 860 دلار افزایش یابد؛ گفتنی است که کنترلرهای 50 دلاری موو، گزینه ای دلخواه به شمار می روند و امکان تجربه بسیاری از بازی ها به کمک کنترلر DualShock 4 فراهم است، اما برای برخی دیگر از بازی ها، کنترلرهای موو جزو ملزومات هستند.

اولین نکته ای که با تهیه پلی استیشن وی آر، توجه را به خود جلب می کند، کیفیت بالای ساخت و مواد به کار رفته در هدست سونی است. پلی استیشن وی آر از دو بخش مجزا تشکیل شده که یکی از آنها در قالب باند پشتی و دیگری در قالب نقاب ظاهر می شود. هر دو بخش از پلاستیک باکیفیتی ساخته شده اند و تنظیم شان روی سر، با دیگری تفاوت دارد تا بتوانید آن را به بهترین شکل ممکن روی سر قرار دهید.

در وسط باند پشتی، دکمه ای قرار گرفته که با افزایش طول هدست، امکان قرار دادن آن روی سر را فراهم می آورد. از طرف دیگر، دکمه ای نیز در بخش زیرین نقاب جای گرفته که میزان فاصله هدست با چشم به کمک آن تنظیم می شود. امکان تنظیم نقاب، یکی از نکات مهم طراحی هدست پلی استیشن به شمار می رود چرا که بدون برداشتن هدست و صرفاً با بیرون کشیدن نقاب، می توانید به راحتی دنیای بیرون را مشاهده کرده و به اعمال ساده ای مثل خواندن پیام های موبایل بپردازید.

استفاده از رنگ مشکی برای نقاب و رنگ سفید برای باقی بخش های هدست، در کنار LED هایی که نور آبی پر رنگ را از خود ساتع می کنند، سبب شده تا هدست پلی استیشن نوعی تناقض رنگی جذاب داشته باشد و چشم هر گیمری را به خود بدوزد.

با این حال، یکی از نکات منفی طراحی هدست به شیارهای آن باز می گردد که حین قرار دادنش روی سر، کماکان امکان مشاهده دنیای بیرون را فراهم و به تجربه غایی خدشه وارد می کنند.

خوشبختانه هدست پلی استیشن حین قرار گرفتن روی سر، احساس ناخوشایندی برای کاربر به وجود نمی آورد و باعث خستگی گردن نمی شود؛ بخش عمده ای از این مهم به کمک متعادل سازی وزن هدست روی پیشانی و پشت سر محقق شده و از این بابت باید تیم طراحی هدست را تحسین کرد. ضمناً برخلاف آکیلس ریفت و HTC Vive، اشخاص عینکی هم می توانند به راحتی از هدست پلی استیشن استفاده کنند و از این بابت نیازی به نگرانی نیست.

در داخل نقاب پلی استیشن وی آر، تکه های پلاستیکی مختلفی قرار گرفته که یکی از اصلی ترین وظایف شان، ممانعت از ورود نور به داخل نقاب است. با این حال این بخش های پلاستیکی که روی بینی و پیشانی کاربر قرار می گیرند، تا حد زیادی روی تعرق پیشانی کاربر تاثیر می گذارند و بعد از نیم ساعت الی یک ساعت بازی، مجبور به برداشتن هدست و پاک کردن عرق از روی پیشانی و موهای خود خواهید بود.

البته گفتنی است که تکه های پلاستیکی به راحتی قابل شستشو هستند و در صورتی که به تجربه هدست پلی استیشن با چند شخص دیگر می پردازید، خیال تان از عدم برخورد پوست تان با عرق دیگر افراد راحت خواهد بود.

مشخصات سخت افزاری

هدست پلی استیشن وی آر، در قیاس با آکیلس ریفت و HTC Vive، قیمت پایین تری دارد و به تبع همین مسئله، طبیعتاً از مشخصات ضعیف تری بهره مند است. هدست واقعیت مجازی سونی به نمایشگر 5.7 اینچی OLED مجهز شده و رزولوشن 1080p (یعنی 960x1080 به ازای هر چشم) را به نمایش در می آورد. این در حالی است که وایو و ریفت، هر دو رزولوشن 2160x1200 را در مقابل هر چشم قرار می دهند.

این تفاوت ها ممکن است روی کاغذ بسیار فاحش جلوه کنند اما تا زمانی که قادر به مقایسه همزمان هدست های آکیلس و HTC با پلی استیشن وی آر نباشید، بعید به نظر می رسد که  تفاوت ها آنقدر خودنمایی کنند. البته کم پیش نمی آید که با مشکلاتی مانند پارگی صفحه در بازی های پلی استیشن وی آر مواجه شوید اما این اتفاق آنقدر به ندرت روی می دهد که می توان از آن چشم پوشی کرد.

