مروری بر سرگذشت خالق لینوکس ؛ زندگی تنها در لذت بردن خلاصه می‌شود

لینوس توروالدز یکی از مشهور‌ترین برنامه نویس‌های حال حاضر جهان به شمار می‌رود و علاوه بر آن لقب معروف‌ترین فنلاندی زنده‌ی دنیا را نیز از آن خود می‌کند. وی خالق لینوکس و هماهنگ کننده‌ی این سیستم عامل بوده که با آن انقلابی در صنعت کامپیوتر ایجاد کرده است. با این وجود تضاد میان خصوصیت‌های شخصیتی او، متواضع بودن بیش از حد و غیر قابل پیش بینی بودنش موجب شده که داستان زندگی‌ وی، فراز و نشیب‌های فراوانی داشته باشد و به یکی از زیباترین بیوگرافی‌های دنیای تکنولوژی تبدیل گردد.

سالهای آغازین؛ عشقی آتشین به برنامه نویسی

لینوس بندیکت توروالدز روز ۲۸ دسامبر سال ۱۹۶۹ میلادی در شهر هلیسنکی، پایتخت فنلاند به دنیا آمد. پدر و مادرش نام او را لینوس نامیدند تا شاید همانند لینوس پاولینگ، شیمیدان برجسته‌ی آمریکایی بتواند برنده جایزه نوبل شود.

خانواده‌‌ی توروالدز جزو اقلیت‌های سوئدی زبان فنلاند بودند که تقریباً افرادی معادل ۳۰۰ هزار نفر از جمعیت ۵ میلیونی این کشور را تشکیل می‌دادند. پدر و مادر لینوس هر دو خبرنگارهای رادیکال بودند که در دهه‌ی شصت میلادی به استخدام رادیو و روزنامه‌های این کشور درآمده بودند.

همین رادیکالی بودن موجب شد که این دو بالاخره از هم جدا شوند هر چند علیرغم این اتفاق او کودکی خوشی در کنار مادرش سپری نمود و به اصرار وی از سنین کودکی، کتابخوانی به تفریح مورد علاقه‌اش بدل گشت.

شاید پدربزرگش لئو که پروفسور آمار و استاد دانشگاه هلینسکی بود، بیشترین تاثیر را بر زندگی لینوس جوان گذاشت و موجب شد او به علوم کامپیوتری علاقه‌مند گردد. لینوس اواسط دهه‌ی هفتاد، یک کومودور Vic 20 را به عنوان اولین کامپیوترش خریداری کرد و به آموختن زبان برنامه‌ نویسی BASIC پرداخت تا پس از آن سراغ زبان اسمبلی برود. بدین ترتیب برنامه نویسی و ریاضیات به مهمترین علایق زندگی توروالدز بدل شدند.

تولد لینوکس؛ ناامیدی از MS-DOS و خلق جایگزینی جدید

سال ۱۹۸۷ میلادی توروالدز پولش را جمع کرد تا اولین کامپیوترش یعنی Sinclair QL که نخستین کامپیوتر خانگی ۳۲ بیتی بود را خریداری کند. این دستگاه با پردازنده‌ی موتورولا ۶۸۰۰۸ و ۱۲۸ کیلوبایت رم، آن زمان شاهکاری بی بدیل محسوب می‌شد اما لینوس آنچنان از خریدش خوشحال نشده بود چرا که به علت قرار گرفتن سیستم عاملش در حافظه‌ی ROM نمی توانست دوباره برنامه‌اش را بازنویسی کند.

یک سال بعد، توروالدز همانند والدینش در دانشگاه هلینسکی ثبت نام نمود تا لیسانس خود را در رشته‌ی علوم کامپیوتری دریافت کند. البته ناگفته نماند که وی در آن زمان، برنامه نویس قابلی بود و در کنار درسش، دوره‌های زیادی برای آموختن زبان برنامه نویسی C گذرانده بود. جالب اینجاست که کمی بعدتر با استفاده از همین زبان برنام نویسی، کرنل(هسته‌ی اصلی) سیستم عامل لینوکس را نوشت.

