از بی‌فرهنگی تا فرهنگسازی؛ نگاهی به پدیده پرتاب زباله از خودرو
بیایید یک واقعیت تلخ را با هم مرور کنیم: «شهر ما خانه ما» برای ما نقش یک شعار نوستالژیک پیدا کرده و عمل به آن تا حد زیادی فراموش شده است. هر سال با آغاز ...
در دیجیاتو ثبت‌نام کنید
جهت بهره‌مندی و دسترسی به امکانات ویژه و بخش‌های مختلف در دیجیاتو عضو ویژه دیجیاتو شوید.
عضویت در دیجیاتوتازههای تکنولوژی
بیایید یک واقعیت تلخ را با هم مرور کنیم: «شهر ما خانه ما» برای ما نقش یک شعار نوستالژیک پیدا کرده و عمل به آن تا حد زیادی فراموش شده است. هر سال با آغاز سال نو و تعطیلات نوروزی و شلوغ شدن جاده‌ها، این مشکل بیشتر از همیشه خود را پررنگ نشان می‌دهد. اما به تازگی سامانه هوشمند حمل و نقل اسنپ کمپینی را به نام «ماییم و یک زمین» آغاز کرده است؛ کمپینی که به رانندگان و مسافران یادآوری می‌کند چرا باید از ریختن زباله در فضای شهری پرهیز کنند. هدف اصلی از اجرای این کمپین، فرهنگسازی و ایجاد دغدغه در ذهن شهروندان است. این مسائل دست به دست هم داد تا تصمیم بگیریم در این رابطه با چند فعال زیست محیطی گفتگو کنیم.
کسانی که باید فرهنگسازی می‌کردند، نکردند
بزرگترین سوالی که در این میان مطرح می‌شود این است که چگونه می‌توان این روند عجیب که در کشورمان کم دیده نمی‌شود را تغییر داد، و اساساً ریشه شکل‌گیری این مشکل از کجا سرچشمه گرفته است؟ «اسماعیل کهرم»، مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، در گفتگو با دیجیاتو تاکید می‌کند که فرهنگسازی بیشترین تاثیر را در کاهش این معضل خواهد داشت؛ فرهنگسازی که متاسفانه مدتهاست فراموش شده است:
«پیش‌تر صداوسیما که نقش تبلیغات اعلامیه‌های دولت را بر عهده دارد در مورد این معضل برنامه‌های متعددی می‌ساخت اما این موضوع مدتهاست که فراموش شده است. دنیای مدیا و رسانه سال‌ها پیش با انیمیشن‌های کوتاه والت دیزنی سراغ شناساندن این معضل‌ها رفته بود و ما در ایران متاسفانه بودجه و هزینه‌ای صرف آن نمی‌کنیم.»
این فعال محیط زیست باور دارد که شهرداری مهم‌ترین عنصر این فرهنگسازی است ولی در عین حال تبدیل به کم‌کارترین در این حوزه نیز شده است. او با اشاره به اقدامی که سال‌ها پیش توسط سازمان حفاظت محیط زیست و با مشارکت چند نهد دیگر عملی شده بود، می‌گوید: «چند سال پیش در آستانه ورودی برخی از شهرها کیسه‌های زباله به مردم اعطا می‌شد و از آنها به شکل دوستانه‌ای خواهش می‌شد زباله‌های خود را در این کیسه‌ها جمع کنند. این توصیه‌ها اگر حالت دستوری بگیرد، اثر کمتری خواهد داشت.»
کهرم اکنون نقش تاکسی‌های اینترنتی را به خاطر جمعیت بزرگ رانندگان و مسافران‌شان و همچنین هزینه‌هایی که حاضر هستند برای این اقدامات فرهنگی کنند، پر رنگ می‌داند و می‌گوید: «اسنپ و دیگر استارت آپ‌ها می‌توانند برچسب‌هایی در این باره تولید کنند و در ماشین جلوی چشم مشتریان قرار دهند. همچنین تولید محتواهای مفید دیگر هم قطعا موثر است.»
