اپل زیر سایه چین؛ زمانی که بزرگ ترین شرکت تکنولوژی دنیا سر خم می کند

اپل دیروز گزارش سه ماهه سوم سال مالی 2017 خود را منتشر کرد که همچون همیشه، خبرهای خوبی را از نظر آمار فروش و درآمد در پی داشت، اما این عملکرد قوی در سایه مسئله نگران کننده ای قرار گرفته که می تواند آینده این شرکت را در سطح بین الملل تعریف کند: دیوار آتش بزرگ چین.

با توجه به آنچه طی روزهای گذشته اتفاق افتاد، دیگر بر همگان واضح و مبرهن است که حتی بزرگ ترین شرکت تکنولوژی روی کره زمین هم نمی تواند از دیوار نفوذ ناپذیر اینترنتی به نام The Great Firewall عبور کند؛ دیواری که به دولت چین اجازه می دهد بر کل اینترنت نظارت داشته و سیاست های «دره سیلیکونی» را به سخره بگیرد.

همان طور که اطلاع یافتید، اپل روز شنبه همین هفته تأیید کرد مطابق با قوانین داخلی کشور چین، تعدادی از اپلیکیشن های VPN را از اپ استور این کشور حذف کرده است.

بسیاری از کاربران فضای مجازی، این اقدام را به منزله یاری رساندن اپل به دولت چین دانستند تا قوانین تشدید شده از ابتدای سال جاری میلادی را با قوت بیشتری اعمال نموده و تنها راه عبور شهروندان چینی از حصار محدودیت ها را هم مسدود سازد.

در واقع حذف اپلیکیشن های VPN این شبهه را در ذهن به وجود می آورد که اپل با محدودیت های اینترنت در چین موافق است، وضعیتی که در مقایسه با موضع مستحکم اپل مقابل سران FBI در رابطه با حفظ حریم شخصی کاربران در جریان واقعه سن برناردینو، چرخشی کامل را نشان می دهد.

در زمان ارائه گزارش مالی اخیر، تیم کوک این ادعا را رد کرد و گفت:

واضح است که ما دوست نداشتیم این اپلیکیشن ها را حذف کنیم، اما همانند دیگر کشورهایی که در آنها فعالیت داریم، باید از قوانین چین هم پیروی کنیم. ما عمیقاً به حضور در بازارهای مختلف و ارائه محصولات و خدمات سودمند به کاربران معتقدیم و به همین دلیل، هرجا که لازم باشد با دولت ها نیز همکاری می کنیم، حتی اگر با آنها اتفاق نظر نداشته باشیم.

با وجود صحبت های محافظه کارانه، باز هم پرده فرو افتاد و تیم کوک مستقیماً به ناتوانی شرکتش در برابر دولت چین اعتراف کرد؛ شرکتی که به زعم اکثر کارشناسان، قدرتمند ترین مجموعه در حوزه تکنولوژی مصرفی در جهان به شمار می رود.

اما پس از اعتراف کوک، این سؤال به وجود می آید که آیا اپل باید کسب و کارش را تحت این شرایط در چین ادامه دهد؟ از سابقه اپل چنین بر می آید که همراهی با سیاست های محدود کننده کاربران، با تمامی ارزش های درونی این کمپانی مغایر است. از طرف دیگر، اپل هیچگاه نمی تواند به روش های قانونی یا اهرم های مالی، چین را به تغییر سیاست هایش وادار سازد. سهم این کمپانی از بازار چین هم که طی ماه های اخیر به خاطر رقبای سرسخت اندرویدی، همواره روند نزولی داشته؛ پس دلیل این همه اصرار چیست؟

واقعیت این است که هیچ شرکتی، حتی اپل، نمی تواند به راحتی از 1.3 میلیارد کاربر بالقوه بگذرد.

«آن لی» یکی از اساتید رشته اقتصاد در دانشگاه نیویورک در این رابطه می گوید:

چین یکی از بازارهای مهم و رو به رشد اپل محسوب می شود. از آنجا که اپل یک شرکت تجاریست و نه یک نهاد اقتصادی، به نظر من آنها همکاری خود را دولت چین و فعالیت در این کشور را ادامه خواهند داد.

در هر صورت، اگر اپل به کسب و کارش در چین ادامه دهد، مجبور خواهد شد تا به دیوار آتش بزرگ این کشور احترام بگذارد، علی رغم اینکه در دیگر کشورها همیشه از آزادی و ارزش های انسانی دم می زند.

رقابت چینی

فایروال بزرگ چین فقط شهروندان این کشور را محدود نمی کند، بلکه توانسته برخی از بزرگ ترین غول های دنیای تکنولوژی را هم پشت درهای بسته نگه دارد، در حالی که اژدهایان سرخ یکی پس از دیگری سر بر می آورند؛ تِنسنت (Tencent)، بایدو (Baidu) و علی بابا تنها نمونه هایی از اَبَرشرکت های چینی هستند.

