گزارشی از فیناپ دهم: چالش‌های بانکداری باز از چند نگاه
دهمین رویداد «فیناپ» با موضوع «بانکداری باز» و حضور فعالان حوزه بانکداری و فین‌تک‌ها برگزار شد. در این رویداد ضمن بررسی ماهیت فین‌تک‌ها، چالش‌های همکاری آنها با بانک‌ها بررسی و همچنین بر جلب اعتماد بانک‌ها ...
در دیجیاتو ثبت‌نام کنید
جهت بهره‌مندی و دسترسی به امکانات ویژه و بخش‌های مختلف در دیجیاتو عضو ویژه دیجیاتو شوید.
عضویت در دیجیاتوتازههای تکنولوژی
ویدئوی مرتبط
دهمین رویداد «فیناپ» با موضوع «بانکداری باز» و حضور فعالان حوزه بانکداری و فین‌تک‌ها برگزار شد. در این رویداد ضمن بررسی ماهیت فین‌تک‌ها، چالش‌های همکاری آنها با بانک‌ها بررسی و همچنین بر جلب اعتماد بانک‌ها توسط فین‌تک‌ها تاکید شد.
«علیرضا رنجبر شورابی» مدیرعامل شرکت نرم‌افزارهای هنر، نور و حرکت، در مورد اهمیت اقتصاد رفتاری و کاربردهای آن در فین‌تک‌ها و شرکت‌های اقتصادی صحبت کرد. او بانکداری باز را شکست انحصار اطلاعات توسط بانک‌ها دانست که موجب نوآوری و افزایش گزینه‌های انتخابی توسط مردم می‌شود. شورابی معتقد است انتخاب از میان گزینه‌های بیشتر نیاز به صرف توان بیشتر هم دارد اما از آنجائیکه توان انسان‌ها محدود است و بیشتر تصمیمات احساسی می‌گیرند تا منطقی، درنتیجه بیشتر انتخاب‌های آنها اشتباه خواهد بود:
«اقتصاددانان و فعالان بانکی همواره رویکرد مالی و اقتصادی دارند اما سایرین اینطور نیستند و احساسات عامل تصمیم گیرنده آنهاست، ضمن آنکه مغز انسان دوست دارد انرژی کمتری صرف کند و تصمیمی که دیگران گرفته‌اند را ادامه دهد. بنابراین ما قدرت پیش بینی مردم را نداریم اما قالبی تعیین می کنیم تا آنها به سمت درست بروند و منفعت ببرند و اینجاست که اقتصاد رفتاری وارد می شود.»
او در ادامه رفتارهای انسان را پس از انتخاب بررسی کرد و توضیح داد فعالیت های مغزی ما منتال اکانتینگ است یعنی فرایند بودجه بندی دارد به این معنی که اگر بودجه ای تمام شد نمی‌توانیم از بودجه دیگری برای آن استفاده کنیم و این بر خلاف مباحث اقتصادی است: «عدم تمایل انسان ها به از دست دادن موضوع دیگری است که باعث به وجود آمدن اقتصاد رفتاری شده است. مثلا محصولاتی که در آزمایشات خود آرام آرام نشان داده اند که جواب‌دهی لازم را ندارند بیشتر بروی آنها کار می‌شود تا بودجه به انتها می‌رسد و حتی در سهام نیز همینطور است افراد سهامی که سود خوبی از آن دریافت نکرده اند را دیرتر می‌فروشند.»
او از استارت‌آپ‌های معروفی نام برد که نام و شیوه تبلیغات خود را بر اساس علم اقتصاد رفتاری تغییر داده و به موفقیت رسیده بودند.