اما نکته دیگری که اسماعیل کهرم به آن اشاره می‌کند، مبلغ جریمه اندکی است که توسط راهنمایی و رانندگی برای پرتاب کردن زباله از داخل خودرو به بیرون در نظر گرفته شده است. او می‌گوید وقتی جریمه در این حد پایین است، نمی‌توان انتظار کاهش این معضل را داشت و این رفتار نیز تبدیل به یک عادت شده است.
با مردم گفتگو کنید
از سوی دیگر «عباس محمدی»، مدیرعامل مجمع فعالان زیست محیطی نیز در گفتگو با دیجیاتو به رانندگان و مسافران توصیه می‌کند تا به گونه‌ای وارد طبیعت یا در روزهای عادی، وارد خیابان شوند که از آنها ردی باقی نماند. پیشنهاد او برای همین مسئله، داشتن یک کیسه زباله در داخل خودرو مخصوصاً برای سفرهای نوروزی است:
«در استراحتگاه‌های بین راه و هر جای دیگر که فرصت شد، با دیگران از ضرورت حفظ محیط زیست و میراث فرهنگی سخن بگویید. خودتان، با جمع‌آوری و تفکیک زباله‌ها و کمک به پاک‌سازی محیط، الگوی دیگران باشید. با عادتِ روشن کردن آتش در طبیعت، مبارزه کنید. به ماموران و داوطلبان هلال احمر، شهرداری‌ها، سازمان میراث فرهنگی، و سازمان حفاظت محیط زیست که در نقاط مختلف در کار خدمات‌رسانی به مسافران هستند، کمک کنید و به آنان پیشنهاد دهید که از رییسان خود بخواهند کار آموزش همگانی برای حفظ میراث های طبیعی و فرهنگی را جدی‌تر بگیرند.»
محمدی باور دارد که محیط زیست و منابع طبیعی، ثروت‌های ملی ما و متعلق به همگان هستند؛ موردهای تجاوز به آنها هم باید به مسئولان گزارش شود تا مردم این را یک حق برای خود بدانند و پیگیر آن باشند: «ته‌سیگار، در بردارنده‌ی ده‌ها ماده‌ی سمی است. هیچ‌گاه آن را در طبیعت یا کوچه و خیابان رها نکنید.» او ضمن ضرورت جداسازی زباله‌ها به دو مورد تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر اشاره می‌کند و می‌گوید:
«زباله‌های تجزیه‌نشدنی (پلاستیک، نایلون، شیشه، قوطی) برای همیشه در طبیعت می‌مانند و چشم‌اندازهای طبیعی را مخدوش می‌کنند. گردآوری جداگانه‌ی این پسماندها، بازیافت آنها را ساده‌تر می‌کند و درآمدی برای اشخاص دست اندر کار فراهم می‌سازد. زباله‌های تجزیه‌شدنی مانند پسمانده‌های خوراک، پوست میوه و کاغذ، برای تجزیه به زمان کم و بیش طولانی و شرایط ویژه نیاز دارند؛ ریخت‌وپاش آنها در طبیعت سبب زشت شدن محیط، ایجاد آلودگی‌های میکروبی، و ترغیب دیگران به ریخت و پاش می‌شود.»
کسی خودش را صاحب این سرزمین نمی‌داند
«زهرا کشوری»، روزنامه‌نگار و فعال حوزه محیط زیست نیز معتقد است که مردم هیچ مسئولیتی در برابر سرزمین احساس نمی‌کنند و در قبال کوچه‌ها و خیابان‌ها بی‌مسئولیت شده‌اند. او در همین رابطه به دیجیاتو می‌گوید:
«چرا ما به سرزمین خود احساس تعلق نداریم؟ چرا هیچ مسئولیتی در قبال کوچه، خیابان و شهرمان احساس نمی‌کنیم؟ چرا وقتی از خانه خارج می‌شویم با سرزمین‌مان غریبه می‌شویم؟ پرتاب کردن زباله از ماشین یکی از المان‌های عدم تعلق به سرزمین است. بسیاری این عدم تعلق را ناشی از دولتی بودن همه ارکان در کشور می‌دانند، که به نظرم حرف درستی است. ما چیزی به نام بخش خصوصی نداریم. بخش مردمی و تعلق به خاک از همین بخش خصوصی می‌آید. یعنی عدم مشارکت مردم در طول دهه‌های گذشته که پرتاب زباله یکی از پیامدهای آن است. هرچند بخش مردمی در فقدان بخش خصوص دارد فعالیت‌هایی انجام می‌دهد که موفقیت و یا عدم موفقیت دقیقا برمی‌گردد به اندازه حضور بخش دولتی. وقتی همه چیز دولتی می‌شود من فکر می‌کنم باید زباله بریزم و کسی (دولت) آن را جمع کند، من آب مصرف می‌کنم و دولت موظف به تامین آن است. حتی تخریب جنگل هم از این دولتی بودن، عدم مشارکت مردمی در نگهداری آن نشات می گیرد. مردم خودشان را صاحب سرزمین نمی‌دانند.»
