مروری بر زندگی کوتاه و پر فراز و نشیب آلن تورینگ، پدر علم کامپیوتر

آلن تورینگ دانشمند علوم کامپیوتر، ریاضیدان و فیلسوف بریتانیایی است که امروزه به عنوان پدر علم کامپیوتر و هوش مصنوعی شناخته می شود. دستاوردهای برجسته او در طول زندگی کوتاهش حاصل ماجراجویی های یک ذهن زیبا است که در نهایت با مرگی مشکوک برای همیشه خاموش شد.

دوران کودکی در هند

آلن ماتیسون تورینگ در بیست و سوم جولای ۱۹۱۲ در لندن به دنیا آمد. او فرزند دوم «ژولیوس ماتیسون» و «اتل تورینگ» بود که تبارشان به خاندانی معروف در انگلستان برمی گشت.

پدر آلن از کارکنان دولتی بریتانیا در جنوب هند بود و همانجا با اتل آشنا شد. تا پیش از درخشش آلن شهرت خاندان تورینگ بیشتر مدیون مهارت آنها در ماهیگیری بود.

از سوی دیگر اقوام مادرش در علم و دانش دستی بر آتش داشتند و مشهورترین آنها «جورج جانستون» است که به ارتباط بین اتم با واحدهای باردار الکتریکی (الکترون) پی برد.آلن نه تنها از نبوغی مثال زدنی برخوردار بود بلکه به تحصیل هم علاقه ای چشمگیر داشت تا جایی که یکبار به خاطر اعتصاب عمومی ناچار شد روز اول مدرسه ۹۷ کیلومتر رکاب زده و شب را در مهمانخانه ای سپری کند.

تحصیلات دشوار ابتدایی

پدر و مادر آلن علاقه ای به ادامه تحصیل فرزندانشان در هند نداشتند و از اینرو مسئولیت نگهداری از آنها را به یک زوج بازنشسته نظامی در انگلیس سپردند. آلن و برادرش ناچار به تحصیل در مدارس مختلفی شدند که اغلب احترام چندانی برای نوآوری قائل نبوده و روی آموزش ادبیات و مسائل مذهبی تاکید می کردند.

با این حال استعداد ناب آلن تورینگ در ریاضی و شیمی نهفته بود و به موارد دیگر تمایل چندانی نشان نمی داد، تا جایی که مدیر مدرسه معروف «شربورن» با ارسال نامه ای به ژولیوس این مسئله را به روشنی بیان می کند:

آلن با ماندن در مدرسه دولتی فردی تحصیل کرده می شود اما اگر به دنبال دانشمند شدن است، وقتش را اینجا تلف می‌کند

علاوه بر این معلمانش به او گفته بودند که با این ایده های مبهم به هیچ جایی نخواهد رسید.

با این وجود او علاقه خود به ریاضیات را از دست ندارد و در سال ۱۹۲۷ و حتی بدون داشتن مطالعه در زمینه روش های مقدماتی محاسباتی، مسائل پیچیده را حل می کرد. او حتی بررسی های دقیقی را روی مطالعات انیشتین در رابطه با نظریه نسبیت صورت داد اما مسئولان دبیرستان به خاطر ترس از تمسخر توسط دیگر موسسات علمی، اجازه استفاده از نام این مرکز را در مطالعات به وی نمی داند.او در این دوران با فرد دیگری به نام «کریستوفر مورکوم» آشنا شد که او هم علاقه زیادی به ریاضیات داشت اما مدتی بعد بر اثر مصرف شیر آلوده و ابتلا به سل گاوی درگذشت. از دست دادن مورکوم روی عقاید مذهبی آلن تاثیر ناخوشایندی برجای گذاشت و وی را به «ماتریالیسم» و «آتئیسم» متمایل کرد. محتوای نامه هایی که او به مادر مورکوم می نوشت حاکی از مواجه او با این پرسش است که چگونه تفکرات بشری در قالب ماده جای می گیرد؟ اینجاست که مهمترین سوال زندگی آلن در ذهن او شکل می گیرد: آیا می توان ماشینی ساخت که بیندیشد؟

تحصیلات دانشگاهی

تورینگ پس از اتمام دبیرستان وارد دانشگاه «کینگز کالج کمبریج» شد که علی رغم تفکر آزادتر مرز مشخصی را میان ریاضیات کاربردی و محض ترسیم کرده بود، خط قرمزی که آلن هرگز زیر بار آن نرفت.

