گزارش میدانی دیجیاتو از بازار موتور سیکلت؛ فشار مضاعف بر قشر ضعیف جامعه

وضعیت بازار موتورسیکلت به مراتب بدتر از بازار خودروست. شاید این روزها برخی افراد برای پیش خرید خودروهای صفر کیلومتر داخلی تلاش کنند یا بخواهند پول‌شان را تبدیل به خودرو کنند اما این روزها در بازار موتورسیکلت‌ مشتریان تنها به خرید انواع کارکرده آن بسنده می‌کنند.

تولیدکنندگان موتور سیکلت نزدیک به 7 سال است که هر روز تعدادشان کمتر و کمتر می‌شود. حوالی سال‌های 90 قبل تعداد کارخانه‌ها و کارگاه‌های موتورسازی که در سوله‌های بزرگ قطعات موتور را اسمبل می‌کردند حدودا به 200 می‌رسید اما این تعداد الان به کمتر از 10 موتور سازی فعال رسیده و بقیه آنها یا تعطیل شده‌اند و یا تعداد کمی‌شان حداکثر از 20 درصد ظرفیت تولید خود استفاده می‌کنند. به بیان بهتر شرایط نابه‌سامان اقتصادی و کاهش تقاضا، کار را هرسال سخت‌تر از سال قبل کرد.

در تهران چند مرکز فروش موتور سیکلت وجود دارد و ما هم سری می‌زنیم به یکی از آنها پایین‌تر از میدان رازی که قبلا به آن میدان گمرک می‌گفتند. در این محله هم تعداد موتورسواران زیاد است و هم تعداد مغازه‌های موتور فروشی، تعداد مغازه‌های موتورسازی هم کم نیست. جالب آنکه تعداد موتورهای هوندا 125 هم به انوع دیگر غلبه دارد.

تعداد مشتریان هم خیلی کم نیست اما بودن‌ همه آنها دلیل بر خرید کردن‌شان نیست. با «سلیمانی» یکی از مغازه‌داران بازار صحبت می‌کنم، کم حوصله است و کوتاه جواب می‌دهد:

«قیمت‌ها دو برابر شده و مشتری‌ها نصف، بیچاره شدیم.»

مشتری به مغازه‌اش نزدیک می‌شود، دوان دوان به سراغ مشتری می‌رود و من هم از مغازه خارج می‌شوم.

موتور برای افراد زیادی راه درآمد است و خانواده‌های زیادی هستند که موتورسیکلت برای آنها حکم وسیله نقلیه خانوادگی را دارد، هرچند که این‌کار غیر مجاز است اما انگار چاره دیگری نیست. به همین دلایل بیشتر مشتریان، افراد کم توان هستند که سریع‌ترین واکنش را به افزایش قیمت‌ها نشان می‌دهند.

قیمت‌ موتورها را از چند مغازه سوال می‌کنیم؛ جواب‌ها نشان می‌دهد که قیمت موتورسیکلت‌های بنزینی اعم از کاربراتوری و انژکتوری، حدود 60 تا 70 درصد افزایش یافته است. یکی از مغازه‌داران با ناراحتی می‌گوید:

«موتور 125 سی‌سی طرح هوندا قبلا 2 میلیون و 400 هزار تومان قیمت داشت اما الان حدود 3میلیون و 800 هزار توماناست. موتور طرح وب قبلا حدود 3 میلیون تومان به فروش می‌رفت اما الان به 4 میلیون و 400 هزار تومان رسیده است.»

فروش به کمترین حد خود رسیده و برخی پیش‌بینی می‌کنند که شرایط بدتر هم خواهد شد. به نظرم رسید که فروش اقساطی می‌تواند در این شرایط کمکی برای مغازه داران باشد، اما آنها خیلی با این حرف من موافق نیستند:

«کسی الان قسطی جنس نمی‌دهد. نسیه فروشی یعنی ضرر چند برابر. البته بعضی ها این کار را می‌کنند اگر چک داشته باشند یا خیلی لنگ باشند ولی از من به همه نصیحت، قسطی فروختن فقط ضرر است. جنس را به قیمت روز می‌فروشی آن هم قسطی نهایتا با 10 درصد سود اما اگر بخواهی مانند همان را بخری باید دو برابر پول بدهید.»

