مفید یا خطرناک؛ باکتری های روده چه تاثیری روی فشار خون دارند؟

مدتی است که دانشمندان به دانستن هر چه بیشتر نقش باکتری‌های روده در ایجاد اختلال‌ و بیماری‌های مختلف علاقه وافری نشان می‌دهند. به گونه‌ای که هر هفته در ژورنال‌های معتبر در این رابطه و نقش‌های احتمالی باکتری‌ها در پیدایش برخی بیماری‌ها صحبت به میان می‌آید. با این اوصاف همچنان برخی از دانشمندان اعتقاد دارند میکروب‌های موجود در روده برای حفظ سلامتی بدن نیز نقش‌های پر اهمیتی دارند. البته در جدیدترین تحقیقات مشخص شده که باکتری E.coli موجود در روده آن چنان هم که در ذهن متخصصین جا افتاده، یک عامل فرصت‌طلب نیست و اساسا نقش منفی در بدن دارد.

دانشمندان نقش باکتری‌های روده‌ای را در بروز چاقی، بیماری پارکینسون،  فشار خون بالا و حتی افسردگی بررسی کرده‌اند. در این یادداشت قرار است به این نکته بپردازیم که آیا میکروب‌های مقیم در روده در ابتلا به فشار خون بالا نقش حیاتی دارند یا خیر. چرا که افزایش فشار خون به عنوان یک عارضه، بستر را برای پیدایش بیماری‌های قلبی-عروقی مثل سکته قلبی فراهم می‌کند. دانشمندان امریکایی در پژوهشی آماری به این نتیجه رسیده‌اند که هر ساله ۴۰۰ هزار مرگ و میر در ایالات متحده به علت فشار خون بالاست. رقمی بیشتر از مرگ و میر در کل جنگ جهانی دوم!

فراتر از ریسک‌ فاکتورهای استاندارد

با اینکه پژوهشگران ریسک فاکتورهای زیادی مثل سیگار کشیدن، چاقی و نوشیدن محصولات الکلی را در ابتلا به فشار خون بالا تعریف کرده‌اند اما به نظر می‌رسد ریسک فاکتورهای بیشتری نیز وجود دارد که در بروز این عارضه نقش دارند و ما از این بابت آگاهی نداریم.

جای تاسف دارد که ۱۹ درصد از جامعه بیماران بالغ در ایالات متحده نمی‌توانند فشار خون بالای خود را درمان کنند. چرا که بدن آنها نسبت به داروهای فشار خون مثل لوزارتان مقاومت می‌کند. به همین سبب این دسته از بیماران باید منتظر عواقب بدتری باشند. گفته می‌شود حتی تغییر سبک زندگی مثل اصلاح رژیم غذایی و ورزش نیز در برخی از افراد جوابگو نیست.

عده‌ای از دانشمندان باور دارند در افرادی که از فشار خون بالا رنج می‌برند، دستگاه ایمنی و عصبی تعبیه شده در بدن‌شان دچار عیب و ایراد است. یکی از زیرشاخه‌های دستگاه عصبی، بخش عصبی خودکار نام دارد که فرآیندهای مختلف و حیاتی نظیر تنفس، هضم غذا و صد البته فشار خون را تنظیم می‌کند.

دانشمندان کشف کرده‌اند که ریسک فاکتور احتمالی دیگر، دیس‌بیوزیس روده است. فرآیندی که طی آن فعالیت‌های میکروبی در روده از تعادل خارج می‌شود.

پژوهش جالبی در ژورنال Microbiome منتشر شده که بر اساس این تحقیق آماری، فعالیت میکروب‌های روده‌ای به عنوان یک متغیر بررسی شد. در این پژوهش ۴۱ فرد، از فشار خون ایده‌آل داشته‌اند. ۹۹ نفر فشار خون بالا و ۵۶ نفر مستعد این عارضه (پِرِهایپرتنشن) بوده‌اند. به این معنا که علائم پیش‌زمینه این عارضه را از خود نشان داده‌اند.

