اسنپ فود و چیلیوری این بار در کمیسیون تجارت الکترونیکی مقابل هم قرار گرفتند

کمیسیون تجارت الکترونیکی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران روز گذشته در کنار اعضای اصلی خود میزبان دو استارتاپ «اسنپ فود» و «چیلیوری» بود؛ دو استارتاپی که اخیراً رای شورای رقابت نیز در رابطه با آن‌ها صادر شده است. در این جلسه، مدیران اسنپ فود و چیلیوری وضعیت و چالش‌های خود را در وضعیت کنونی بازار سفارش آنلاین غذا تشریح و درباره رای شورای رقابت در خصوص انحصار گفتگو کردند.

«علیرضا صادقیان»، مدیرعامل هلدینگ کسب‌وکار نوین ایرانیان (نت برگ، چیلیوری، دکتر دکتر) در این جلسه روند تعامل با اسنپ فود از دو سال گذشته تا کنون را تشریح کرد و از زیان بزرگ چیلیوری با از دست دادن سهم بازارش گفت. «علی فدایی»، مدیر تامین چیلیوری هم اعلام کرد فروش رستوران‌هایی که با چیلیوری همکاری داشته‌اند در اسنپ فود به شدت کاهش پیدا می‌کرد و به همین دلیل رستوران‌ها تک‌تک از این پلتفرم مهاجرت کردند تا چیلیوری جذابیت خود را برای کاربران نهایی نیز از دست بدهد.

اما از سوی مقابل، «مهراد عبدالرزاق»، رییس هیات مدیره اسنپ فود از رویه فعالیت و بازاریابی این پلتفرم دفاع کرد و گفت اسنپ فود به هیچ عنوان الگوریتم و امتیاز رستوران‌ها را به شکل دستی تغییر نداده است. از سوی دیگر «محمد رحمانی»، مدیر حقوقی گروه اسنپ نیز گفت که رای شورای رقابت بر پایه یک استدلال خاص بوده و آن را زیر سوال برد و خبر از تلاش برای تغییر رای در مرحله‌ی تجدید نظر داد.

چیلیوری: کسی پاسخگوی سهم از دست رفته‌ی ما نیست

علیرضا صادقیان در ابتدای این نشست اعلام کرد که اسنپ فود در ابتدای فعالیتش نمونه یک پلتفرم موفق و سالم بود اما از ۲ سال گذشته تا کنون روش متفاوتی را در پیش گرفته است. او در همین رابطه توضیح داد:

«از ۲ سال پیش اسنپ فود وارد مذاکره با شرایط مختلف با رستوران‌ها شد و در این میان تنها شرطی که وجود داشت، این بود که رستوران ارتباط خود را با دیگر پلتفرم‌های آنلاین قطع کند. سعی کردیم مسئله را دوستانه حل کنیم اما این روش را ادامه دادند و بازی وارد جنگ پول شد؛ جنگی که ما در آن می‌باختیم. به همین دلیل مجبور شدیم ابتدای امسال به شورای رقابت شکایت کنیم و اکنون شورا رای به توقف رویه ضدرقابتی اسنپ فود داده است.»

صادقیان می‌گوید تحلیلی که به شکل حدودی وجود دارد این است که ۲ سال پیش، اسنپ فود ۵۰ درصد سهم بازار سفارش آنلاین غذا را در اختیار داشته و سایر رقبا نیز ۵۰ درصد دیگر سهم این بازار را داشته‌اند اما امروز به گفته خودشان عددی بین ۸۰ الی ۹۵ درصد از این بازار را در اختیار گرفته‌اند.

او تاکید می‌کند که اگرچه رای وارد مرحله تجدید نظر شده اما همین رای فعلی، قطعی و لازم‌الاجراست. با این حال او اشاره می‌کند که مشخص نیست دادگاه‌های کشور چقدر توان دارند که بتوانند زیانی که چیلیوری در این میان دیده را ارزیابی کنند: «ضرری که دیده‌ایم بسیار سنگین بوده و متاسفانه ما نهادهایی نداریم که خودشان به شکل فعال وارد شوند و جلوی چنین اتفاقاتی را بگیرند. در نتیجه برگرداندن سهم بازاری که چیلیوری در این دو سال از دست داد، برای ما بسیار پرهزینه و سخت است.»