گذشته از هدست پلی استیشن و دوربین و کنترلرهای موو که به صورت جداگانه تهیه می شوند، باندل هدست سونی محتویات دیگری نیز دارد. در این باندل، یک واحد پردازنده جداگانه، یک هدفون، یک دیسک دموی بازی ها و تعداد بسیار زیادی کابل مختلف قرار گرفته است که جادوی واقعیت مجازی سونی، به کمک آنها عملی می شود.

در صورتی که بخواهید برای اولین بار هدست پلی استیشن وی آر را نصب و راه اندازی کنید، مطمئناً تعداد بسیار زیاد کابل ها، تمام فرآیند را همچون کلافی سردرگم جلوه می دهد. اما حقیقت امر اینجاست که در کمتر از ده دقیقه، قادر به نصب هدست هستید، هرچند که باید فضای زیادی را به سیم هایی مختلفی که هر یک به دستگاه های گوناگون متصل می شوند اختصاص دهید.

پیش از هر چیز، واحد پردازنده جداگانه پلی استیشن وی آر، عنصری مهم در اجرای بازی های واقعیت مجازی به شمار می رود و وظایف مهمی را برعهده دارد. این واحد پردازشی جداگانه، قابلیتی به نام Social Play را به همراه آورده که در واقع به بازتاب تصویر در حال نمایش در هدست واقعیت مجازی، روی تلویزیون اطلاق می شود؛ قابلیتی که شاید در نگاه نخست چندان کارآمد به نظر نرسد اما در واقع امکان تجربه گروهی برخی از بازی های خاص، مثل Keep Talking and Nobody Explodes را فراهم می آورد.

علاوه بر این، واحد مورد نظر، پردازش صدای سه بعدی را هم برعهده دارد تا هنگام استفاده از هدفون، تجربه ای درگیرکننده تر از دنیای واقعیت مجازی به دست آورید. آخرین مسئولیت دستگاه نیز، پردازش «حالت سینماتیک» است که به کاربر اجازه می دهد بازی های معمولی یا فیلم های سینمایی را روی نمایشگرهایی با سه اندازه مختلف (شامل 117 اینچ در حالت کوچک، 163 اینچ در حالت متوسط و 226 اینچ در حالت بزرگ) مشاهده کند.

توضیح چگونگی راه اندازی هدست پلی استیشن، به کمک کلمات شاید امری دشوار باشد و تصویر بالا تمام فرآیند را به خوبی توضیح می دهد. اما در مجموع، به همراه پلی استیشن وی آر، یک کابل HDMI هم به دست تان می رسد که باید یک سوی آن را به تلویزیون و سوی دیگرش را به واحد پردازنده متصل سازید. از طرف دیگر، کابل HDMI پیشین پلی استیشن 4 از تلویزیون جدا می شود و به ورودی دیگری روی واحد پردازشی متصل می گردد.

بعد از این، یک کابل مایکرو USB، از پورت های USB طرف مقابل پلی استیشن 4، به پشت واحد پردازشی کشیده می شود. و در نهایت با اتصال واحد پردازشی به منبع برق، وصل کردن کابل هدست پلی استیشن به آن و نیز اتصال کابل دوربین پلی استیشن به پورت اختصاصی اش در پشت پلی استیشن 4، همه چیز به پایان می رسد؛ حالا سیستم شما آماده است، هرچند که سیم کشی دستگاه و حفظ ظاهر زیبای میز تلویزیون تان خود معمایی لاینحل به نظر می رسد.

تجربه کاربری

مهم ترین نکته ای که باید درباره هدست های واقعیت مجازی فعلی دانست، عدم امکان حرکت در محیط مجازی است. البته کمپانی های ولو و HTC در ساخت هدست Vive تلاش داشته اند که با استفاده از چند سنسور خارجی این مسئله را عملی کنند و انصافاً به نتایج قابل قبولی هم دست یافته اند؛ اما در هر حال این موضوع درباره ریفت یا پلی استیشن وی آر مصداق ندارد.

با آگاهی از این مسئله باید گفت که تمام بازی های پلی استیشن وی آر یا به صورت نشسته و یا به صورت ایستاده دنبال می شوند و تنها با چرخاندن سر می توان به مشاهده 360 درجه ای دنیای مجازی پرداخت. البته در بازی های مانند Headmaster (که گیمر در آن باید در یک زمین فوتبال، توپ هایی را با ضربه سر وارد دروازه کند) آزادی عمل بیشتری وجود دارد اما در نهایت همه چیز به تکان دادن سر یا کنترل بازی ها از طریق DualShock 4 و کنترلرهای موو خلاصه می شود.