دانشمندان متوجه شده‌اند که در افراد فشار خون بالا و پِرِهایپرتنشن، تنوع باکتری‌های روده‌ای نیز کاهش قابل توجهی داشته است. در این بررسی مشخص شد که دو گونه Prevotella و Klebsiella تمایل بیشتری جهت رشد و نمو از خود نشان داده‌اند.

دانشمندان کشف کرده‌اند که ریسک فاکتور احتمالی دیگر، دیس‌بیوزیس روده است. فرآیندی که طی آن فعالیت‌های میکروبی در روده از تعادل خارج می‌شود.

در روده حیوانات، باکتری‌های همزیست وجود ندارد. به همین سبب دانشمندان در وهله بعدی ماده مدفوع بیماران را به موش‌های سوری پیوند زدند تا صحت و سقم تاثیر باکتری‌های روده را در بدن موجود زنده بررسی کنند.

در پژوهش جدیدی دیگر که در ژورنال Frontiers in Physiology به انتشار رسیده، دانشمندان مدفوع موش‌های سالم را به موش‌هایی با فشار خون بالا پیوند زده‌اند. در نتیجه مشخص شد که این رویکرد، در کاهش معنادار فشار خون به شدت سودمند عمل می‌کند.

دانشمندان در تحقیق دیگری روی تاثیر باکتری‌های مقیم روده در بدن خانم‌های حامله با بیماری‌های پیش‌زمینه چاقی کار کردند. افرادی که در آنها ریسک ابتلا به فشار خون بالا بسیار زیاد بود. در نتیجه مشخص شد که باکتری گونه Odoribacter به طرز محسوسی در این افراد کاهش می‌یابد. دانشمندان پی بردند که کاهش Odoribacter به افزایش بیشتر فشار خون در انسان ختم می‌شود.

باکتری‌های روده چگونه روی فشار خون اثر می‌گذارند؟

با اینکه شواهد حاکی از تاثیر احتمالی باکتری‌های روده‌ای بر فشار خون است، بیشتر تحقیقات از نوع مشاهده‌ای و آماری است. به این معنا که هنوز دقیقا مشخص نیست چگونه باکتری‌ها روی فشار خون تاثیر می‌گذارند و بر اساس فعالیت کدام محرکه‌ها، این فرآیند آغاز یا حتی خاتمه می‌یابد. با این اوصاف اغلب دانشمندان حدس می‌زنند باکتری‌ها روی وخامت عارضهِ فشار خون، نقش مستقیم داشته باشند اما یافته‌های ضد و نقیضی نیز در این رابطه وجود دارد و به همین خاطر کار برای نظریه‌پردازی پیرامون این موضوع چندان آسان نیست.

زنجیره اسیدهای چرب کوچک

برخی از دانشمندان باور دارند حلقه مفقوده ارتباط باکتری‌های روده با فشار خون بالا را باید در وجود زنجیره اسیدهای چرب کوچک (SCFA) بدانیم. باکتری‌های متعددی در روده این نوع مولکول‌ها را تولید می‌کنند تا روند هضم سریع‌تر انجام شود. پس از تولید SCFA، بدن میزبان آنها را جذب می‌کند. SCFA بر فرآیندهای فیزیولوژیکی بدن تاثیر گسترده‌ای می‌گذارد که یکی از این فرآیندها، همان فشار خون به شمار می‌رود.

تحقیقات نشان داده که فشار خون بالا با افزایش فعالیت سمپاتیکی همراه است.

این فرضیه زمانی قوت می‌گیرد که در تحقیقی مشخص شده هنگامی که فرد از عارضه فشار خون بالا رنج می‌برد، SCFA به عنوان متغیر در میزان پایین‌تری قرار دارد. به احتمال زیاد اگر باکتری‌های روده‌ای واقعا در در بروز فشار خون بالا نقش داشته باشند، این رویه از طریق چند فرآیند دیگر انجام می‌پذیرد. دانشمندان فرضیه‌های مختلفی در این رابطه دارند. به طور مثال برخی از متخصصین، دستگاه عصبی خودکار بدن انسان را مسبب این اتفاقات می‌دانند.