آلن در زندگی غیرکاری شخصیتی نسبتا مضطرب داشت اما در بحث و جدل های علمی بسیار جسور و بی پروا بود. او بین سال های ۱۹۳۱ تا ۱۹۳۴ در این مرکز مشغول به تحصیل بود و دستاوردهای برجسته اش مدال افتخار درجه یک ریاضیات را برایش به ارمغان آورد.

در سال ۱۹۳۵ و سن ۲۲ سالگی به خاطر اثبات «تئوری حد مرکزی» به عنوان یکی از اعضای دانشکده انتخاب شد؛ هرچند مسئولان دانشگاه نمی دانستند که ۱۳ سال قبل «والدمار لیندبرگ» این تئوری را اثبات کرده بود!یک سال بعد تورینگ در مقاله ای با عنوان «درباره اعداد شمارش پذیر»، اصول ماشینی عمومی را توضیح داد که از قابلیت محاسبه گسترده ای برخوردار بود. این ابزار که بعدها به نام ماشین تورینگ معروف شد، مفهوم پایه کامپیوترهای امروزی به شمار می رود. وی این ماشین را دستگاهی تصور می کند که با تعداد حالت های مشخص و بر اساس نواری به عنوان حافظه کار می کند؛ شباهت این ماشین به کامپیوترهای امروزی انکار ناپذیر است.

طی دو سال بعد تورینگ به مطالعه ریاضیات و رمزشناسی در «مرکز مطالعات پیشرفته پرینستون» پرداخت و پس از دریافت مدرک Ph.D از دانشگاه پرینستون به کمبریج بازگشت تا در سازمان رمزشکنی انگلستان مشغول به فعالیت شود.

رمزگشایی و کامپیوترهای اولیه

در طول جنگ جهانی دوم آلن تورینگ یکی از بهترین کارشناسان رمزگشایی بریتانیا بود که در شکستن رمزهای آلمانی تبحر داشت. او در این زمان با همکاری کارشناسان دیگر موفق به شکستن رمز «انیگما» شد که توسط نازی ها و به منظور ارسال پیام های رمزنگاری شده طراحی شده بود.

وی در دسامبر ۱۹۴۰، سیستم نشانگر انیگمای نیروی دریایی را کشف کرد که از نظر ریاضیات بسیار پیچیده‌تر از انیگمای سایر نیروها بود. فعالیت او در این مرکز مستلزم همکاری با نیروهای دیگر بود اما آلن تورینگ روحیات خاص خود را داشت و حتی مشهور است که برای اینکه لیوانش دزدیده نشود، آن را به میله ای زنجیر کرده بود.مقاله های او درباره روش های ریاضی رمزگشایی برای مرکز ارتباطات دولتی آنقدر اهمیت داشت که این موسسه تا آپریل ۲۰۱۲ از تحویل آن به «آرشیو ملی بریتانیا» خودداری کرد.

تورینگ در ۱۹۴۰ به لندن نقل مکان کرده و در «لابراتوار ملی فیزیک» مشغول به کار شد. از دستاوردهای برجسته او در این دوره می توان به سرپرستی پروژه «موتور محاسباتی خودکار» و طرح اولیه کامپیوترهایی اشاره کرد که دستورالعمل های برنامه را در حافظه الکترونیکی ذخیره می کردند. این مدل اولیه برای چندین سال توسط شرکت های فناوری سراسر دنیا مورد استفاده قرار گرفت و کامپیوترهای شخصی اولیه را دگرگون کرد.

طرح هوش مصنوعی و شبکه های عصبی

در این دوران است که او سوال مهمی دیگر را مطرح می کند: آیا می توان ماشینی ساخت که شطرنج بازی کند؟ وی برای گسترش این مبحث مطالعات گسترده ای در زمینه زیست شناسی دنبال کرد و به نقطه ای می رسد که متخصصان امروز آن را در شبکه های عصبی دنیا می کنند: ایجاد هوش مصنوعی برابر با ذهن یک کودک و آموزش آن.

