بیمه استارت‌آپ‌ها، شاید وقتی دیگر

استارت آپ‌ها که با ترسیم آینده‌ای متفاوت شروع به کار کرده‌اند، حالا دست و پای‌شان در تار و پود قوانین نخ نما گیر کرده و با مشکلات حقوقی خسته کننده‌ سر و کله می‌زنند. «بیمه» که حق همه افراد است برای کارکنان و فعالان استارت‌آپ به هدفی دور از دسترس تبدیل شده که تنها با وضع قوانین جدید در همان سیستم سنتی محقق خواهد شد.

شکل دیگری از کارگر و کارفرما

استارت‌آپ‌ها مدل‌های خلاقانه‌ای در کسب و کار ارائه کرده‌اند که متفاوت از مدل‌های قبلی است؛ به همین دلیل هم نیازمند وضع قوانین جدید هستند، یکی از همین موارد قوانین بیمه است. طبق قوانین بیمه افراد به دو دسته کلی کارفرما و کارگر تبدیل می‌شوند؛ موضوعی که تفکیک آن در فضای مجازی استارت‌آپ‌ها خیلی ساده نیست.

در استارت‌آپ‌ها نیروها به دو شکل فعالیت می‌کنند. دسته اول کسانی‌اند که به طور مستقیم با شرکت استارت‌آپی کار می‌کند، به آنها خدمات رسانده و از همان شرکت مزد می‌گیرد: مانند نیروهای تولید محتوا، طراحان و برنامه نویسان؛ این گروه شکل واضح کارگر و کارفرما هستند که بیمه آنها اجباری است.

دسته دوم که همان خدمات رسانان به مشتریان هستند، آنها تحت پوشش استارت‌آپ‌ها فعالیت می‌کنند اما مستقیما با مشتریان سروکار دارند یعنی به مشتریان سرویس‌ می‌دهند و از مشتریان هم پول دریافت می‌کنند. بنابراین رابطه کارگر و کارفرمایی با این مدل کسب و کار تطبیق ندارد و باید تعریف جدیدی درباره بیمه این افراد صورت گیرد همچنین اجباری برای بیمه شدن آنها توسط شرکت استارت‌آپی در کار نیست. مشکل از اینجا شروع می‌شود و گریبان چنین افرادی را می‌‎گیرد.

«منصور آتشی»، مدیرکل امور فنی بیمه‌ شدگان تامین اجتماعی معتقد است برای رفع این مشکل باید اطلاعات افرادی که در زیر مجموعه استارت‌آپ‌ها مشغول به کار هستند باید در مرجع یا بانک اطلاعاتی  کسب‌وکارهای اینترنتی ثبت و در اختیار بیمه ها قرار گیرد. سپس این افراد می‌توانند به بیمه مراجعه کرده و با هزینه شخصی خودشان را بیمه کنند. آتشی پیش از این به دیجیاتو گفته بود:

«نوع رابطه کارفرمایان برخی استارتاپ‌ها با افراد دورکار خود، یک رابطه جدید است. به عنوان مثال در شرکت‌های تاکسی آنلاین چون اسنپ و تپسی، راننده پرسنل آنجا نیست ولی ارتباط ارگانیک هم دارد؛ حقوق بگیر نیست ولی پورسانتی هم دریافت می‌کند. این نوع از رابطه باعث می‌شود به سمت شکل جدیدی از کار برویم، با این حال تحت هر شرایطی شاغلین مجازی بیمه خواهند شد. اما اگر با کارفرمایان توافق حاصل شود کارمان بهتر پیش می‌رود.»

بهانه‌هایی از جنس دولت

اظهارات مدیرکل امور فنی بیمه‌ شدگان تامین اجتماعی درحالی است که تا امروز مرجع و یا متولی کسب و کارهای فضای مجازی مشخص نشده است.

نوید فلاحت فعال حوزه استارت‌آپ نگاه سخت‌گیرانه‌تری به دولت و قوانین موجود دارد. به عقیده او دولت و قانون گذاران باید چابک و جلوتر از سایرین باشند ولی اینطور نیست. فلاحت در گفت‌وگو با دیجیاتو می‌گوید:

«اگر مشکلی وجود داشته باشد به عهده جامعه خلاق کارآفرین (استارت‌آپ) نیست بلکه دلیل آن عدم کارشناسی و عدم چابکی نظام حاکمیت و دولت است. آنها هستند که باید این موضوعات را خیلی سریع رفع کنند چون باید شناخت‌شان از جامعه جلوتر باشد تا بتوانند برای این اکوسیستم تصمیم بگیرند.»

دلایلی که از سوی مدیران بیمه و مسئولان مطرح می‌شود از نظر فلاحت بیشتر شبیه به بهانه است چراکه سیستم بیمه و قانون گذاری کشور کاملا سنتی است و تمایلی به آشنایی با مدل‌های جدید کسب و کار ندارد، درحالیکه راهکار برون رفت از این شرایط بکارگیری جوانان قدرتمند و خوش فکر در حوزه مدیریتی است تا بتوانند در تدوین لوایح و قوانین جدید سریع عمل کنند.

تولد استارت‌آپ‌ها با ماهیت نوآورانه بدون هیچ بیمه و پشتوانه ای در فضای سنتی ایران که میل به سکون دارد تناقضی است که کارآفرینان از ابتدا با پیامدهای آن روبرو بوده‌اند. با اینکه همه مسئولان و کارآفرینان معتقدند حل این مشکل در روزآمدی قوانین و بوروکراسی خلاصه می‌شود اما تاکنون اقدامات تاثیرگذاری در این خصوص صورت نگرفته است. با این حال استارت‌آپ‌ها به فعالیت خود در این فضا ادامه می‌دهند تا شاید روزی در قانون بیمه کشور جایی پیدا کنند.