برانگیختگی جمعی یا تسلیحات مایکروویو؛ ماجرای حمله صوتی علیه کارکنان سفارت آمریکا در کوبا چیست؟

اوایل امسال بود که گزارشاتی در مورد «یک حمله صوتی» مخفی علیه کارکنان سفارت آمریکا در هاوانا، پایتخت کوبا منتشر شد. بنابراین گزارشات، ۲۴ کارمند سفارتخانه آمریکا دچار وضعیت هایی نظیر فقدان شنوایی، سرگیجه و حالت تهوع شده بودند. برخی از آنها ادعا می کردند که به خاطر شنیدن صداهای عجیب و غریب در خانه هایشان و یا اتاق های هتل محل اقامت خود دچار این شرایط شده اند.

در ادامه FBI و دیگر سازمان های اطلاعاتی آمریکا دست به کار شدند تا علت را بیابند اما تلاش هایشان برای پیدا کردن شواهد فیزیکی مربوط به استفاده از تسلیحات صوتی پنهانی که احتمالا چنین شرایطی را رقم زده بود بی نتیجه ماند. با این همه در اکتبر همین سال آسوشیتد پرس گزارش فایل های ضبط شده از صداهایی را منتشر کرد که کارکنان سفارتخانه می شنیدند. جالب است بدانید که آن صداها را صرفا کارکنان آمریکایی سفارت خانه گزارش کرده بودند و کوبایی تبارهای شاغل در آنجا چیزی حس نکرده بودند.

در توضیح همین شرایط به تازگی گروهی از عصب شناسان به گاردین گزارش داده اند که برانگیختگی جمعی احتمالا علت اصلی بروز چنین شرایطی است. در واقع نبود دلایل روشن فیزیکی و همچنین سطح بالای دلهره و اضطرابی که طبق گزارشات میان کارکنان سفارتخانه به وجود آمده چنین تصوری را در ذهن کارشناسان به وجود آورده بود.

روز دوشنبه همین هفته اما احتمال سومی در توضیح این اتفاقات در نشریه ای به نام IEEE Microwave منتشر شد که براساس آن این علائم احتمالا به خاطر تشعشعات بومی مایکروویو ایجاد شده اند. این تسلیحات می توانند برخی افراد را هدف حمله قرار داده و همزمان برای دیگران غیرقابل شنیدن باشند.

حال این سوال مطرح می شود که آیا کوبا نوعی سلاح سری مایکروویو برای ناشنوا کردن دشمنانش طراحی کرده؟ یا اساسا پای هیچ سلاحی در میان نیست و صرفا خستگی و کار زیاد و ترس از محیط ناامن کوبا این پیامدها را روی کارکنان سفارت آمریکا ایجاد نموده. هر کدام از گزینه هایی که به آنها اشاره کردیم مدافعان خود را دارند اما فقدان ادامه دار شواهد در این باره تشخیص علت اصلی بروز این مسائل را برای کارشناسان امر کمی دشوار کرده است.

تشعشعات تسلیحاتی مایکروویو

در پژوهشی تازه نیز جیمز لین مهندس برق و از اساتید دانشگاه ایلینوی شیکاگو مدعی شد که این مسائل به خاطر استفاده کوبا از نوعی سلاح پالس ساز تشعشعات مایکروویو به وجود آمده. او باور دارد که صدای مرموز و علائمی که کارکنان سفارتخانه متوجه اش شده اند احتمالا با یک پالس مایکروویو ایجاد شده اند که به سر آنها ارسال شده اند.

در اینجا بهتر است اشاره کنیم که تشعشعات مایکروویو عموما برای انسان غیرقابل تشخیص هستند اما وقتی با فرکانس درست، با نرخ مناسب که برای بدن قابل جذب باشد و به نقطه مناسب سر ارسال شوند، توسط فرد هدف قابل شنیدن هستند.

با حرکت انرژی مایکروویو به داخل مغز، این انرژی مقدار اندکی گرما ایجاد می کند. این افزایش تقریبا غیرقابل تشخیص در دما می‌تواند نوعی «موج آکوستیک فشار را ایجاد نماید که از داخل سر عبور کرده و به گوش میانی می رسد». در ادامه این فشار موهای ریزی که لرزش های صوتی را تشخیص می دهند به حرکت در آورده و باعث میشود که فرد هدف نوعی پالس را بشنود.