همانطور که پیش تر گفتیم، باسیم بودن هدست ها، یکی از اصلی ترین مشکلات فعلی واقعیت مجازی به شمار می رود و مشخصاً پلی استیشن وی آر هم از این قاعده مستثنی نیست. سیم متصل به هدست پلی استیشن، در بازی هایی که به صورت نشسته دنبال می شوند مشکل خاصی ایجاد نمی کند اما چرخیدن به صورت ایستاده ممکن است به پیچیدن آن به دور پاهایتان منجر شود که خطرآفرین تلقی می شود.

علاوه بر این، اتصال سیمی هدست به واحد پردازنده به آن معنا است که شما حداکثر می توانید در شعاع 3 یا 4 متری تلویزیون و دوربین پلی استیشن قرار بگیرید و امکان دنبال کردن بازی ها از نقطه ای دیگر در خانه میسر نیست.

خوشبختانه خود هدست به تنهایی مشکلی در کالیبره شدن ندارد اما نکته ای که به مرور زمان شکلی آزاردهنده به خود می گیرد، عدم امکان کالیبره شدن خودکار در بازی های ویدیویی است و با اجرای هر بازی در هر زمان، باید به کالیبره سازی مجدد آنها بپردازید.

گفتنی است که عدم استفاده از ابزاری واحد برای کالیبره سازی، مشکلات عجیبی نیز به همراه آورده؛ برای مثال در بازی Batman Arkham VR، عملاً امکان کالیبره در حالت نشسته وجود ندارد چرا که ظاهراً دوربین پلی استیشن تحت هیچ شرایطی قادر به تشخیص فاصله میان کمر و سر کاربر نیست که به ناهنجاری هایی در محیط بازی منجر می شود.

با این همه، چنین مشکلی برای تمام بازی ها صادق نیست و در بخش اعظمی از آنها، می توانید بدون دردسر به کالیبره کردن بدن خود با دوربین بپردازید؛ هرچند که تکرار دائمی آن اندکی خسته کننده می شود.

از منظر گرافیکی، محیط بازی های واقعیت مجازی به کلی آن چه به صورت رایج در صنعت بازی های ویدیویی مشاهده می کنیم متفاوت است. از آن جایی که سونی تمام توسعه دهندگان را مجبور کرده تا بازی هایشان را با نرخ 90 یا 120 هرتز بر ثانیه منتشر کنند، افت گرافیکی مشهودی در تمام آنها به چشم می خورد. البته این تصمیم سونی، کاملاً عقلانی بوده و از بروز تاخیر و لگ و به تبع آنها، به وجود آمدن «بیماری حرکت» در کاربران جلوگیری نموده.

در مقام توضیح باید گفت که از زمان معرفی تکنولوژی واقعیت مجازی، بیماری حرکت یا «Motion Sickness» مسئله ای بوده که بارها مورد بحث قرار گرفته است. بیماری حرکت در واقع هنگامی بروز پیدا می کند که سیستم تعادلی داخل گوش به هم خورده و رابطه درستی بین تصویر مقابل چشم با حس ناشی از حرکت برقرار نمی شود.

متاسفانه برخی از مردم به صورت ذاتی، مستعد ابتلا به این بیماری هستند؛ بنابراین در صورتی که سفرهای جاده ای برای شما آزاردهنده تلقی می شوند یا از دریازدگی رنج می برید، لازم است در فواصل زمانی کوتاه، هدست را از روی چشمان تان بردارید تا به این مشکل دچار نشوید. از جمله نشانه های بیماری حرکت هم می توان به حالت تهوع، سرگیجه و خستگی اشاره کرد.

بازی ها

بزرگترین مزیت سونی در حوزه واقعیت مجازی و در برابر کمپانی هایی مثل HTC و آکیلس، این است که مجموعه ای از بهترین استودیوهای بازی سازی را گرد هم آورده و تجربه ای چند ده ساله در زمینه انتشار بازی های ویدیویی دارد. بنابراین هنگام خرید پلی استیشن وی آر می دانید که پشتیبانی چند ساله و تضمین شده سونی نیز از عنصرهای ارزش افزوده آن به شمار می رود.

در حالی که این مقاله به قلم تحریر در می آید، بیش از 10 ها بازی ارزشمند برای پلی استیشن وی آر عرضه شده که برخی از آنها در انحصار کامل یا انحصار زمانی هستند و برخی دیگر، روی هدست های رقیب هم در دسترس قرار دارند.

