مروری بر زندگی آلیشر عثمانوف؛ میلیاردری که جایزه نوبل را به صاحبش باز گرداند

آلیشر عثمانوف یکی از ثروتمندترین شهروندان روسیه و از با نفوذترین افراد در این کشور است. عثمانوف اصلیتی ازبکستانی و ثروتی در حدود 14.6 میلیارد دلار دارد و سهم مهمی در توسعه اقتصاد روسیه و پیشرفت فرهنگ و ورزش این کشور داشته. این کارآفرین که به حوزه های مختلفی از متالوژی تا کسب و کارهای اینترنتی وارد شده و در اکثر آنها به هدف های خود دست یافته است.

این میلیاردر خودساخته بخشی از سهام باشگاه های فوتبال آرسنال و اِوِرتون را خریداری کرده، مالک روزنامه اقتصادی پر نفوذ کُمِرسانت در روسیه است و در بزرگترین شرکت اینترنت روسیه، Mail.ru سرمایه گذاری کلانی انجام داده است. اما سرمایه های او به شرکت های معروف تر حوزه فناوری از جمله فیسبوک، توییتر، علی بابا و ایر بی اند بی هم راه یافته است.

مراحل ابتدایی زندگی آلیشر عثمانوف

عثمانوف در 9 سپتامبر 1953 در ازبکستان و در زمانی که این کشور تحت قلمرو شوروی سابق بود به دنیا آمد. پدر او در تاشکند، پایتخت ازبکستان دادستان به نامی بود. آلیشر حتی از دوران کودکی هم شخصیتی جنگجو و ذهنی درخشان داشت. از آنجایی که در مدرسه درسخوان بود، والدینش آینده او را در حوزه فعالیت های دیپلماتیک یا حوزه های مربوط به رشته حقوق می دیدند.

در کنار تحصیل اما به فعالیت های ورزشی هم می پرداخت. از همان دوران نوجوانی به ورزش شمشیر بازی روی آورد و تنها 2 سال پس از فعالیت در این رشته به تیم ملی شمشیربازی نوجوانان و سپس تیم اتحاد جماهیر شوروی پیوست. در همین دوران بود که با همسر فعلی خود «ایرینا وینر» که مربی ژیمناستیک بود آشنا شد. در نهایت این دو در سال 1992 ازدواج کردند. آلیشر و ایرینا فرزندی ندارند اما سرپرستی تنها فرزند ایرینا از ازدواج قبلی اش را به عهده دارند.

در سال 1971 و پس از پایان دوران تحصیل در مدرسه، تحصیل در دانشکده حقوق بین الملل دانشگاه دولتی ارتباطات بین‌المللی مسکو را آغاز کرد. در سال 1997 و زمانی که یک کارآفرین موفق به حساب می آمد در دانشکده مالی در روسیه تحصیل و مدرک بانکدار تأیید شده را دریافت کرد. در ادامه به تاشکند بازگشت تا به عنوان مدیر انجمن اقتصاد خارجی کمیته صلح اتحاد جماهیر شوروی مشغول به کار شود.

از زندان تا کارخانه کیسه های پلاستیکی

اما 1980 را باید برای عثمانوف یک سال تاریک دانست. این میلیاردر آینده به همراه دوستی که فرزند یکی از مقامات رده بالا به حساب می آمد دستگیر شده و به جرم کلاه برداری و مشارکت در دریافت رشوه و اخاذی به زندان فرستاده شد. با اینکه در ابتدا به 8 سال زندان محکوم شده بود اما در نهایت تا حدودی بخت با او یار بود و به علت رفتار مناسب، 2 سال زودتر آزاد شد. در نهایت با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در سال 2000 مشخص شد که مدارک ارائه شده برای متهم کردن عثمانوف ساختگی بود و او با نا عادلانگی به زندان رفته بود.