«پرتو جغتایی» عکاس ورزشی سخنران دیگر این برنامه بود که با عنوان «سخت جان» تجربیات خود را در حرفه‌ای بازگو کرد. او صحبت‌های خود را با خاطره تلخ، انتقاد زنان به او برای حضور در ورزشگاه آغاز کرد که گفته بودند او باید در حمایت از سایر زنانی که اجازه ورود به ورزشگاه ندارند، به مسابقه پرسپولیس و کاشیما نمی‌رفت، جغتایی ادامه داد که در کشور به ازای هر ۲۰۰ عکاس ورزشی مرد کمتر از ۵ نفر عکاس زن وجود دارد و به همین دلیل با مشکلات بسیاری روبرو بوده است:
«سال گذشته وقتی برای پوشش مسابقه‌ای قصد ورود به ورزشگاه را داشتم حراست اعلام کرد که بخشنامه‌ای آمده که عکاسی از ورزش زنان ممنوع است. من هم به ناچار برگشتم و این موضوع را رسانه‌ای کردم که در نهایت این موضوع تکذیب شد. یا در یک مسابقه روی چشم یا وسایل من نور لیزر می‌انداختند که به دستگاه های من آسیب می رسید تا در دوربین صدا و سیما دیده نشوم.»
به گفته این عکاس ورزشی پس از تحمل تمامی این مشکلات مسیر برای او هموارتر و بهتر از قبل شد، به نحوی که او متوجه شد انسان سخت جانی بوده است: «میتوانیم در این راه همراه یکدیگر باشیم و مردان را هم همراه خود کنیم برای برابری مرد و زن.»
«انحصار طلبی» موضوع سخنرانی «علیرضا صادقیان» مدیر عامل هلدینگ کسب و کارهای نوین ایرانیان بود. او باور دارد که در دو سال گذشته انحصار بیشتر میان استارت‌آپ‌ها دیده شده است. صادقیان می‌گوید انحصار یعنی شرکتی که بخش عمده ای از صنعت را در اختیار خود قرار می‌دهد و این امر نتیجه مفرطی از اقتصاد آزاد است و به دلیل همین سابقه طولانی در انحصار گرایی آمریکا ۱۸۹۰ اولین قانون ضد انحصار را تصویب کرد تا نهادهای دولتی نقش داورد را داشته باشند:
«انحصار بلند مدت ضررهای بسیاری برای اقتصاد کشورها دارد، اول ایجاد مانع برای بازیگر جدید، چراکه بازیگر اصلی روابط ایجاد می کند تا بازار را در دست بگیرد و در نهایت نمی‌گذارد دیگران حضور پیدا کنند. قیمت را خودش برای بازار تعیین می‌کند چون تنها تامین کننده است و قیمت منصفانه را رقابت تعیین نمی‌کند. در شرایطی که یک بازیگر رشد می‌کند می‌تواند قیمت را کمتر کند تا کوچکترها را از بازار حذف کند. عدم نیاز به نوآوری، عدم نیاز برای دادن خدمات مناسب و در نهایت حذف یا کمرنگ شدن خدمات پس از فروش از مضرات انحصارگرایی است. همچنین سایر ذی‌نفعان مانند متخصصان همان شرکت و یا حتی سرمایه گذاران هم انتخاب دیگری نخواهند داشت.»
صادقیان باور دارد در دنیا دولت ها باید مانع انحصارگرایی باشند، چون شرکت‌ها می‌خواهند برای افزایش سرمایه خود ایجاد انحصار کنند. او همچنین توضیح داد که فرمول‌های برای تشخیص انحصار در بازار وجود دارد که می‌توان از آنها کمک گرفت و با انحصار مقابله کرد.
صادقیان نمونه‌هایی از انحصار در دنیا و نتایج مقابله با آنها را بررسی کرد و گفت در ایران نیز این نمونه‌ها دیده می‌شود: «مایکروسافت توانست در دهه ۱۹۹۰ در ۹۰ درصد سیستم‌ها را در اختیار داشته باشد. شکایت‌های زیادی از این شرکت شد که مثلا نصب هر برنامه‌ای نیازمند داشتن ویندوز است، اطلاعات دقیق به سایر رقبا داده نمی‌شود تا همه فقط از برنامه‌های او استفاده کنند. در تمامی این شکایت‌ها مایکروسافت محکوم شد و در نتیجه مجبور شد اطلاعات در اختیار سایرین بگذارد. اما در نهایت توقف این انحصارگری و جریمه ها موجب شد تا مایکرسافت سایر محصولات خود را تقویت کند و ما هم بتوانیم از سایر خدمات استفاده کنیم.