اوایل سال ۱۹۹۱ میلادی، او یک کامپیوتر شخصی IBM با پردازنده‌ی ۳۳ مگاهرتزی اینتل ۳۸۶ و ۴ مگابایت حافظه خریداری کرد. با اینکه کامپیوترش، رضایت خاطر لینوس را به همراه داشت اما این بار سیستم عامل MS-DOS بود که نا امیدی اش را رقم زد.

او ترجیح می‌داد که سیستم عامل یونیکس را بکار ببندد تا بتواند از تمامی قابلیت‌های چیپست کامپیوتر جدیدش استفاده نماید. به همین دلیل سعی کرد که نسخه‌ی ویژه‌ای از یونیکس برای خود تهیه کند. در آن زمان او خوشبختانه نتوانست سیستمی ارزانتر از ۵ هزار دلار خریداری کند و تصمیم گرفت که یک سیستم عامل جدید بر اساس یونیکس و مینیکس بسازد.

البته او در آن زمان نمی دانست که ساخت یک سیستم عامل جدید به سادگی امکان پذیر نیست و باید برای رسیدن به این هدف، زمان زیادی را صرف انجام کارهای متعدد کند. با این وجود همین رویای لینوس، موجب شد که جهان کامپیوتر و زندگی خودش دستخوش تغییرات فراوانی شود. او ۲۵ آگوست سال ۱۹۹۱ تصمیم خود برای ساخت یک نرم افزار جدید را در گروه خبری مینیکس اعلام کرد که این پیغام هنوز در این قسمت وجود دارد.

توروالدز ۱۷ سپتامبر همان سال، نسخه‌ی اولیه‌ی سیستم عامل جدید خود را با شماره ۰.۰۱ کامل کرد و پنجم اکتبر نیز نسخه اصلی آن یعنی مدل ۰.۰۲ را عرضه نمود. در آن زمان Ari Lemmke دوست توروالدز و مدیر ftp.funet.fi, که در واقع تامین کننده‌ی سرویس‌های FTP (پروتکل انتقال فایل) در فنلاند بود، او را تشویق کرد تا سورس کد سیستم عاملش را روی یک شبکه‌ مشخص به اشتراک بگذارد تا برنامه نویسان بتوانند به مطالعه یا اصلاح آن بپردازند.

توروالدز این سیستم عامل را Linux نامید تا بیانگر اصطلاح مینیکس لینوس (Linus' MINIX) باشد. پس از عرضه شدن این سیستم عامل در GPL (پروانه عمومی همگانی گنو)، برنامه نویسان سراسر دنیا به استقبال از این سیستم عامل پرداختند و سعی کردند به توسعه‌ی آن کمک کنند. در نتیجه سرعت بهبود عملکرد لینوکس به شدت بالا رفت.

آغاز محبوبیت لینوکس؛ سوار بر بال برنامه نویسان و ازدواجی ایمیلی

عملکرد کرنل و سیستم عامل لینوکس روز به روز بهتر شد و توسعه دهندگان، اشخاص و شرکت‌های بزرگتر به این پروژه اضافه شدند و اشتیاق، تلاش و توانایی‌های برنامه نویسی خود را در این پروژه بکار بستند. این مسئله موجب شد که شمار کاربران این سیستم عامل روز به روز بیشتر شود. در آن زمان گفته می‌شد که تنها مشکل لینوکس این است که فقط با کامپیوتر‌هایی با پردازنده‌های x86 اینتل سازگاری دارد.