تحقیقات نشان داده که فشار خون بالا با افزایش فعالیت سمپاتیکی همراه است. به همین سبب نفوذپذیری روده در جذب مواد مغذی و معدنی افزایش می‌یابد. در مرحله بعدی با افزایش همه جانبه فعالیت‌های روده‌ای، میکروب‌ها نیز راحت‌تر وارد جریان خون درون مویرگی می‌شوند.

نکته جالب اینجاست مصرف دخانیات و حتی تحت استرس و اضطراب قرار گرفتن می‌تواند روی سیستم سمپاتیک تاثیر منفی داشته باشد. به همین علت دلایل عصبی را می‌توانیم یک توجیه خوب در ابتلا به فشار خون بالا بدانیم.

یک پروبیوتیک برای فشار خون بالا؟

طراحی ماده پروبیوتیکی که بتواند فشار خون بالا یا همان هایپرتنشتن را درمان کند، به همین سادگی نیست و رویکردی این چنینی زمان زیادی می‌طلبد اما عده‌ای از دانشمندان در صدد طراحی چنین راهکاری هستند.

در تحقیقی که در سال ۲۰۱۳ میلادی انجام شد، محققین تاثیر شیر جوشیده‌ی پروبیوتیک را روی فشار خون بررسی کردند. در این پژوهش که یک تحقیق متا آنالیز بوده، محققین ۱۴ مطالعه را مورد بررسی قرار داده‌اند که ۷۰۲ شرکت‌کننده داشت. نویسنده‌های این پژوهش نتیجه گرفتند که استفاده از این نوع شیر می‌تواند فشار خون فرد را کنترل کند.

مقاله مروری دیگری نیز در سال بعد با همین رویکرد به انتشار رسید و باز هم این نتیجه حاصل شد که مصرف مواد پروبیوتیک می‌تواند احتمالا در بهبود وضعیت فشار خون فرد مفید واقع شود و ماده پروبیوتیک می‌تواند مثل عملکرد محافظتی و پروتکتیو در بدن داشته باشد.

طراحی ماده پروبیوتیکی که بتواند فشار خون بالا یا همان هایپرتنشتن را درمان کند، به همین سادگی نیست

البته در این تحقیق، نویسنده‌ها خاطر نشان کرده‌اند که این رویه بیشتر به درد کسانی می‌خورد که به تازگی به این عارضه دچار شده‌اند و در این حالت نیز پس از سپری شدن ۸ هفته، وضعیت بیماران بهبود یافت.

به همین سبب استفاده از مواد پروبیوتیک این موضوع را مطرح می‌سازد که می‌توان از باکتری‌ها نیز برای مقابله با فلورهای طبیعی روده استفاده کرد.

و اما در آینده نزدیک؟

هنوز علم و دانش به مرحله‌ای نرسیده که مکانیسم دقیق تاثیر باکتری‌های روده بر فشار خون از لحاظ مولکولی به اثبات برسد. به همین سبب مطالعات بیشتری نیاز است. با این حال اکثر دانشمندان، متفق القول بر این باور هستند که باکتری‌های روده در بروز فشار خون بالا دخالت دارند. با این تفاسیر کار سختی است که به همین راحتی حکم پیرامون این مسئله صادر کنیم.

از طرفی نمی‌توان کتمان کرد که سبک زندگی و نحوه تغذیه‌مان تاثیری روی فعالیت یا عدم فعالیت باکتری‌های روده‌ای ندارد. متغیرهای زیادی در این راستا دخیل هستند و باید به صورت هوشمندانه یکایک آنها را بررسی کرد.

با تمام این داستان‌ها، این موضوع نیز به صورت تدریجی از حالت معمایی خود خارج شده و شاید همین فردا یا در آینده نزدیک در وب‌سایت دیجیاتو تیتر خبری بزنیم: درمان قطعی فشار خون بالا (هایپرتنشن) کشف شد.