مورد دیگر الگوریتم گوگل است به نحوی که محصولات خود گوگل یا محصولاتی که سهمی از آنها دارد را در چند صفحه اول نشان می‌دهد درصورتیکه این محصولات کیفیت بهتری ندارند. در نتیجه ۹۰ درصد ترافیک این سرچ ها به سمت محصولات گوگل می رفت که در نهایت هم گوگل به همین دلیل جریمه شد. در آمریکا نگرانی وجود دارد که ۴ شرکت بزرگتر تکنولوژی مانع رشد سایر شرکت‌ها نشوند چون آمریکا می‌خواهد سردمدار تکنولوژی باشد و برای همین با انحصار مبازره می‌کند تا نوآوری از بین نرود.»
صادقیان در مورد انحصار در بازار ایران به «اسنپ فود» اشاره کرد و گفت ۸۰ درصد سهم بازار را در دست دارد اما دولت کاری نکرده است: «ما این موضوع را در شورای رقابت مطرح کردیم که در نتیجه به یک شکایت صنفی بدل شد. یک دلیل این انحصار دسترسی به دیتا بزرگ، دسترسی به سرمایه زیاد و همچنین تمایل به انحصارطلبی بوده است. در نتیجه سایر شرکت‌ها نمی‌توانند از این سهم بازار ببرند. مورد دیگر سینما تیکت است که حدود ۱۰ سال انحصار فروش بلیت سینما را دارد. اما می‌گوید نمی‌خواهیم انحصارگر باشیم. بعد از مدتی یک سایت فروش راه اندازی شد و به آن زمان دادند که با سینماها قرارداد ببندد اما آنها قرارداد انحصاری یکساله با سینما تیکت بسته بودند.»
صادقیان در انتها به قوانین موجود ضد انحصار در کشور اشاره و تاکید کرد که این قوانین در کشور اجرا نمی‌شود و هر کدام به نحوی نقص می‌شود.
«صادق فرامرزی» مدیرعامل فرابوم در ابتدا این سوال را مطرح کرد که چرا استارت‌آپ‌های فین تک شکست می‌خورند؟ به گفته او این امر دلایل زیادی دارد که مهمترین آنها این است که آنها نمی‌توانند پول زیادی بدست آورند:
«اتفاق بد اینکه بسیاری از فارغ التحصلان به فکر راه اندازی فین تک ها و استارت‌آپ‌ها هستند اما به مدل درآمدزایی خود فکر نمی‌کنند. انتخاب اشتباه سرمایه گذار باعث شکست آنها می‌شود. اگر وی سی قادر به شناخت استارت اپ باشد و بداند سرمایه گذاری خطرپذیر کرده است با احتیاط بیشتری این کار را می‌کند و همچنین استارتاپ ها بدانند که هر پولی باعث نجات آنها نمی‌شود. آنها باید به دنبال اعتبار و اطلاعات باشند. سرمایه گذاران قبلا به استارت‌آپ‌ها پول می‌دادند اما استارت‌آپ‌ها نمی‌دانستند این پول را چکار کنند و به همین دلیل خرج موارد دیگری می‌کردند. فین تک ها از ترکیب استارت‌اپ‌ها با بانکداران شکل گرفته‌اند اما چون به بیزینس فکر نمی‌کنند شکست می‌خورند.