از او می‌پرسم پس مردم چطور خرید می‌کنند؟ همه که توان خرید موتور با قیمت بالاتر را ندارد. جواب او خرید موتورسیکلت‌های کارکرده یا دست دوم است، موضوعی که این روزها خیلی رواج دارد و آلودگی هوا را بیشتر از قبل می‌کند.

تعداد کاربراتوری‌ها هنوز کم نشده است،  البته قرار بر این بود تا موتورهای کاربراتوری دیگر تولید نشود اما به گفته «شفیعی» برخی تولیدکنندگان موتورهای کاربراتوری با پلاک سال قبل را در تیراژ بالا تولید کردند و الان در بازار می‌فروشند.

شفیعی برخلاف سایر همکارانش حوصله بیشتری برای صحبت کردن دارد. او از کودکی در همین بازار کار کرده و بزرگ شده، در واقع این کار را از پدرش به ارث برده و در زمینه موتورهای برقی فعالیت بیشتری دارد.

موتورسیکلت‌های برقی در ایران تولید نمی‌شوند بلکه از اغلب از کشورهایی مثل چین و سایر کشورهای جنوب شرقی آسیا وارد می‌شوند. شفیعی در مورد علت این موضوع توضیح می‌دهد که ساخت موتورهای برقی در ایران به صرفه نیست چراکه تقاضا بازار بسیار کمتر است:

«در سال کمتر از 10 هزار موتور برقی به فروش می‌رود و اگر قرار باشد کارخانه‌ای راه اندازی شود باید سالانه حداقل 50 هزار دستگاه تولید داشته باشد تا این اقدام برای او به صرفه باشد. در نتیجه واردات موتور برقی منطقی‌تر است.»

البته واردات موتور هم با مشکلات و قوانین زیادی روبروست. می‌توان گفت استاندارندهایی که برای واردات خودرو در نظر گرفته می‌شود برای واردات موتور هم وجود دارد. بنابراین واردات هم خیلی به صرفه نیست مخصوصا که این روزها  که نرخ ارز بالا رفته است. به گفته شفیعی اگر یک موتورسیکلت به ارزش 500 دلار در چین برای واردکننده 1 میلیون و 700 هزار تومان قیمت داشت، الان 6 میلیون تومان قیمت دارد.

موتورهای بنزینی در ایران مشتریان زیادی دارند و از میان آنها کاربراتوری‌های فروش بیشتری دارند. چراکه میزان سوخت رسانی و سرعت آنها قابل تنظیم است. یکی از دلایل توقف ساخت موتورهای کاربراتوری، همین موضوع است، چراکه بعد از اعمال تغییرات سرعت و آلودگی بیشتری دارند. با این موتور اصلی هر دو نوع کاربراتوری و انژکتوری وارداتی است که حالا با مشکل مواجه شده و بر قیمت موتور هم تاثیر گذاشته است. شفیعی می‌گوید:

«شرکت‌ها برای تولیدات موتورهای بنزینی فقط انجین (موتور اصلی موتورسیکلت) را وارد می‌کنند که حدود 120 دلار قیمت دارد که قبلا حدود 408 هزار تومان ارزش داشت اما الان یک میلیون و 440 هزار تومان قیمت دارد. در واقع انجنین موتورسیکلت یک میلیون تومان افزایش قیمت داشته است. بنابراین اگر موتورسیکلتی تا قبل از این دو میلیون تومان بود الان بدون هیچ تغییری 3 میلیون تومان است.»

در این شرایط تولیدکنندگان موتورهای بنزینی اگر قادر به تامین انجین موتور باشند و یا از قبل وارد کرده باشند، تولیدات دارند، در غیر اینصورت تولیدی نخواهند داشت. کسانی هم که اقدام به واردات می‌کنند قیمت‌ها را افزایش داده‌اند و البته همین هم موجب شده تا فروش آنها به 20 درصد برسد.