کشوری حضور کسب‌وکارهای اینترنتی را در این عرصه یک اتفاق خوب تعبیر می‌کند چرا که این نوع کسب‌وکارها خودشان را بیشتر از بخش دولتی درگیر مسائل می‌کنند. به باور کشوری، شبکه‌های اجتماعی نیز در این روزها قدرت خوبی دارند و می‌توانند همکاری‌های بین مردمی را افزایش دهند. او با اشاره به جریمه‌ای که پلیس برای این کار گذاشته، می‌گوید:
«پلیس چند سالی است که جریمه ۳۰ هزار تومانی برای کسانی که زباله را از ماشین پرتاب می‌کند، تعیین کرده است. نمی‌دانم چقدر اجرایی شده ولی در نوع خودش گام قابل قبولی است، هرچند کافی نیست. جریمه کمربند ایمنی را به سبک زندگی ایرانیان وارد کرد اما همه را ملزم به اجرای آن نکرد. بسیاری از راننده‌ها راه گریز از کمربند ایمنی را یاد گرفته‌اند با اینکه مستقیما با زندگی آنها مربوط می‌شود. قانون جریمه و جرم پرتاب زباله در خیابان سال‌هاست که در کشورهای دیگر اجرا می‌شود. مثلا پرتاب کردن زباله در ژاپن چهار دهه است که جرم محسوب می شود.»
کشوری به دیجیاتو می‌گوید که در سایر کشورها قوانین سختگیرانه‌تری درباره زباله ریختن بیرون از ماشین دارند: «در سنگاپور ریختن زباله هزار دلار جریمه دارد و اگر این اقدام تکرار شود، در مرتبه‌ی چهارم، فرد متخلف باید با پیش‌بندی که روی آن نوشته شده است «من شهر را کثیف کرده‌ام» خیابان ها را جارو کند. همچنین جریمه ریختن زباله در خیابان‌های کره جنوبی برابر با 11 تا 13 درصد پایه حقوق یک کارمند است و در ژاپن نیز هرکس کوچکترین زباله یا آب دهان در معابر عمومی بریزد، 80 تا 160 یورو جریمه می شود.»
این فعال محیط زیست اعتقاد دارد شبکه‌های اجتماعی و کسب‌وکارهای اینترنتی که خودشان را از سایه دولتی بودن، لااقل تا حدودی بیرون کشیده‌اند، می‌توانند تا حدودی قانون گریزی مردم را درمان و فرهنگسازی کنند. او در رابطه با کمپین اخیر اسنپ می‌گوید: «به نظرم این کمپین فقط به فرهنگ سازی درباره نریختن زباله در خیابان محدود نشود. نریختن زباله در خیابان و جاده ها یک حلقه از یک زنجیره است که متاسفانه هنوز کامل نشده. بازیافت زباله و دفن اصولی آن همچنان در اختیار دولت است و برنامه‌ای هم برای انجامش وجود ندارد. لااقل الان کاری از بخش خصوصی برنمی آید اما این فرهنگ سازی می تواند گستره‌تر شود. یعنی علاوه بر آموزش مسافر برای نریختن زباله در خیابان و جاده، به مسافر یادآوری شود که طبیعت و نقاط توریستی هم جای رهاسازی زباله نیست، بنابراین زباله‌های خود را در جنگل و کوه و سواحل جا نگذارند.»