پس از ترک زندان تصمیم گرفت کسب و کار خود را به راه اندازد. یک شرکت مسافرتی تأسیس کرد که برنامه های شکار در کوه های پامیر را برای خارجی های ثروتمند ترتیب می داد. اما تنها یک سال بعد به روسیه بازگشت تا اهداف خود برای تأسیس کارخانه تولید کیسه های پلاستیکی با همکاری یکی از مقامات کاگ‌ب را به سرانجام برساند. در ادامه تمامی دارایی خود را جمع کرد تا سهام حوزه کسب و کارهای معدن، فولاد، گاز طبیعی و چوب را خریداری کند.

از ابتدای دهه 1990 و پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی عثمانوف به عنوان بخشی از تجارت بانکی روسیه مطرح شد. در این راه در ابتدا عضو هیئت مدیره First Independent Bank شد و البته در کنار او سایر موسسین از شرکت های مطرح روسیه از جمله روس نفت و میگ هم دیده می شدند. در همین دوران بود که عثمانوف کار آفرین شروع به راه اندازی شرکت های سرمایه گذاری خود کرد و به زودی به فردی با سرمایه میلیاردی بدل شد.

آغاز میلیاردر شدن و باز گرداندن گازپروم به اوج

از سال 1997، آلیشر عثمانوف شروع به متصل کردن کسب و کار خود به زیر ساخت های گاز کشور کرد و موقعیت کلیدی مدیر کل هولدینگ سرمایه گذاری گازپروم روسیه (از زیر مجموعه های گازپروم، بزرگترین استخراج کننده گاز طبیعی در این کشور) را به دست آورد.

در ادامه او با یک مأموریت جدی متعهد شد که دارایی های شرکت گاز را بازگرداند؛ دارایی هایی که به جیب شخصی افراد خصوصی واریز شده بود. به لطف تلاش های عثمانوف، گازپروم بار دیگر دارایی های از دست رفته خود را به دست آورد و بار دیگر موفق شد جایگاه بزرگترین انحصار در دولت روسیه را به دست آورد.

در سال 2004 بود که عثمانوف ثروتمندترین فرد جهان لقب گرفت. در همین سال همچنین «متالواینوست»، بزرگترین هلدینگ سنگ معدن و آهن با ارزش تخمینی 8 میلیارد دلار را خریداری کرد.

سرمایه گذاری در حوزه رسانه و کسب و کارهای اینترنتی

میلیاردر خود ساخته در سال 2007 حوزه فعالیت خود را به رسانه ها هم گسترش داد. در اولین قدم تمامی سهام روزنامه کُمِرسانت را خریداری کرد که از روزنامه های اقتصادی پر نفوذ در روسیه به حساب می آید. مدتی بعد عمده سهام کانال های تلویزیونی 7TV  و MUZ-TV را خرید.

یک سال پس از آن سرمایه گذاری میلیون دلاری در حوزه کسب و کارهای اینترنتی را آغاز کرد و به اصلی ترین سهام دار Digital Sky Technologies بدل شد. بعدها این شرکت به Mail.ru Group تغییر نام داد. مدتی بعد هم تمامی کنترل این شرکت را به دست آورد.

عثمانوف به شدت مشتاق بود در کسب و کارهایی بین المللی سرمایه گذاری کند. اما یکی از سرمایه گذاری های همراه با ریسک او، خرید سهام شیائومی بود؛ شرکتی که در آن زمان یک تولید کننده گوشی کمتر شناخته شده به حساب می آمد. در واقع می توان آلیشر عثمانوف را از اولین سهامداران این شرکت به حساب آورد. علاوه بر این تصمیم گرفت بخش زیادی از دارایی خود را در حوزه های مرتبط با فناوری اطلاعات کشور هند، بزرگترین قطب نرم افزاری جهان سرمایه گذاری کند.

آغاز ورود به حوزه ورزشی در سطح بین المللی با آرسنال

در سال 2007 بود که خرید 14.58 درصد از سهام باشگاه فوتبال آرسنال توسط آلیشر عثمانوف خبر ساز شد. او به همراه فرهاد مشیری، سرمایه گذار ایرانی به میزان 75 میلیون پوند در این باشگاه سرمایه گذاری کردند. یک ماه بعد میزان سهام شر کت تابعه Red and White متعلق به عثمانوف در آرسنال به 23 درصد افزایش یافت و تا انتهای سال 2013 این میزان به بیش از 30 درصد رسید.

