گزارش میدانی دیجیاتو: رانندگان خانم‌ از تجربه خود در اسنپ رز می‌گویند

اسنپ رز اگرچه امروز یکی از مفیدترین سرویس‌ها در تاکسی‌های آنلاین است اما مفید بودن این قابلیت در نگاه اول صرفاً برای مسافران و تامین بیشتر امنیت آنهاست. روی دیگر این سکه، رانندگان اسنپ رز هستند و باید دید نظر آنها در رابطه با همین سرویس که حاشیه هم کم نداشته، چیست.

واقعیت این است که در نگاه اول، اسنپ‌ رُز حمل‌ونقل بانوان و خانواده‌ها را ساده‌تر کرده است اما این سرویس یک هدف دیگر هم -حتی به شکل ناخواسته- دارد و آن، فراهم کردن موقعیتی برای حضور پررنگ‌تر زنان در جامعه و درآمدزایی آنهاست.

واقعیت دیگر این است که جابه‌جایی مسافر توسط خودروی شخصی یا تاکسی، یک راه سریع برای کسب درآمد آنی است؛ مسیری که در سال‌های اخیر مرد و زن نشناخته و هر دو گروه از این طریق کسب‌ درآمد می‌کنند. با این حال در این میان بحث امنیت هم مطرح است؛ تاکسیرانی سال‌هاست از خانم‌ها هم در ناوگانش استفاده می‌کند و باقی‌مانده آژانس‌ها هم شاید در بعضی موارد راننده خانم داشته باشند اما هیچ کدام کنترلی بر سفر ندارند.

امنیت در تاکسی‌های آنلاین و اسنپ هم قطعی نیست اما دست کم تمام اطلاعات مکانی، هویتی و تراکنش‌های مالی ثبت می‌شود و قابل پیگیریست. به همین شکل، رانندگان خانم در چنین سرویسی، دست کم می‌توانند در فضایی امن تر از تاکسی یا آژانس کسب درآمد کنند.

رانندگان اسنپ رز چه می‌گویند؟

«زهره احسانی‌نیا» که از زمستان گذشته در سرویس اسنپ رز مشغول است، ۲۳ سال سن دارد و دانشجوی ترم آخر است. می‌گوید برای کمک هزینه‌های دانشگاهش به اسنپ رز آمده و اشاره می‌کند که در هر ساعت از شبانه روز که بتواند در اسنپ کار می‌کند. وقتی از او در مورد تجربیاتش می‌پرسیم می‌گوید:

«یک بار یکی از مسافرین که مرد بود درخواست سفر داده بود و با اینکه در سرویس عادی اسنپ اگر سفر توسط راننده لغو شود، به او تذکر جدی داده می‌شود، اما ما در سرویس بانوان می‌توانیم با توضیح همین دلیل، سرویس را لغو کنیم.»

او تاکید می‌کند که مسافرین مرد را تنها با حضور همسر یا همراه خانم می‌پذیرد:

«این مساله باعث شده که نامزدم و یا هرکس دیگر از اعضای خانواده‌ام که با راننده بودن من مشکل داشته باشد، تقریبا شکایتی نداشته باشد و کار ما درست مانند مشاغلی شده که در آگهی‌های روزنامه روی محیط زنانه آنها تاکید می‌شود. البته می‌دانم این موضوعات برای همگی ملاک اصلی نیست ولی افراد داخل این سامانه، چه راننده چه مشتری، به نظر من به طور جدی دنبال امنیت و راحتی خودشان هستند.»

خانم احمدی، فرد دیگری که در اسنپ رز فعالیت می‌کند در گفتگویش با دیجیاتو از برابری زنان و مردان در اسنپ می‌گوید و عقیده دارد که اسنپ رز در زمان درستی شروع به کار کرده است:

«شاید اگر از ابتدای کار، این موضوع برای رانندگان زن به جریان می افتاد، به موفقیت نمی‌رسید اما الان زمان بجایی است و برابری زن و مرد در اسنپ بیشتر از همیشه برای منِ راننده حس می‌شود. هرچند متاسفانه گاهی مردم با دیدن راننده زن سفر را لغو می‌کنند اما اسنپ به آهستگی و با طمانینه در صدد برداشتن این تصورات غلط نسبت به رانندگی زنان و کار کردن خانم‌ها در سطح جامعه است. امری که تاکنون هیچ نهاد فرهنگی نتوانسته آنطور که باید به آن بپردازد.»

