خصولتی‌‌ها سنگی در مسیر شرکت‌های دانش بنیان

در ایران 3500 شرکت دانش بنیان وجود دارد که فعالیت‌ها و تولیدات‌شان برای عموم مردم مشخص نیست. همین کافی است تا معدود کسانی‌که از معافیت‌های مالی و مزایای شرکت‎های دانش بنیان با خبرند سوء استفاده خود را آغاز کنند.

وام‌های کم بهره، تسهیلات و موارد دیگر دلایل شیرینی‌اند تا شرکت‌های دانش بنیان بدون فعالیت و کمتر نوآور شکل بگیرند و پا در کفش شرکت‌های دانش بنیان فعال بگذارند. البته نباید از حضور شرکت‌های دانش بنیان خصولتی که از قبل سهم عمده از بازار کار را به خود اختصاص داده اند غافل شد.

اگر دانش بنیان‌ها نباشند

بود یا نبود شرکت‌های دانش بنیان چه تفاوتی به حال شهروندان دارد؟ در یک مثال ساده می‌توان گفت شرکت‌های دانش بنیان در حوزه فناوری اطلاعات می‌توانند دلایل کاهش فرکانس در vps ها را مشخص کنند. در واقع با اطلاع از دانش پایه‌ و تولید آخرین فناوری‌ها می‌توانند دلایل مشکلات را متوجه شده و حتی آن را رفع کنند.

حدود دو روز قبل بود که سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور اعلام کرد:

«روش محصول این شرکت‌ها در سال گذشته بیش از ۴۰ هزار میلیارد تومان بوده است و پیش‌بینی ما این است که شاهد رشد ۴۰ تا ۵۰ درصدی برای امسال باشیم.»

توانمندی 50 درصد دانش‌بنیان‌ها

بنابراین می‌توان گفت شرکت‌های دانش بنیان نیروهایی هستند که در پشت پرده کار می‌کنند و فعالیت‌‌شان برای عموم مردم مشخص نیست اما این شرکت‌ها تا چه اندازه توانمند هستند؟

نوید رئیسی، کارشناس ارشد تجارت الکترونیک که سال‌هاست در شرکت‌ دانش بنیان دانش بنیان حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات فعالیت می‌کند در گفت‌وگو با دیجیاتو به تجربیات و مشاهدات چندین ساله خود استناد می‌کند:

«بیش از 50 درصد شرکت‌های دانش بنیان در ایران بیشتر از 60 درصد دانش موجود در مجموعه‌شان را خودشان مهیا کرده اند. یکی از بهترین نمونه‌ها پژوهشکده رویان است که بسیار مستقل عمل کرده و به دانش خاصی دست یافته است. رویان اکنون از دانش خود برای ارائه خدمات و محصولات به مشتریان نهایی خود استفاده می‌کند. از سمت دیگر شرکت‌هایی قرار دارند که صرفا بخاطر استفاده از معافیت‌های مالی، وام‌ها و مزایای خاص به طور غیر قانونی و با همکاری افراد دیگر شرکت‌های دانش بنیان راه اندازی می‌کنند و خروجی ندارند.»

جز حضور شرکت‌هایی که برای سوء استفاده ثبت شده‌اند، دسترسی به برخی اطلاعات جهانی مخصوصا موضوعاتی که لایسنس دارند، مشکل دیگر شرکت‌های دانش بنیان است

چون شرکت‌های دانش بنیان برخلاف استارت ‌آپ‌ها (که باید کسب و کار جدید و نه کپی شده راه اندازی کنند) می‌توانند فن و دانشی که خارج از ایران وجود دارد را وارد و با مهندسی معکوس همان را در ایران تولید کنند.

برای مثال ما در حوزه نفت و گاز هراندازه توانمند باشیم در نهایت باید از شرکت های اروپایی و آمریکایی لایسنس خریداری کنیم چون آنها تکولوژی بالایی در ساخت دارند که حداقل در کشور ما تا این لحظه چنین پتانسیلی وجود نداشته است. از سوی دیگر در حوزه ای.تی و ای.سی.تی دسترسی به نرم افزارهای اپن سورس مختلف جهانی آسان‌تر و بیشتر است.

شرکت‌های خصولتی مقابل دانش بنیان‌ها

توجه به هزینه و درآمد از مهمترین اصولی است که مدیران و سرمایه گذاران قبل از شروع هرکاری به آن توجه می‌کنند.

مدیران شرکت‌های دانش بنیان نیز به این موضوع دقت کرده اند اما با افزایش شرکت‌های دانش بنیان خصولتی معادلات آنها شکل دیگری به خود گرفته است. رئیسی معتقد است بدنه دولت به شدت بزرگ شده است چون شرکت‌های خصولتی تاسیس شده‌اند و حالا در روبروی شرکت‌های دانش بنیان ایستاده‌اند:

«شرکت‌های دانش بنیان در عرصه رقابت، گرفتن پروژه، هزینه‌های تمام شده پروژه و سایر موارد به شکل مستقل کار می‌کنند و در قیاس و مقابله با شرکت‌های خصولتی حرفی برای گفتن ندارند. در واقع دانش بنیان‌ها از یک سو سختی کار و هزینه‌های راه اندازی را متقبل می‌شوند و از سوی دیگر شکست در گرفتن پروژه ها.»

موازی کاری اداری و نبود نظارت متمرکز گریبان‌گیر شرکت‌های دانش بنیان هم شده است. به گفته رئیسی، در مرحله اول سازمان های نظارتی درستی برای بررسی عملکرد شرکت ها نداریم و اگر شرکتی دچار مشکل شود، بخش حقوقی وارد عمل می‌شود و از دستگاه های نظارتی می‌خواهد که به او کمک کنند اما روش درستی برای استخراج عملکرد شرکت‌های دانش بنیان به صورت متمرکز وجود ندارد.

چون سازمان ها به موازات هم عمل می‌کنند و شرکت‌ها با این مشکل دست به گریبان هستند مثلا اگر شرکت دانش بنیانی بخواهد در حوزه فناوری اطلاعات کار کند باید گرید را از شورای عالی انفورماتیک، مجوز را از سازمان نظام صنفی دریافت کند همچنین باید نماد اعتماد ملی هم دریافت کند. سازمان‌ها به موازات هم یک یا چند فعالیت را انجام می‌دهند و متمرکز نیستند.