البته در جریان خرید، برخی تلاش کردند تا با استخدام کارآگاه خصوصی از پیوستن او به دیگر مالکان جلوگیری کنند. با این حال در نهایت امکان اثبات اینکه عثمانوف سرمایه خود را به صورت نا عادلانه به دست آورده، ممکن نشد.

ماجرای خرید میلیون دلاری جایزه نوبل چه بود؟

از کارهای عجیب عثمانوف می توان به خرید جایزه نوبل و بازگرداندن آن به صاحبش در سال 2014 اشاره کرد. در سال 1962 جیمز واتسون دانشمند زیست شناس به همراه فرانسیس کریک جایزه نوبل را به دلیل کشف ساختار دی ان ای دریافت کردند. اما واتسون در سال 2014 به دلیل شرایط نا مساعد مالی تصمیمی ناراحت کننده گرفت؛ اینکه مدال خود را بفروشد.

واتسون اعلام کرده بود که قصد دارد بخشی از این پول را به چند مرکز علمی اهدا کند. در نهایت در حراجی، فردی ناشناس مدال را به قیمت 4.7 میلیون دلار خریداری کرد و چند روز بعد مشخص شد که خریدار، آلیشر عثمانوف بوده است. عثمانوف از تصمیم خود برای باز گرداندن مدال به واتسون خبر داد و در این باره گفت:

به عقیده من، شرایطی که یک دانشمند برجسته مدالی که به دلیل دستاورهای خود دریافت کرده را بفروشد، قابل پذیرش نیست. جیمز واتسون یکی از بزرگترین زیست شناسان تاریخ بشریت است و جایزه اش برای کشف ساختار DNA باید به او تعلق داشته باشد.

فعالیت های خیرخواهانه و افتخارات

آلیشر عثمانوف در زمینه ورزش شمشیر بازی فعالیت های خبر خواهانه متعددی داشته، از جمله این که به فدراسیون شمشیر بازی روسیه از طریق «صندوق بین المللی برای آینده شمشیر بازی» کمک کرده است.

با همکاری گالری «تیت بریتانیا» مستقر در لندن، صندوق خیریه «هنر، علم و ورزش» را تأسیس کرد و نمایشگاه هایی را ترتیب داد. در همان سال اول تأسیس، عثمانوف 126 میلیون دلار برای آن هزینه کرد.

علاوه بر فعالیت های خیرخواهانه، توجه فراوانی به توسعه ورزش روسیه در سطح جهانی دارد. این کارآفرین از سال 2008 رئیس فدراسیون بین المللی شمشیر بازی شد و از 2009 هم به عنوان رئیس فدراسیون روسیه برای توسعه ورزش و تربیت بدنی کشور انتخاب شد.

در 2015 عثمانوف خبر از سرمایه گذاری 100 میلیون دلاری در پروژه گسترش سازمان ورزش های سایبری تحت عنوان «Virtus.pro» داد که اولین باشگاه حرفه ای ورزش های کامپیوتری در روسیه است.

عثمانوف همچنین عضو هیئت امنا جامعه جغرافیای روسیه و موسسه روابط بین الملل مسکو و سن پترزبورگ بوده و مدال افتخار روسیه در سال 2004 و نشان دوستی جمهوری قزاقستان در سال 2011 به او اعطا شده است.

سبک زندگی

آلیشر عثمانوف دو کشتی تفریحی و یک هواپیمای اختصاصی ایرباس A320 دارد. همسر او هم دیوانه وار فوتبال عاشق فوتبال است و میلیاردها روبل در این زمینه اهدا می کند.

عثمانوف موفق همواره تلاشمی کند فعالیت های خود را بدون مبارزه و دعوا پیش ببرد. این همان روشی است که در این سال ها به او کمک کرده از عمده معاملات خطر پذیر موفق بیرون بیاید.