مهم ترین انحصاری های پلی استیشن وی آر در زمان عرضه، بازی های PlayStation VR Worlds (که 40 دلار قیمت دارد و 5 بازی مختلف را در خود جای داده)، Rush of Blood (که محتوایی اضافه اما کاملاً مستقل از Until Dawn به شمار می رود) و DriveClub هستند.

تجربه بازی های Rush of Blood و DriveClub نشان داد که استودیوهای سونی، در محیط واقعیت مجازی هم حرف های بسیاری برای گفتن دارند؛ هرچند که گرافیک DriveClub به هیچ وجه با انتظارات همخوانی نداشت.

در میان بازی های مختلفی که برای تهیه این مقاله تجربه شد، مطمئناً DriveClub ضعیف ترین عملکرد ممکن را داشت. در واقع بازی اگرچه تجربه ای بی نظیر از حضور در اتومبیل و رقابت در پیست های اتومبیل رانی را در اختیار گیمر می گذارد، اما دستیابی به 120 فریم بر ثانیه، بهایی سنگین به همراه داشته و آن چیزی نبوده جز کاهش بسیار محسوس گرافیک که گاه با بازی های ریسینگ پلتفرم پلی استیشن 3 یا حتی پلی استیشن 2 برابری می کند.

گذشته از این ها، نکته مهمی که در رابطه با بازی های پلی استیشن وی آر وجود دارد، کوتاه بودن آنها است. در واقع سونی پیش از این بارها گفته بود که فعلاً قصد ندارد روی بازی کلان بودجه ای برای پلی استیشن وی آر سرمایه گذاری کند و ترجیح می دهد تمرکزش را روی عناوین کوچک تر و جذاب تر معطوف سازد.

این تصمیم سونی، تا حدی منطقی به نظر می رسد، چرا که واقعیت مجازی هنوز در ابتدای راه است و توسعه دهندگان دقیقاً نمی دانند آیا مکانیک های بازی های کلان بودجه فعلی، در محیط واقعیت مجازی هم با استقبال روبرو می شوند یا خیر. بنابراین اکثر عناوین حال حاضر هدست سونی، بیشتر رویکردی آزمون و خطا گونه دارند و نمی توانید انتظارات زیادی از آنها داشته باشید.

به عنوان مثال، بازی Batman Arkham VR که یکی از مورد انتظارترین بازی های هدست پلی استیشن بود، در بیشترین حالت نزدیک به یک ساعت و نیم به طول می انجامد و البته با مبلغ 20 دلار به فروش می رسد. بنابراین باید در نظر داشته باشید که گذشته از هزینه نسبتاً بالای هدست، باید مبلغ قابل توجهی را نیز به عناوین آن اختصاص دهید؛ امری که برای هر تکنولوژی تازه ای مصداق دارد.

جمع بندی

واقعیت مجازی بدون شک یکی از جذاب ترین تکنولوژی های چند سال اخیر به شمار می رود و شکی نیست که عده کثیری از گیمرها هم بی صبرانه منتظر خرید یکی از هدست های آن هستند. اما اگر به شکلی واقع گرایانه به موضوع نگاه کنیم، هر تکنولوژی جدیدی ضعف های خاص خود را دارد که به مرور زمان، برطرف خواهند شد.

پلی استیشن وی آر سونی هم در بازاری کاملاً تازه، محصولی میان رده به شمار می رود و اشتباه است اگر انتظار عملکردی همچون هدست های پریمیوم را از آن داشته باشیم. در مجموع، هدست واقعیت مجازی سونی به عنوان اولین تلاش سونی در این حوزه، محصولی قابل تحسین به شمار می رود که بدون تعارف، فراتر از انتظارات هم ظاهر شده است.

اگر مشکلات رایج مانند بی کیفیت بودن بازی ها، سیمی بودن هدست و چیزهایی از این دست را کنار بگذاریم، در مجموع سونی توانسته با حفظ استانداردهایی همچون اجرای بازی ها با 90 یا 120 فریم، تجربه ای باورپذیر از واقعیت مجازی در اختیارمان قرار دهد که هر گیمری را برای مدت های طولانی سرگرم خواهد کرد.

در نهایت لازم به اشاره است که سخت افزار نسبتاً قدیمی پلی استیشن 4، یکی از دلایل اصلی کیفیت پایین برخی از بازی های پلی استیشن وی آر بوده و با عرضه پلی استیشن 4 پرو (بررسی دیجیاتو)، قطعاً شاهد بهبود کیفی بازی ها خواهیم بود.

پلی استیشن وی آر را می توانید از ایستگاه بازی حرفه ای ها و از طریق سایت PSPro.ir تهیه کنید.