تایید احتکار تایر های پرفروش؛ بازار سنتی قابل کنترل نیست

صنعت تایر و لاستیک یکی از ده‌ها صنایع وابسته به نوسانات نرخ ارز در کشور است که طی ماه‌های اخیر نیز تحت تاثیر نوسانات ارزی قرار گرفته است.
مسئولان سعى کردند با اختصاص ارز دولتی و تصویب دستورالعمل هایی از جمله منع واردات تایرهای مشابه تولید داخل و یا تخصیص تایر ماشین‌های سنگین تحت نظارت راهداری‌های هر استان، تا حدی از ایجاد بحران در صنعت تایر بکاهند اما به نظر می رسد تمام این اقدام ها نیز نتوانسته است آنطور که باید و شاید از بار مشکلات این صنعت بکاهد.
برخی کارشناسان بازار معتقدند این روزها بازار تایرهای وارداتی به‌ویژه برندهای کره‌ ای و ژاپنی شاهد افزایش قیمت است و به گونه ای که در برخی مدل‌ ها و سایزها به شکل غیر معقولی افزایش قیمت رخ داده است.افزایش قیمت تایر در بازار اولین مشکلی بود که خود را نشان داد و با وجود اینکه تایرسازان اعلام می کردند هیچ تغییری در قیمت ها نداده اند اما شاهد بودیم که تایرهای بازار همچنان سیر صعودی قیمت را طی می‌کنند.
با توجه به اینکه واردات مواد اولیه در چند ماه اخیر به صورت سابق و عادی انجام نمی‌ شود، مشکلاتی برای تامین مواد اولیه این صنف به وجود آمده است. مشکلی که به دلیل نبود ارز دولتی پیش آمده و باعث می‌شود هر روز ظرفیت تولید تایر در کشور کمتر شود.

افزایش قیمت صددرصدی در تایرهای سایز بزرگ

در همین رابطه «محمدرضا گنجی» رئیس اتحادیه انجمن صنفی صنعت تایر می گوید: «در بازار تایرهای سایز بزرگ مربوط به خودروهای وارداتی، آشفتگی بی پایانی به وجود آمده است. کم شدن ذخیره تایر موجود در انبارها، کاهش و غیرپیوسته شدن واردات و احتکار برخی تایرهای خاص و پر فروش باعث شده تا قیمت ها از شب عید تا به حال تا مرز یکصد درصد نیز افزایش یابد.»

تامین مواد اولیه،مشکل اصلی کارخانه های تایر سازی است

در شرایط فعلی و با توجه به مشکلات ارزی، کمبود مواد اولیه وارداتی، مهمترین مشکل است.
«مصطفی تنها» دبیر انجمن تولید کنندگان تایر ایران در گفت و گویى اظهار کرد که در سه ماهه گذشته صنعت تایر کشور دچار مشکلات شدیدی از جمله کمبود مواد اولیه بوده است و دلیل اصلی این امر، نبود ارز برای تهیه مواد اولیه برای تولید کننده داخلی است:

«دولت تولید کنندگان تایر را برای دریافت ارز به بازار ثانویه معرفی می‌کند اما تامین ارز در این بازار ساده نیست و از آنجا که متقاضی همیشه بیشتر از عرضه است تولیدکننده باید مدت زمان زیادی منتظر بماند و گاهی زمانی که ارز به او تعلق می‌‌گیرد مصادف با اتمام زمان ثبت‌ نام متقاضی است. ما به طرف‌های خارجی که تامین کننده ماشین آلات و مواد اولیه بوده اند تعهداتی داریم که با توجه به وضعیت نرخ ارز در حال حاضر برای بازپرداخت این تعهدات دچار مشکل هستیم.»

تنها معتقد است از آنجایی که 50 درصد مواد اولیه تولید تایر از خارج کشور تامین می‌ شود، با افزایش نرخ ارز، قیمت تایر هم افزایش پیدا می‌کند. به گفته او از آنجایی که تولید کننده بدون مجوز سازمان حمایت از مصرف کنندگان نمی‌تواند قیمت‌‌های خود را افزایش دهد، با مشکلات متعددی روبرو خواهد شد و در نتیجه شاهد کاهش تولید تایر و کمبود آن در سطح بازار خواهیم بود.

تنها تاکیدمی‌کند که نبود اطمینان توزیع کنندگان از تامین ارز و تهیه مواد اولیه توسط تولید کنندگان موجب التهاب قیمت‌ ها و احتکار در سطح عرضه شده است.

تامین جنس در بازار امروز به یکی از معضلات این صنف تبدیل شده به طوری که یکی از نکات افزایش قیمت، کمبود لاستیک و تزریق نشدن به موقع آن در بازار است.