او تاکید می‌کند که سرویس اسنپ رز یک حق انتخاب است و برعکس برخی وسایل حمل و نقل عمومی مثل اتوبوس است که زنان را اجبار به استفاده از فضای مخصوص بانوان می‌کند: «در حقیقت حق انتخاب بیشتر شده و دیگر «زور» در این میان دخالتی ندارد. به نظر من باید به تمام سلایق و باورها در یک جامعه احترام گذاشت.»

شیرین، راننده دیگر اسنپ رز که نخواست نام خانوادگی‌اش منتشر شود، در کنار فعالیتش در اسنپ رز، معلم علوم انسانی مقطع دبیرستان هم هست، کمی جامعه‌شناسانه‌تر با موضوع برخورد می‌کند. او باور دارد که بانوان نصف جامعه را تشکیل می‌دهند و نباید نیمی از جمعیت کشور را فراموش کرد. او می‌گوید فعالیت سرویسی برای این جامعه بزرگ می‌تواند نقش مهمی در وضعیت معیشت زنان سرپرست خانوار و دیگر بانوان جامعه داشته باشد:

«در کشورهای دیگر شاید تفکیک راننده زن و مرد و سرویس دهی آن نامانوس باشد اما فرهنگ کشور ما و با توجه به شرایط فعلی، این مورد یکی از بجاترین فعالیت‌ها برای برابری حقوق زن و مرد است. زنان معمولا ۳۰ درصد کمتر از مردان کسب درآمد دارند و این موضوع در این سرویس به چشم نمی‌خورد و سوبسید اختلاف قیمت به رانندگان زن داده می‌شود. همین موارد و برابری جنسیتی بوده که من و امثال من را مشتاق به کار در چنین سیستمی کرده. تنها مشکل این است که درخواست سفر در اسنپ رز، به اندازه سرویس‌های دیگر نیست که تصور می‌کنم این روند کم کم تغییر کند.»

اسنپ چه می‌گوید؟

اما این سوبسیدی که شیرین از آن می‌گوید، دقیقا چیست؟ تصور عمومی و یکی از حاشیه‌های اصلی سرویس اسنپ رز، هزینه‌ سفر است؛ اسنپ معمولاً در سرویس رز، هزینه کمتری را نسبت به سرویس اکو محاسبه می‌کند. علت این مسئله را از خود اسنپ پرسیدیم. روابط عمومی این تاکسی اینترنتی با تایید جذب ۱۲ هزار خانم به عنوان راننده در اسنپ، می‌گوید اختلاف قیمتی که در نرخ کرایه سرویس‌های اسنپ‌ رز و اکو وجود دارد صرفا تخفیفی برای مسافران این سرویس است و نه راننده‌های آن:

«به بیان دیگر، مبلغ این تخفیف از جیب راننده خانم کم نمی‌شود و اسنپ آن را با پرداخت سوبسید به این عزیزان جبران می‌کند. بنابراین درآمد تمامی همراهان زن و مرد یکسان است و این تخفیف تنها برای مسافران در نظر گرفته شده است. به این شکل قصد داریم به همراهان خانم کمک ‌کنیم تا درخواست‌های سفر بیشتری داشته باشند.

کمیسیون از همه رانندگان کسر می‌شود و ارتباطی با جنسیت ندارد؛ تنها اگر راننده‌ای -آقا یا خانم- دارای خودرویی باشد که در تعاریف اسنپ ویژه محسوب می‌شود، از پرداخت کمیسیون معاف خواهد بود. رانندگان توان‌یاب و جانباز و همچنین افرادی که در مناطق و ساعات طرح ترافیک در شهر تهران فعالیت می‌کنند هم از پرداخت کمیسیون معاف هستند.»

او اشاره می‌کند که در حال حاضر، اسنپ رز صرفاً در تهران شروع به کار کرده و فعال شدن آن در سایر شهرها نیز در دست بررسی است. اما آیا نحوه استخدام آقایان و خانم‌ها در اسنپ متفاوت است؟ روابط عمومی اسنپ در پاسخ به همین پرسش به دیجیاتو می‌گوید:

«از ابتدای راه‌اندازی سرویس اسنپ‌رُز، نه تنها هیچ‌گونه نگاه تبعیض‌آمیزی بین همراهان راننده‌ زن و مرد خود نداشته‌ایم بلکه در پی تسهیل فعالیت این عزیزان بوده‌ایم. به این ترتیب شرایط ثبت‌نام در اسنپ‌ رز تفاوتی با اسنپ‌ اکو ندارد.»

روابط عمومی اسنپ همچنین تایید می‌کند که رانندگان خانم، می‌توانند درخواست‌هایی که از سمت خانم‌ یا خانواده‌ها ارسال نمی‌شود را بدون مشکل لغو کنند.