بانکداری باز بخشی از مشکلات را می‌تواند حل کند. در ابتدا باید سازمان ها و بانک ها را در نظر بگیریم که دارای پول و قدرت هستند و همچنین در سوی دیگر کسب و کارهایی وجود دارند که باید برای رسیدن به این منابع پارتی پیدا کنند و یا باهم رقابت کنند. اما پلتفرم بانکداری باز از بانک ها ای پی ای می‌گیرند و آنها را به بهترین کسب و کارها میدهند. بانک ها به این نتیجه رسیده اند که باید فین تک‌ها را بپذیرند چون می‌دانند فین تک‌ها می‌توانند ریسک کنند. بنابراین بانک ها نتیجه گرفتند که به سراغ محصول یعنی همان فین تک بروند و نه اینکه از ابتدا خودشان به دنبال گسترش تکنولوژی باشند در نتیجه می‌توانند از محصول استفاده کنند تا بازی برد برد باشد.»
او همچنین تاکیر کرد که ۸۵ درصد تراکنش ها خرد است و می‌توان ازین بازار بزرگ استفاده کرد و با اینکه فین تک ها شاید بتوانند برای خود درامدزایی کنند اما این درآمد کافی نیست: «رگولاتوری با اینکه جلوتر از فین تک است اما ریسک باز هم زیاد است. به همین دلیل سرویس دهنده و همچنین قانونگذار سختگیرانه عمل می‌کنند.»
پنل «بانکداری باز» با حضور «فرهاد اینانلوئی» معاون فناوری اطلاعات بانک ایران زمین، «محمد فرجود» مدیر عامل سازمان فناوری اطلاعات شهرداری تهران، «سعید احمدی پویا» معاون توسعه کسب و کار دیجی‌پی، «امید ترابی» عضور هیات مدیره شرکت توسن، صادق فرامرزی و «عماد ایرانی» مدیر شبکه شاتوت برگزار شد.
فرجود درباره همکاری شهرداری با استارت‌آپ ها و در اختیار قرار دادن اطلاعات شهرداری به آنها گفت:
«ما به سمت اکوسیستم باز می‌رویم، بانک ها و بازیگران دیگر مانند شهرداری هم هستند. این شکل از تعامل است که می‌تواند منجر به موفقیت شود. شبکه‌ای که در آن فعالیت می‌کنیم مانند یک لوپ در حال گردش است و این گردانه دوباره به سمت خودمان بر‌می‌گردد، اگر ما نیز به عنوان شهرداری بخواهیم سرویس خوبی ارائه دهیم، نیاز داریم از خدمات دیگر بخش‌ها استفاده کنیم. کارهایی که فین تک ها انجام میدهند، کاری نیست که ادارات دولتی از عهده آن برآیند، این کار نیاز به وقت و انرژی زیادی دارد که شاید نهادی مانند شهرداری چابکی لازم را برای این کار نداشته باشند، در حالی که فین تک ها به راحتی می توانند از طرق مختلف این کار را انجام دهند.»
فرجود در خصوص اینکه آیا بابت اشتراک گذاری داده‌های باز نگرانی وجود داشته یا نه، عنوان کرد: «اول با این نگاه پیش رفتیم که آسان‌ترین داده‌ها و آن‌هایی که به اشتراک گذاری شان مشکل زیادی نداشت را منتشر کنیم. باید مدتی بگذرد تا کسب و کارها با API های باز شده به زبان مشترک برسند. این همزبانی کمی زمان می برد، ما به شدت در این حوزه نیاز به تجربه موفق داریم تا بقیه از آن درس بگیرند. این باید در نقاط و مراکز توجه سازمانی باشد که در ارائه این خدمت موفق بودند. شاید نتوان از ابتدا به ۱۰۰ رسید اما این تجربه‌های موفق باید تکثیر شوند.»
او در ادامه افزود امنیت و دی رگولیشن موضوعات مهم آینده هستند که نمونه آن همکاری شهرداری با ثبت اسناد بوده است که در همین راستا قوه قضائیه هم قصد دارد این مسیر را طی کند.