به گفته تنها افزایش قیمت تایر در سطح بازار ربطی به کارخانه‌های تولید تایر ندارد و حتی همه کارخانه‌های تایر سازی به نمایندگی‌‌های خود اعلام کرده‌ اند که از هر گونه افزایش قیمتی پرهیز کنند اما از آنجایی که تنظیم بازار برعهده تولید کننده نیست این اقدامات تاثیری نداشته و قیمت تایر در چند ماه گذشته سیر صعودی به خود گرفته است:

«دولت در مورد تامین تایرهای ماشینهای سنگین، ‌دستورالعمل های نسبتا خوبی را به تصویب و اجرا رساند. بر اساس این دستورالعمل راهداری‌ ها موظف شدند با نظارت خود، تایرهای مخصوص کامیون ‌داران را به آن ها ارائه دهند.»

بسیاری از شرکت‌ ها تعطیل شده اند و شرکت هایی مانند میشلن از عید به بعد باری را به بازار عرضه نکرده و رکود در بازار بسیار زیاد شده است.
چنانکه تنها اظهار می‌کند، طبق آمار در دو ماهه تیر و مرداد 40 هزار حلقه لاستیک ماشین‌های سنگین تحویل داده شده است که از این میزان برای کمتر از 50 هزار حلقه 7 حواله کشیده شده و بقیه روی دست نمایندگی‌ها مانده است زیرا در برخی استان‌ ها میزان مصرف تایر به میزان اعلام شده نبود: «آشفتگی بازار موجب آشفتگی کارخانه‌ ها و تولیدکننده‌‌ها شده است و تصمیم‌ گیری در سطح کلان کشور در شرایط کنونی تاثیر مستقیم بر حیات تولید دارد.»

وزارت صمت فهرستی از توزیع لاستیک با ارز دولتی ارایه کرده است که 95‌درصد آن‌ها برای ناوگان سواری هستند. لاستیک مصرفی در حوزه حمل‌ و نقل عمومی بار و مسافر در سال پنج‌ میلیون حلقه است که دو میلیون آن به ماشین ‌‌های سنگین اختصاص دارد.

دبیر انجمن تولید کنندگان تایر ایران با اشاره به سوء استفاده دلالان و فرصت طلبان از شرایط موجود توزیع در بازار گفت‌: «از آنجایی که نظارت بر بازار به واسطه شبکه توزیع سنتی صورت می‌ گیرد، صنعت تایر با مشکلات بیشتری روبرو  خواهد شد زیرا روند توزیع سنتی قابل کنترل نیست و در نتیجه زمانی که بحرانی در تولید پیش آید، اثرات این بحران به صورت مضاعف در بازار نمایان خواهد شد. از دولت انتظار داریم که ارز دولتی را با اولویت در انبار تولید کنندگان لاستیک قرار دهد.از 10 کارخانه تولید لاستیک موجود در کشور، 6 مورد وابسته به نهادهای عمومی است و نباید به دلیل کنترل مشکلات ارزی، فضای تولید کشور را محدود کنیم.»

تنها معتقد است اگر بخواهیم چرخه تولید ادامه یابد باید ارز اختصاصی به تولید افزایش پیدا کرده و مکانیزم مشخصی برای توزیع ارز مشخص شود؛ اتفاقی که در 5 ماه گذشته به رخ نداده است: «نمی‌‌خواهیم بگوییم وزارت صمت مسئول احتکار لاستیک در بازار است اما عرضه ناقص لاستیک از سوی وزارت صنعت باعث گرانی لاستیک شده است.»
زمانی که با چند تن از فروشندگان تایر در سطح تهران صحبت کردیم آنها تایید کردند که قیمت برخی تایرها از یک میلیون تومان در اواخر سال 96 به حدود 2 میلیون تومان رسیده است. بدون شک، کمبود لاستیک در بازار نشان از کاهش حجم واردات یا احتکار گسترده این کالای مصرفی در بازار دارد اما به دلیل حضور واسطه‌ های غیر رسمی، راه چندان مشخصی نیز برای پیگیری قیمت‌ های گزاف فعلی از طریق سازمان حمایت از مصرف کننده یا  تعزیرات وجود ندارد. مجموع این شرایط باعث شده تا بسیاری از دارندگان خودروهای وارداتی قدیمی که حالا نیاز به تایر پیدا کرده‌ اند، با کمبود این کالا در بازار مواجه شده و ناچار به خرید با قیمت‌ های بسیار بالا و غیر منطقی شوند.
در پایان به نظر می رسد اگر مسئولان صنعتی هرچه سریعتر فکرى برای نجات صنعت تایر کشور نکنند باید منتظر کاهش ظرفیت داخلی تولید تایر و احتمالا کمبود این محصول در بازار باشیم.