حال این پالس هرچه شدیدتر باشد، با صدای بلندتری در داخل گوش شنیده می شود و نوعی ناراحتی، سرگیجه و تهوع را به وجود می آورد. خود پالس مایکروویو نیز ممکن است حتی جراحاتی را در بافت های بدن فرد به وجود آورد.

در اثبات این فرضیه نیز می توان برخی دلایل را مطرح کرد؛ به گزارش آسوشیتد پرس پزشکانی که کارکنان سفارتخانه آمریکا را ویزیت کرده اند به شواهدی دال بر وجود اختلالات مغزی در آنها پی برده اند. مقامات رسمی آمریکا هیچ توضیحی برای مسائل به وجود آمده در اختیار ندارد اما احتمال می دهند که این نشانه ها به نوعی حمله مربوط باشد.

اما طبق گفته کنت فاستر پروفسور مهندسی پزشکی دانشگاه پنسیلوانیا ساخت سلاح ارسال کننده پالس مایکروویو غیرعملیاتی است:

این فرضیه به خودی خود واقعی است اما برای عملیاتی شدنش به گیرنده راداری بزرگی مانند آنچه در فرودگاه ها مورد استفاده قرار می گیرد نیاز است و همزمان سر فرد هدف هم باید نزدیک به آنتن و در جهت پرتوی تولیدی آن باشد. حدس می زنم که این امر ممکن باشد اما بعید به نظر می رسد که این اتفاق مشکلات مطرح شده را برای کارکنان سفارت ایجاد کرده باشد.

برانگیختگی جمعی

همانطور که در بالا اشاره کردیم دیگر افراد صاحب نظر به جای مغز، ذهن را منشا این مشکلات می دانستند. Robert Bartholomew جامعه شناس پزشکی و مولف کتاب «برانگیختگی جمعی در مدارس: یک تاریخچه جهانی از سال ۱۵۶۶» در این باره می گوید که باور دارد برانگیختگی جمعی بهترین توضیح می تواند برای این مساله باشد.

برانگیختگی جمعی گسترش سریع علائم و نشانه های بیماری است زمانی که هیچ دلیل اصلی برای آن وجود نداشته باشد. این نشانه ها در مردم عادی و سالم بروز می کند و صرفا چون این علایم را تجربه می کنند نمی توان گفت که همه چیز درون مغزشان رخ داده.

جان استون یکی از عصب شناسان دانشگاه اِدینبرو بر این باور است که برای بررسی درست و دقیق احتمال این تشخیص، نخست لازم است مفاهیم منفی مربوط به آن را حذف کنید. علائم تجربه شده در برانگیختگی‌های جمعی که تاکنون گزارش شده اند غالبا صحت دارند و نمی توان آنها را ساختگی و یا زاییده تخیل دانست. با در نظر داشتن بار منفی این عبارت انتظار می رود که برانگیختگی جمعی بیشتر افرادی را تحت تاثیر قرار دهد که همواره دچار نوعی ترس و وحشت هستند.

به همین خاطر استون معتقد است که با در نظر داشتن بار منفی این عبارت بهتر است در مقابل از عبارت «اشتراک گذاری اختلال عملکردی» برای توصیف وضعیت به وجود آمده برای کارکنان سفارتخانه استفاده نمود؛ نوعی بیماری که در آن فرد با اختلال در عملکرد بخش هایی از بدنش روبرو میشود و با کمک تکنیک های معمول نیز نمی توان آن را تشخیص داد.

Bartholomew اما در آنسو اظهار می دارد که «صدا» سهم بسیار بزرگی در نمونه های قبلی برانگیختگی جمعی داشته. بین سال های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۲ میلادی، نوعی بیماری بسیار شایع در Kokomo ایندیانا رویت شد که بنابر برخی گزارشات به خاطر انتشار نوعی صدا در محیط به وجود آمده بود. این نشانه ها دربرگیرنده سردرد، سبکی سر، درد عضله و مفاصل، بیخوابی شدید، خستگی ، خونریزی از بینی و اسهال می شدند.