اینانلوئی در خصوص لزوم رفتن بانک‌ها به سمت بانکداری باز توضیح داد: «بانک‌ها به سمت تعامل با فین‌تک‌ها رفته اند چرا که پذیرفته اند خودشان می‌توانند در سال دو یا سه سیستم طراحی و تولید کنند، در حالی که فین تک ها می توانند سرویس های بسیاری را برای مشتریان ارائه دهند، البته فین تک‌هایی باید خدمات جدید ارائه کنند و نوآوری در کارهایشان داشته باشند.» او همچنین در مورد عدم تمایل برخی بانک ها به همکاری با فین تک‌ها اظهار کرد:
«انتظار اینکه بانک ها همه سرویس ها و اطلاعات را در اختیار قرار دهند ممکن نیست. تا سالهای سال ان پلتفرم را نخواهیم داشت که بانک ها اطلاعات خود را در اختیار فین تک ها قرار دهند. چون برخی نمی‌خواهند به سمت بانکداری باز بروند اما از آنچه که هست باید استفاده کرد. بنابراین فین تک ها باید پلتفرم های خود را تغییر دهند.»
امید ترابی عضو هیات مدیره شرکت توسن گفت:
«ما باید روی کلمه خلاقیت و نوآوری تمرکز کنیم تا بتوانیم پیش برویم. کیف پول، خرید شارژ و قبض‌ها دیگر جزو مواردی نیستند که نوآوری به حساب آیند، در این حوزه سال‌ها است افراد و شرکت‌های بزرگ مشغول فعالیت هستند، فین تک‌های جدید باید نوآوری داشته باشند و در حوزه های دیگر فعالیت کنند، بانک هایی که اهل رقابت بودند چون حس کردند فین تک در حال ایجاد تغییر است به سمت آنها رفته اند. سازمان فاوا شهرداری تهران مالک داده های باز شهری است که می تواند سرویس های انحصاری باشد اما مدتی است این سازمان API را در اختیار استارتاپ ها قرار داده است، داده هایی که در دسترس این سازمان است، رقیب ندارد و آنها نیازی به اشتراک گذاری آن نداشتند، اما این قدم بزرگ را برداشتند تا کسب و کارهای این حوزه جان بگیرند.»
احمدی پویا معاون توسعه کسب و کار دیجی پی در این میزگرد گفت فین تک باید محصول جدید تولید کند اما فین تک هنوز نمی‌تواند اساسی ترین نیاز های خود را دریافت کند. سرویس گرفتن بسیار زمان‌بر شده است و همین فین تک را از بین می برد:
«ما در کارمان با مشتری در تماس هستیم، ۵ بانک بزرگ کشور که ۷۰ درصد کارت ها از سوی آنها صادر شده گاهی اوقات حتی نامه های ما را اعلام وصول نمی‌کنند. مثلا یک بانک می گوید علاوه بر ۵۰۰ تومان کارمزد باید خودت هم ۵۰۰ تومان بپردازی. بانک بعدی می گوید من می خواهم اپلیکیشن توسعه بدهم و نمی توانم با شما همکاری کنم، یک بانک دیگر می گوید من امنیت خودم را به خطر نمی اندازم و فقط به شرکت های پی اس پی (شرکت های ارائه دهنده خدمات پرداخت) خدمات می دهیم، برای پیشرفت در حوزه فین تک ها باید اعتماد شکل بگیرد».
فرامرزی نیز با اشاره به تمامی مشکلاتی که میان فین‌تک و بانک‌ها برای دریافت سرمایه وجود دارد نفش پلتفرم‌های میانی برای دریافت اعتبار از بانک‌ها را قابل توجه دانست و توضیح داد: «ما میتوانیم با پلتفرم خود بهتر و سریعترAPI ها را در اختیار فین تک‌ها بگذاریم. فین تک ها اساسا در خیلی وقت ها رسمیت ندارند و مجبور می‌شوند بخشی از سهم خود را بفروشند در نتیجه باید گفت پلتفرم‌های میانی بهترین روش برای جذب سرمایه هستند.»
برای گفتگو با کاربران ثبت نام کنید یا وارد حساب کاربری خود شوید.