توروالدز پس از مدتی به عنوان آموزگار در دانشگاه هلینسکی مشغول بکار شد و توانست حین انجام مسئولیت‌هایش به توسعه‌ی لینوکس بپردازد. او در سال ۱۹۹۳ میلادی در یکی از کلاس‌هایش تکلیفی برای دانش آموزان معین کرد و آنها را وادار کرد که ایمیل بفرستند.

این مسئله موجب شد Tove Minni یکی از دانشجویان این کلاس که قهرمان کاراته نیز بود با ارسال یک ایمیل، لینوس را به صرف قهوه دعوت کند. او نیز پذیرفت و سه سال بعد آنها با یکدیگر تولد اولین فرزندشان را جشن گرفتند.

به دنیا آمدن اولین فرزند از سه دختر توروالدز، موجب شد که وقفه‌ای ناگهانی در روند توسعه‌ی کرنل لینوکس به وجود آید. با این وجود نسخه‌ی شماره ۲.۰ آن، دسامبر ۱۹۹۶ عرضه شد که از پردازنده‌ی های بسیار بیشتری پشتیبانی می‌کرد و نسبت به نسخه‌ی قبلی پیشرفت محسوسی کرده بود.

محبوبیت لینوکس در سال ۱۹۹۷ میلادی به سرعت بیشتر شد و تقریباً سه میلیون کامپیوتر، این سیستم عامل را نصب کرده بودند. شمار کاربران سیستم عامل یادشده تا دو سال بعد رقم ۷ میلیون کاربر را رد کرد. علیرغم موفقیت غیر قابل وصف لینوکس و محبوبیت توروالدز، فعالیتش آن چنان بدون حاشیه نبود و به مزاق جامعه‌ی برنامه نویسان خوش نیامده بود.

نقل مکان به کالیفرنیا؛ مقایسه ناخواسته با بیل گیتس

توروالدز پس از سپری کردن یک دهه در دانشگاه هلینسکی، تصمیم گرفت که زمان آن رسیده تا محل زندگی خود را تغییر دهد و کار اساسی پیدا کند. به همین دلیل سال ۱۹۹۷ به شهر آفتابی سانتا مونیکای ایالت کالیفرنیا نقل مکان کرد و یک سمت شغلی را در شرکت Transmeta Corporation پذیرفت.

او در این کمپانی وظیفه داشت تا برای آسان کردن ارتباط میان سیستم عامل و میکرو پردازنده‌ها، نرم افزار تجاری توسعه دهد. طرفداران لینوکس در این زمان نگران شدند که شغل جدید توروالدز موجب شود که او دیگر سیستم عامل خود را به صورت رایگان در اختیار برنامه نویسان قرار ندهد چرا که «پاول آلن» هم موسس مایکروسافت یکی از سرمایه گذاران شرکت محل کارش به شمار می‌رفت.

بر اساس قراردادی که توروالدز با شرکت Transmeta تنظیم کرده بود، او می توانست قسمتی از زمان خود را به توسعه‌ی لینوکس اختصاص دهد. این مسئله نه تنها برای لینوس خوب بود بلکه می‌توانست حرکت تبلیغاتی مناسبی برای کمپانی یاد شده باشد چرا که به نوعی از محبوبیت این برنامه نویس استفاده می‌کرد.

در آن زمان مایکروسافت، سیلیکون ولی را قبضه کرده بود اما کاربران آمریکایی به دنبایل جایگزینی قویتر برای سیستم عامل مایکروسافت می‌گشتند. به همین دلیل مقایسه میان «بیل گیتس» و لینوس توروالدز آغاز شد چرا که هر دوی آنها هم قد و قواره هم بودند، عینک می‌زدند و برنامه نویسانی قهار به شمار می‌رفتند.

از سوی دیگر گیتس ثروتمند بود اما توروالدز آه در بساط نداشت و به حقوقی عادی یک برنامه نویس راضی بود. شاید مسئله‌ای که باعث محبوبیت بیش از حد لینوس می‌شد، این بود که او هرگز علاقه‌ای به مادیات یا قدرت نشان نمی داد تنها خلاقیت و لذت برنامه نویسی برایش کافی بود.