در واقع می‌توان گفت بازار موتورسیکلت کشور بر چرخ‌های موتورهای کاربراتوری می‌چرخد و موتورهای برقی که آلودگی ندارند، کمترین سهم از بازار را دارند و البته موتورهای انژکتوری که آلودگی کمی دارند، به دلیل قیمت بالا و قابل تغییر نبودن و البته تعمیرات دشوار آن خیلی با اقبال عمومی روبرو نشده‌اند.

در همین مورد با دبیر انجمن صنعت موتور سیکلت ایران صحبت می‌کنیم و از او در مورد دلایل سهم اندک انژکتوری‌ها سوال می‌کنیم. «بهمن ضیاءمقدم» به دیجیاتو توضیح می‌دهد:

«با توجه به حجم زیاد تولید موتورسیکلت‌های کاربراتوری در ماه‌های پایانی سال 95 و عدم تقاضای بازار در سال 96، موتورسیکلت‌های انژکتوری سهم زیادی در بازار نداشتند و از فروش چندانی بهره نبردند و مشتریان به دلیل قیمت کمتر و راحتی در تعمیرات موتورسیکلت‌های کاربراتوری تمایل به خرید اینگونه موتورسیکلت‌ها را داشتند. موضوع مهم دیگر که طی این ماه‌ها با افزایش قیمت ارز و مشکلات بیشتر نمود پیدا کرده است خرید و فروش موتورسیکلت‌های دست دوم قدیمی است که متاسفانه موجب افزایش آلودگی هوا می‌شوند و باید هر چه زودتر راهکاری را اندیشید تا این معضل بیشتر نشود.»

ضیا مقدم در مورد فراز و فرودهای بازار موتورسیکلت تاثیرات جایگزینی انژکتوری‌ها به جای کاربراتوری‌ها اینطور توضیح می‌دهد:

«براساس آمار تولید در طی چند سال گذشته که مشکلات نوسانات ارز وجود نداشت و فضای کسب و کار تا حدودی مشخص و از پایداری نسبی برخوردار بود، تقاضای بازار نشان می داد که سالانه به حدودا 400 الی 500 هزار دستگاه موتور سیکلت نیاز دارد. اما به دلیل مشکلات مختلف از جمله نوسانات و افزایش قیمت ارز و ممنوعیت تولید موتورسیکلت‌های کاربراتوری براساس مصوبه دولت در سال 95 رقم عرضه و تقاضای پیشین را تغییر داد و در سال گذشته و سال جاری تولید موتورسیکلت با کاهش حدود 85 درصدی مواجه شده بطوریکه در سال 96 حدود 150 هزار دستگاه موتورسیکلت تولید شد.»

یکی دیگر از موارد مهمی که از ابتدای سال جاری تولیدکنندگان با آن مواجه شدند، الزام ارتقاء استاندارد موتورسیکلت‌ها از استاندارد یورو 3 به یورو 4 بود اما به دلیل عدم امکان تهیه اینگونه موتورسیکلت‌ها و همچنین عدم آمادگی آزمایشگاه‌ها و طی مذاکره با مسئولین سازمان حفاظت محیط زیست و ارائه مدارک و دلایل فنی و مساعدت خوب آن سازمان و مساعدت وزیر محترم صنعت، در نهایت با مصوبه هیئت محترم وزیران مقرر شد از ابتدای سال 1398 استاندارد یورو 4 جاری شود.

در حال حاضر شرکت‌های تولید کننده پس از گذشت 4 ماه توانستند شماره گذاری موتورسیکلت‌های یورو3 را آغاز کنند. اما به دلایلی که گفته شد و هچنین عدم آگاهی از وضعیت فعلی موارد افزایش قیمت ارز و عدم تخصیص ارز به تولیدکنندگان، وضعیت تولید و بازار عرضه و تقاضا به هیچ عنوان قابل پیش بینی نیست. مشکل تامین قطعات در پی افزایش نرخ ارز، عاملی‌ست که تولیدکنندگان را با مشکلات فراوان مواجه کرده است. ضیا مقدم عنوان می‌کند: «قبل از افزایش ناگهانی ارز، قیمت موتورسیکلت‌های تولیدی افزایشی نداشته و در حال حاضر تا زمانی که وضعیت کاملا مشخص نشود، نمی‌توان قیمت را مشخص کرد.»