انتقال فرهنگ اشتباه از طرف والدین
«پوریا فراهانی» فعال محیط زیست در گفتگو با دیجیاتو تاکید دارد که ریشه این قبیل اتفاقات به زمانی برمی‌گردد که به عنوان الگو، فرهنگ اشتباهی را به دیگران انتقال داده‌ایم: «متاسفانه اکثر ما با این صحنه در دوران کودکی روبرو شده‌ایم که یک شکلات یا شیرینی هدیه گرفته و زرورق آن توسط والدین دور ریخته شد. این تصاویر به تدریج تبدیل به ضمیر ناخودآگاه می‌شود و مشکلاتی از این قبیل را به وجود می‌آورد. صداوسیما و شهرداری هم پیش‌تر به این مساله بیشتر توجه می‌کردند ولی چند سالی است که تبلیغات حول این موضوع کاسته شده است.»
فراهانی به قانونگذاری در مورد این معضل اشاره می‌کند و می‌گوید تا زمانی که پلیس وارد جریان نشد، کمتر کسی بود که به توصیه‌ها گوش می‌کرد:
«از اوایل دهه نود تا به امروز جریمه‌ای معادل سی هزار تومان برای این کار در نظر گرفته شده است ولی واقعیت ماجرا این است که این موضوع اگر فرهنگسازی شود، به مراتب بازخورد بهتری در سطح جامعه خواهد داشت. در اینکه جریمه می‌تواند در بسیاری از مواقع کارساز باشد شکی نیست و گاهی جبر اجتماعی می‌تواند این معضلات را بهبود ببخشد؛ مانند نبستن کمربند ایمنی یا سوار کردن دو سرنشین در صندلی کناری راننده که با کمک قوانین راهنمایی رانندگی برطرف شد.»
.این فعال محیط زیست اذعان دارد که در کشورهای غربی هم همین رویه جریان دارد با این تفاوت که جرایم در کشورهای چون آمریکا به چند صد دلار می‌رسد: «بی‌شک در مورد همه معضلات اجتماعی، اقدامات فرهنگی لازم است و جزای نقدی که دولت در نظر گرفته صرفا یک نکته یادآوری کننده برای شهروندان است.»
او تاکید دارد که موضوع زمین پاک در چند سال اخیر بیشتر از همیشه در بین مردم رواج یافته و این ترویج را حاصل فعالیت‌های اجتماعی کسب‌وکارهای نوپا می‌داند:
«اعتماد مردم به کسب‌وکارهای نوپا روز به روز بیشتر می‌شود و تعامل خوبی بین این مجموعه‌ها و شهروندان صورت گرفته چرا که رسما مشکلات مردم را حل می‌کنند و بخشی از حلال مشکلات شده‌اند. این کسب‌وکارها همچون سلبریتی‌هایی شده‌اند که می‌توانند به عنوان منتقل کننده پیام در نظر گرفته شوند و کانال خوبی برای ترویج فرهنگ در بین آحاد جامعه هستند.»
دیدگاه‌ها و نظرات خود را بنویسید
برای گفتگو با کاربران ثبت نام کنید یا وارد حساب کاربری خود شوید.
چند تا کلیپ هست تو اینستا که آمریکا طرف تو مترو جلوی همه ادرار می‌کنه... میگن داره یک کار عادی میشه اونجا... هنگ کردم
متاسفانه در مصرف بی رویه آب هم همین مشکلات را داریم و مردم آب را متعلق به خودشان نمی ,انند و فکر می کنند هرچقدر دوست داشتند آب مصرف کنند و این وظیفه دولت است تا آب مورد نیازشان را تامین کند.
با یکی از دوستانم که مصرف بی رویه آب جزو زندگی اش بود،می گفت که دولت اینهمه دزدی می کند و توجهی به نیازهای من جوان نمی کند،منم اینجوری اتتقام می گیرم.
همانطور که گفتم متاسفانه خیلی ها در جامعه ما مثل دوست بنده فکر می کنند و تصورشان بر اینست که اینجوری از دولت انتقام می گیرند،ولی نمی دانند که با اینکار دارند بزرگترین ضرر را به خود و خانواده خودشون می زنند.