آلن تورینگ در سال ۱۹۵۰ و در مقاله ای با عنوان «ماشین محاسبه گر و هوش» به مبحث هوش مصنوعی پرداخته و «آزمون تورینگ» را به عنوان استانداردی برای هوش مصنوعی طراحی کرد که در دهه های آتی در این زمینه تاثیر زیادی بر جای گذاشت.

او در این سال به دیگر علاقه دوران کودکی خود یعنی زیست شناسی روی آورد و به لطف تسلط بر علم ریاضی پیشرفته و ترکیب آن با روش های زیست شناسی دستاوردهای قابل توجه دیگری نیز از خود به یادگار گذاشت که از این می توان به یکی از نخستین نمونه های کاربرد محاسبات عددی در زیست‌ شناسی اشاره کرد.

تلاش برای شرکت در المپیک

یکی دیگر از استعدادهای ذاتی تورینگ به ورزش های استقامتی مربوط می شود. او علاقه و توانایی بسیاری در دو ماراتن داشت و تمرین های مرتبی را در این زمینه پیگیری می کرد.او پس از قهرمانی های متعدد در مسابقات آماتور خود را برای شرکت مسابقات المپیک ۱۹۴۸ آماده می کرد اما یک آسیب دیدگی بی موقع مانع تحقق این هدف شد. آلن تورینگ حتی یکبار توانست سریعتر از دوستانش که از سیستم حمل و نقل عمومی استفاده می کردند، خود را به یک جلسه برساند.

افسردگی و مرگ مشکوک

تورینگ در سال ۱۹۵۲ به ارتباط نامشروع با جوانی ۱۹ ساله به نام «آرنولد موری» متهم شد اما هرگز برای دفاع یا رد این اتهام زحمت چندانی به خود نداد.

با توجه به نقش برجسته در شکست نیروهای نازی و خدمات قابل توجه در توسعه سیستم های ماشینی دادگاه به او اجازه داد بین زندان طولانی و تزریق داروهای هورمونی یکی را انتخاب کند و او دومی را برگزید.

یک سال تزریق مداوم هورمون استروژن تغییرات فراوانی را روی بدن او بر جای گذاشت که در نهایت به افسردگی و گوشه‌گیری ختم شود. علاوه بر این تمامی تاییدیه های امنیتی و مجوزهای کار روی سیستم های رمزگشایی در ارگان ها دولتی نیز از او سلب شد.

در هشتم ژوئن ۱۹۵۴ و در حالی که آلن تورینگ ۴۱ سال بیشتر نداشت، کارگر خانه اش جسد بی جان او را در اتاق خوابش پیدا کرد. کنار تخت او سیبی گاز زده پیدا شد که آلوده بودن آن به سیانید تایید شده است.

بسیاری این مرگ را به خودکشی تورینگ بر اثر افسردگی نسبت می دهند، مساله ای که مادر او هرگز زیر بار آن نرفت.

قدردانی پس از مرگ

تورینگ هم مانند بسیاری از دانشمندان و هنرمندان دیگر در زمان حیاتش آنچنان که باید و شاید مورد تقدیر قرار نگرفت اما پس از مرگش ارزش دستاوردهای او مشخص شد.در میان یادبودها، مجسمه ها و یادمان های بی شماری که برای تقدیر از این دانشمند برجسته ساخته شد تنها به موارد زیر اشاره می کنیم:

• پایه گذاری جایزه سالیانه تورینگ، معادل با نوبل دنیای محاسبات در سال ۱۹۶۶
• نام گذاری یکی از خیابان های بزرگ شهر منچستر در سال ۱۹۹۴
• نصب مجسمه یک و نیم تنی در «بلچی پارک» در سال ۲۰۰۷

دولت «گوردون براون» در سال ۲۰۰۹ از نحوه برخورد با این دانشمند ابراز تاسف کرده و مجلس انگلستان نیز پس از درخواست های گسترده و جمع آوری هزاران امضا توسط طرفداران تورینگ در سال ۲۰۱۳ او را از اتهاماتش عفو کرد.