با این حال وضعیت مالی او ناگهان در سال ۱۹۹۹ دگرگون شد چرا که کمپانی Red Hat و VA Linux به شرکت‌های بزرگی تبدیل شدند و این مسئله موجب شد که به پاس خلق سیستم عامل لینوکس، سهام‌ زیادی به وی اختصاص یابد. به همین ترتیب لینوس توروالدز یک شبه ره صد ساله را پی مود و میلیونر شد و همان سال پس از عمومی شدن کمپانی VA Linux، ثروتی معادل ۲۰ میلیون دلار نصیبش گشت.

استقبال شرکت‌ها از سیستم عامل لینوکس؛ حمایت زیرکانه IBM

استقبال از لینوکس اواخر دهه‌ی ۹۰ میلادی، بار دیگر افزایش یافت و رقبای مایکروسافت متوجه ظهور رقیبی قدرتمند برای سیستم عامل این شرکت شدند. اوراکل، اینتل، نت اسکیپ، کورل و دیگر رقبای کمپانی ردموندی اعلام کردند که به جای ویندوز مایکروسافت، سراغ سیستم عامل لینوکس رفته‌ا‌ند.

این مسئله موجب شد که شرکت‌های زیادی به پتانسل لینوکس پی برده و به سرعت از آن برای سرور‌ها یا شبکه‌هایشان بهره ببرند. وب‌سرور آپاچی که اکنون میزبان ۶۴ درصد وبسایت‌های جهان است هم در ابتدا بر اساس لینوکس نوشته شد و این مسئله هم به محبوبیت سیستم عامل یاد شده اضافه نمود.

حمایت و پشتیبانی همه جانبه‌ی کمپانی IBM از لینوکس شاید بیشترین تاثیر را بر رشد مخاطبین این سیستم عامل گذاشت. این شرکت سال ۲۰۰۱ میلادی اعلام کرد که یک میلیارد دلار به تحقیق، توسعه و ارائه محصولات لینوکس اختصاص داده است.

البته کمپانی یاد شده بی دلیل از لینوکس حمایت نکرد. IBM متوجه شد این سیستم عامل با اینکه از رابط ‌های گرافیکی کاربردی باکیفیت بهره نمی برد و توانایی بالایی برای اجرایی برنامه‌های سرور سنگین ندارد اما بر خلاف همتایانش پایه‌های فنی قدرتمندی داشته و پتانسیل پیشرفت دارد.

این مسئله به سود کمپانی IBM تمام شد و سرمایه‌ی گذاری یک میلیارد دلاری این شرکت در لینوکس موجب شد که پروژه‌های لینوکس محور این کمپانی سالانه دو میلیون دلار درآمدزایی کنند. بدین ترتیب اکنون IBM بدون شک، بزرگترین فروشند سرویس‌ها و محصولات لینوکس محور به شمار می‌رود.

پیشرفت لینوکس تنها به تعداد کاربرانش محدود نشد و نسخه‌های متعددی برای دیوایس‌های مختلف توسعه یافت. بدین ترتیب بازار بزرگی از کاربران شخصی و شرکت‌ها را به خود اختصاص داد. برخی کارشناسان در آن زمان مدعی شدند که لینوکس پس از مدتی می‌تواند کاملاً جایگزین سیستم عامل یونیکس شود و به اصلی‌ترین سیستم عامل شرکتی دنیا بدل گردد.

از سوی دیگر، لینوکس به شرایطی رسیده بود که می‌توانست جایگزین ارزان قیمتی برای استفاده در کامپیوتر‌های شخصی و نوت بوک‌ها بشود. بالارفتن میزان محبوبیت لینوکس تا قسمتی به لطف تصمیمات استراتژیک توروالدز در مواقع حیاتی ممکن شده بود. او نه تنها بر نحوه‌ی اجرای تکنیکی این محصول نظارت می‌کرد بلکه روند گرفتن مجوز یا لیسانس‌های مورد نیاز و نحوه‌ی توسعه آن را نیز زیر نظر گرفته بود.

