استفاده از روش های اصلاح ژنتیکی برای درمان بیماری ها مجاز اعلام شد

همان طور که می دانید، دانشمندان علوم ژنتیک به این توانایی دست یافته اند که ژن ها را ویرایش و اصلاح کرده، برخی از قسمت های نامطلوب را حذف نموده و ویژگی های دیگری را به ساختار ژنتیکی انسان بیافزایند؛ اما آیا «توانستن» می تواند انجام این فرایند را توجیه کند؟

در حال حاضر محققین در آزمایشگاه های مجهز، ژن درمانی و اصلاح ژنتیکی را روی حیوانات انجام می دهند و بیماری هایی همچون سرطان و نابینایی ارثی را هدف قرار داده اند، اما احتمال می رود که انجام آزمایشات روی انسان نیز به صورت مخفیانه در جریان باشد.

به همین دلیل سال گذشته آکادمی ملی علوم، گروهی از محققین، متخصصین مباحث اخلاقی و کارشناسان حقوقی را گرد هم آورد تا این فناوری نوین را از همه نظر ارزیابی کنند و راهکاری را برای استفاده از روش هایی همچون CRISPR برای تغییر ساختار ژنتیکی انسان ارائه نمایند. گزارش نهایی 261 صفحه ای این گروه، امروز منتشر شده است.

به طور خلاصه، می توان گفت مجموعه فوق در برخی شرایط موافق و در بعضی موارد، مخالف این کار هستند. آنها ویرایش ژن انسان برای درمان بیماری ها را ستوده اند، اما از بکارگیری روش های ژنتیکی برای دستکاری جنین انسان سالم و خلق کودکانی با قابلیت های برجسته ابراز نگرانی کردند.

«ریچارد هاینس» رئیس کمیته مذکور در گزارش خود می نویسد:

علم با سرعت سرسام آوری به پیش می رود، و ما باید کنترل کامل هر آنچه انجام می دهیم را در دست بگیریم.

این کمیته پیشنهاد می کند که در حال حاضر، ویرایش و اصلاح ژن برای اهدافی به غیر از درمان یا پیشگیری بیماری ها و معلولیت ها استفاده نشود، و امیدواریم تمامی گروه های تحقیقاتی و آزمایشگاه ها قبل از اتخاذ تصمیم در این حوزه، به موضوع فوق توجه داشته باشند.

مطمئناً والدین کودک های بیمار با این تصمیم موافق نیستند. آنها انتظار دارند علاوه بر درمان بیماری های ژنتیکی غیر وراثتی مانند نوعی خاص از تخریب شبکیه، ژن های عامل بیماری های وراثتی همچون پارکینسون، دیستروفی عضلانی، کم خونی داسی شکل یا Tay-Sachs نیز اصلاح گردند.

تا اینجای کار را می توان منطقی دانست، اما همواره امکان سوء استفاده نیز وجود دارد. وارد کردن ژن هایی برای تقویت رشد عضلات بیماران دچار دیستروفی عضلانی توجیه پذیر است، اما نه در ورزشکاران حرفه ای که برای مسابقات بین المللی آماده می شوند.

«آلتا کارو» از اساتید دانشگاه ویسکانسین و عضو کمیته فوق می گوید روش های درمانی ژنتیکی به قدری دقیق و خاص طراحی شده اند که فقط بیماری ها را درمان می کنند و هیچ تأثیری بر وضعیت افراد سالم نخواهند داشت، اما دیگر کارشناسان به اندازه او از این موضوع مطمئن نیستند.

«جرج چرچ» دانشمند علوم ژنتیکی در دانشگاه های هاروارد و MIT و بنیانگذار شرکت Editas Medicine در حوزه اصلاح ژن می گوید:

در فرایند اصلاح یک نقص، روی یک مرز حرکت می کنید. هیچوقت نمی توانید میانه روی را در پیش بگیرید، چون به یکی از دو سمت سقوط خواهید کرد. بیماری نادر یا وضعیت بهتر در اینجا کاملاً نسبی است.

مخاطب اصلی سخنان «چرچ» ورزشکاران نیستند، بلکه او بازار فوق العاده بزرگی را برای سالمندان متمول تصور می کند، که می خواهند اثرات افزایش سن را به تعویق بیندازند، و در حال حاضر آزمایشاتی برای توقف روند نزولی توانایی های شناختی و زوال عقل در سالمندان در دست اجراست.

او می گوید:

اینکه بخواهید مدت زمان بیشتری را با تمام قوا زندگی کنید یا با سالخوردگی مقابله نمایید، نوعی اقدام پیشگیرانه به شمار می آید، و اگر روند درمانی را با نتیجه فوق العاده به پایان برسانید، در واقع خودتان را تقویت کرده اید.

البته هنوز برای ارزیابی کامل این موضوعات فرصت داریم، چون [احتمالاً] تکنولوژی اصلاح ژن هنوز به حدی نرسیده که چهره زیباتری را برای نوزاد به ارمغان بیاورد یا مهارت های ریاضی او را ارتقاء دهد. به نظر می رسد کشورهای مختلفی از جمله انگلستان و حتی چین که یکی از پیشگامان روش CRISPR به شمار می رود، دستورالعمل آکادمی ملی علوم را به کار ببندند.

آنچه مشخص است، بسیاری از کارشناسان و متخصصین کمیته فوق هنوز دستکاری جنین انسان و تعبیه قابلیت های برجسته و نیروهای فراطبیعی در آنها را خطرناک نمی بینند، موضوعی که شاید در سال های آتی به یکی از نگرانی های اصلی حوزه اخلاق پزشکی تبدیل شود.