در ادامه شورای شهر Kokomo به یک شرکت زیست محیطی مبلغ صد هزار دلار پرداخت کرد تا منشا این صدا را بررسی کند اما آنها هیچ نشانه و اثری از این صدا پیدا نکردند.

قدرت اصلی برانگیختگی جمعی به استقلال آن از تسلیحات وابسته است.

به گفته مارک هلت رئیس فدراسیون بین المللی عصب شناسی بالینی آمریکا البته تا الان هیچیک از این تسلیحات در کوبا شناسایی نشده اند اما دلهره و اضطراب در میان کارکنان سفارتخانه آمریکا بسیار شایع بود. این افراد همگی در محیطی دلهره آور کار می کنند و این دقیقا همان عامل اصلی بروز مشکلات یاد شده است.

در این شرایط بعد از آنکه گروه کوچکی از مردم شروع به گله و شکایت از برخی صداهای عجیب و غریب کردند، دیگران نیز شروع به تجربه همان صداها می کنند و این دقیقا خصوصیت اصلی برانگیختگی جمعی است. به گفته Bartholomew صحبت  های مطرح شده در خصوص یک حمله صوتی احتمالا باعث شده که دیپلمات های دیگر نیز دچار دلهره و بیماری شوند. در مورد کوبا این علایم احتمالا ناشی از ترس وقوع یک حمله صوتی، فشار زیاد عصبی روی کارکنان یا حتی برخی عوامل فیزیکی ناشناخته و احتمالی بروز کرده است.

جراحات مغزی و برانگیختگی جمعی

اما حتی اگر تصور کنیم که حمله صرفا زاده تخیل کارکنان بوده باز هم نشانه هایش را روی مغز این افراد باقی گذاشته است. برهمین اساس چندی پیش شواهدی دال بر بروز جراحات مغزی در کارکنان سفارت آمریکا در کوبا به دست آمد که فرضیه «برانگیختگی جمعی» را مردود می کند. با این همه استون و آلن کارسون همکار او در دانشگاه ادینبرو بر این باورند که این فرضیه تاثیر تغییرات روانشناسی روی ساختار خود مغز را نادیده می گیرد.

کارسون در مصاحبه اش با نیوز ویک گفت:

ما همیشه نوعی فاصله مصنوعی و نادرست را میان مباحث روانشناسی و عصب شناختی قائل می شویم اما تمامی شرایطی که از مغز ناشی می شوند دربرگیرنده تغییراتی هستند که در کارکرد و ساختار مغز رخ می دهد.

هرچیزی از یادگیری یک مهارت تازه تا رانندگی می تواند ساختار مغز را آنقدر تغییر دهد که از طریق اسکن مغزی قابل شناسایی باشد. در واقع از هر شش نفر یک نفر به خاطر عوامل روانی دچار تغییرات مغزی می شود که از طریق اسکن های MRI قابل رویت است. برای مثال هم دلهره و هم افسردگی می توانند مغز را دچار تغییراتی کنند.

البته پزشکان ممکن است بتوانند با استفاده از تکنیکی به نام تصویربرداری Diffusion Tensor این ناهنجاری ها را شناسایی کنند. اما باید تاکید کنیم که این صرفا یک تکنیک تحقیقاتی است که فعلا قرار است عملیاتی بودن آن در تشخیص های بالینی مورد بررسی قرار بگیرد.

تسلیحات آینده؟

Bartholomew علایم ظهور یافته در کارکنان سفارت خانه را به نوعی از پیامدهای جنگ سرد می داند؛ نمود فیزیکی چندین دهه تنش دیپلماتیک میان کوبا و آمریکا. آمریکایی ها ادعا می کنند که در جریان جنگ سرد عاملین کوبا به منازل دیپلمات های این کشور می رفتند و با تغییر چیدمان مبلمان، قفسه های کتاب و پنچر کردن تایر ماشین هایشان آنها را دچار تنش می کردند.

به گفته او ترس از حملات صوتی امروز احتمالا به خاطر وجود چنین داستان هایی است.

البته در انتها استون هشدار می دهد که نباید شتاب زده تصمیم گرفت و بلافاصله برانگیختگی جمعی را اصلی ترین دلیل این مساله دانست اما در حال حاضر بهترین تشخیص برای کارکنان سفارت آمریکا در کوبا برانگیختگی جمعی است.