یکی از این تصمیمات مهم، رایگان بودن سیستم عامل لینوکس بود که در واقع مهمترین عامل جلب توجه مخاطبین به شمار می‌رفت. علاوه بر این، خصوصیات شخصیتی توروالدز موجب شده بود که بتواند گزینه‌ی بسیار مناسبی برای سمت «رهبر معنوی» لینوکس محسوب گردد. قناعت، متواضع بودن بیش از حد، طنازی متفاوت و فلسفه زندگی‌اش از خصوصیات رفتاری منحصر به فرد او به شمار می‌رفت. او باور داشت زندگی به سادگی تنها در خوش گذراندن خلاصه می‌شود و به هر نحوی باید این حس در انسان به وجود آید.

لینوس توروالدز دنیای امروز؛ آرامش غیر قابل وصف زندگی ساده

توروالدز اکنون تمام وقت روی توسعه‌ی کرنل لینوکس برای آزمایشگاه توسعه‌ی منبع باز (OSDL) کار می‌کند. این شرکت سال ۲۰۰۰ میلادی افتتاح شده و توسط کنسرسیوم جهانی شرکت‌های کامپیوتری نظیر IBM پشتیبانی می‌شود.

تنها دو درصد کرنل لینوکس فعلی توسط توروالدز نوشته شده و با توجه به حجم و پیچیدگی آن قابل توجیه است چرا که سورس کد کرنل نسخه‌ی ۲.۶ تقریباً ۸۰ مگابایت حجم دارد.

با این حال هنوز تصمیم گیری های نهایی بر عهده‌ی اوست و تغییرات یا محتوای اضافه شده به کرنل باید تایید وی را داشته باشد. او باور دارد که کد‌های نوشته شده برای سیستم عامل آنها باید با کیفیت و تمیز باشند، بتوان آنها را به آسانی حفظ کرد و کاربران زیادی بتوانند از آنها استفاده کنند.

همچنبن علامت تجاری لینوکس به نام توروالدز ثبت شده و استفاده از این نام منوط به اجازه اوست. بنابراین صدها برنامه‌ی دیگر که به نوعی از کرنل این شرکت استفاده کنند، مجبور خواهند بود قراردادی برای مسئله امضا کرده و درآمدی به جیب خالق لینوکس واریز کنند.

بر خلاف دیگر طرفداران نرم افزار‌های منبع باز، لینوس توروالدز جنجال زیادی به پا نمی‌کند و در مورد مسائلی غیر از کرنل خود، اظهار نظری ندارد. علیرغم اینکه لینوس در خانواده‌ای سیاسی بزرگ شده اما اصلاً علاقه‌ای به مسائل سیاسی نداشته و در این زمینه نیز اظهار نظر نمی‌کند.

تنها مواردی که خشم او را در پی دارد، مسائلی درباره‌ی لینوکس بوده و گاهی اوقات در برابر برخی صحبت‌های ضد لینوکس، عکس العمل‌های عجیب و غریبی از خود نشان می دهد.

او اکنون، سیلیکون ولی را ترک گفته و در شهر پرتلند زندگی می‌کند که شباهت زیادی به آب و هوای محل تولدش یعنی هلینسکی دارد. او هنوز سرپرست توسعه‌‌ی کرنل لینوکس است و رهبر معنوی جنبش لینوکس محسوب می‌شود. به نظر نمیر‌سد که لینوس توروالدز علاقه‌ای به بازنشستگی داشته باشد چرا که هنوز از کدنویسی یا رهبری تیمش لذت می‌برد و برای او زندگی به سادگی تنها در لذت بردن خلاصه می‌شود.