افزایش رقابت از سوی بازیگران محلی و ناتوانی غربی ها در درک فرهنگ دیرین این کشور کهن، باعث شده تا بسیاری از شرکت های بزرگ از تلاش برای تسلط بر این بازار دست بردارند. با این حال، اپل هنوز در کسب منفعت از چین پافشاری می کند، اگرچه در ماه مه خبرها حکایت از کاهش 14 درصدی فروش این شرکت در چین داشتند.

صحبت های تیم کوک در جریان گزارش مالی اخیر، سرنخ دیگری را هم از ادامه تعارض بین حرف و عمل آنها در کشور چین به دست می دهد:

شرکت تنسنت را به عنوان یکی از بزرگ ترین و بهترین توسعه دهندگان [اکوسیستم اپل] قبول دارم. آنها با پیاده سازی مجموعه کاملی از قابلیت های iOS در اپلیکیشن هایشان، کارهای بزرگی انجام داده اند و ما به ادامه و گسترش همکاری با این شرکت امیدواریم تا تجربه بهتری را برای کاربران مشترکمان در چین به ارمغان بیاوریم.

این جملات سازشکارانه در حالی بیان می شود که همه به رقابت شدید بین سرویس های اپل و پیام رسان «ویچت» (WeChat) در چین آگاهند. ویچت با بیش از 900 میلیون کاربر، نه تنها بزرگ ترین اپلیکیشن پیام رسان این کشور محسوب می شود، بلکه در زمینه سانسور محتوا با دولت پکن همکاری کاملی دارد.

این اپلیکیشن به طور خودکار عبارات خاص و حساس از پیش تعیین شده را از گفتگوهای شخصی و عمومی حذف می کند، بدون اینکه کاربر متوجه آنها بشود، ضمن اینکه سیستم هوشمند و خودکاری برای حذف و مسدود ساختن آدرس های اینترنتی در اختیار دارد. ویچت به واسطه همکاری کامل با دفتر اطلاعات شورای دولتی چین (SCIO) توانسته جایگاه مستحکمی را در این کشور به دست آورده و رقابت را برای دیگر شرکت ها بسیار دشوار سازد.

شاید تنها دلیلی که «فیس تایم» و «آی مسیج» (دو سرویس ارتباطی اپل که از رمزگذاری دوسویه بهره می گیرند) هنوز در کشور چین مسدود نشده اند، تعداد محدود کاربران آنها در مقایسه با ویچت باشد.

اما زمانی که اپلیکیشن های VPN در اپ استور، دیوار آتش بزرگ را تهدید کنند، اینجاست که حکم نهایی صادر می شود و اپل هم چاره ای جز تمکین ندارد، چرا که در غیر این صورت باید چین را ترک کند؛ اتفاقی که پیشتر برای دیگر غول های تکنولوژی هم افتاده است.

یک نکته دیگر ...

حتی اگر پتانسیل بازار را هم کنار بگذاریم، نبض تولید محصولات اپل در دستان شرکت های بزرگ چینی از جمله فاکسکان و پگاترون قرار دارد. با توجه به این سطح از وابستگی و سرمایه گذاری هنگفت، بعید به نظر می رسد که اپل توانایی دل کندن از سرزمین اژدهای سرخ را داشته باشد.

«لی» در رابطه با آینده اینترنت در چین می گوید:

در نظر داشته باشید که هر ساله میلیون ها چینی با اهداف تحصیلی، گردشگری، تجاری و غیره به کشورهای دیگر سفر کرده و به اینترنت آزاد دسترسی خواهند داشت. بنابراین احتمالاً در صورتی که تقاضای داخلی برای اطلاعات خارجی به سطح بالایی برسد، دولت چین به تدریج محدودیت ها را رفع خواهد کرد.

فارغ از اینکه پیش بینی «لی» درست از آب در بیاید یا نه، هر شرکتی که بخواهد وارد این بازار شود می تواند از تجربه اپل درس بگیرد. «کوک» در ادامه صحبت هایش می گوید:

ما امیدواریم که به تدریج این محدودیت ها برطرف شوند، چون نوآوری واقعاً به همکاری بی حد و مرز و ارتباطات آزاد نیاز دارد، و مطمئنم که آنها [دولت چین] هم چنین هدفی را در سر دارند.

امید ... مفهومی که اپل آینده اش را در چین به آن گره زده است.

حذف VPN ها از اپ استور جنجال بزرگی را به وجود نیاورد، اما شاید روزی، در آینده ای نه چندان دور، وضعیتی بغرنج در چین ایجاد شود و کاربران پرشمار اپل در سرتاسر جهان، تیم کوک را به موضع گیری علیه سیاست های دولت پکن وادار سازند؛ اینجاست که اپل بر سر دوراهی بزرگی قرار گرفته و در هر دو صورت باید هزینه سنگینی را متحمل شود؛ تصمیم اپل در این موقعیت فرضی، حتی می تواند آینده دنیای تکنولوژی و فرهنگ حاکم بر کسب و کارهای این حوزه را نیز تا مدت ها تحت تأثیر قرار دهد.

با این حال، هنوز به چنین زمانی نرسیده ایم و شرکت ها هنوز می آموزند که چگونه زیر سایه دیوار آتش بزرگ چین قد بکشند، دیواری که هر روز بزرگ تر و قطور تر می شود.