اسنپ فود: انحصار تعریف دقیقی ندارد

مهراد عبدالرزاق، رییس هیات مدیره اسنپ فود نیز در این جلسه عنوان کرد که نیاز است کلمه انحصار به درستی تعریف شود. عبدالرزاق اعلام کرد که به اعتقاد او نه قانون، نه فهم عمومی و نه تصمیم‌گیرندگان در این رابطه صراحت ندارند. او با ذکر مثالی آنچه برداشت خودش از انحصار است را توضیح داد:

«تصور کنید یک شرکت وجود دارد که تنها تهیه‌کننده‌ی غذای دام در کشور است و اجازه ورود شرکت‌های دیگر را هم نمی‌دهد. این شرکت در موقعیت خطرناکی قرار دارد چون می‌تواند معیشت مردم را تحت تاثیر قرار دهد و موجب اخلال در اقتصاد و صنایع وابسته شود. اقداماتی که این شرکت می‌تواند انجام دهد، ریسک را برای مصرف‌کننده نهایی افزایش می‌دهد. اما در مقابل، ما از کل بازار غذا، به نسبت بازار آفلاین سهم آنچنانی نداریم. در بازار غذا، یک بخش مربوط به دلیوری است، سپس به دلیوری آنلاین می‌رسیم و ما در این بخش آنلاین حضور داریم که تمام تامین‌کنندگان را هم در اختیار نداریم.»

رییس هیات مدیره اسنپ فود با همین استدلال می‌گوید تاثیر و خطری که این شرکت می‌تواند بر روی کاربر نهایی داشته باشد، نیاز به تحلیل درست دارد: «این یک مسئله‌ی مهم است که با توجه به سهم بازار و میزان تسلطی که داریم، آیا می‌توانیم رفتاری داشته باشیم که نشانه‌ای از اخلال در بازار باشد یا خیر.»

عبدالرزاق می‌گوید آنچه از اقدامات اسنپ فود به عنوان انحصار تعبیر شده، تلاش این شرکت برای داشتن سهم بازار بیشتر بوده است: «در این مسیر شاید هر شرکت امکانات بسیاری را به کار بگیرد. شما از یک سو تلاش می‌کنید مشتری نهایی را متقاعد کنید که از پلتفرم‌های دیگر استفاده نکند و از طرف دیگر سعی می‌کنید با ارائه خدماتی، تامین‌کنندگان را راضی کنید تا همه ظرفیت خود را به پلتفرم شما اختصاص دهند. اما هیچ‌وقت نمی‌شود این کار را با همه‌ی تامین کنندگان انجام داد.»

او توضیح داد که اسنپ فود ۱۳ هزار تامین کننده دارد که نزدیک به ۷۰۰ عدد از آنها فقط با اسنپ فود «همکاری ویژه» دارند و همین مسئله نمی‌تواند تاثیر بزرگی روی سایر پلتفرم‌ها داشته باشد. به گفته عبدالرزاق، این ۷۰۰ رستوران حدود ۳۰ درصد از فروش اسنپ فود را در اختیار دارند. رییس هیات مدیره اسنپ فود علت اینکه ۷۰۰ رستوران تصمیم گرفته‌اند فقط با اسنپ فود همکاری کنند را «ایجاد جذابیت» برای آنها اعلام کرد: «پلتفرم ما امکانات محدودی دارد که آنها را به رستوران‌ها پیشنهاد می‌دهیم، به شرطی که ظرفیت خود را به شکل کامل در اختیار ما قرار دهند، چون این برای ما برد بازاریابی دارد.»

او با توجه به انتقادهای مدیران چیلیوری درباره سرمایه‌گذاری‌های سنگین که روی اسنپ فود انجام شده است، اعلام کرد که در شاخه‌ی اسنپ فود، گروه اسنپ به هیچ عنوان سرمایه‌گذاری سنگینی انجام نداده است:

«تمام قراردادهایی که بسته‌ایم حاصل تلاشی است که در ۵ سال گذشته داشته‌ایم چراکه اکنون یک تیم و محصول استثنایی داریم. امروز ۸۰۰ نیروی مستقیم داریم، ۳ هزار پیک با ما کار می‌کنند و ۱۳ هزار رستوران در اسنپ فود فعالند. سوپر مارکت، میوه فروشی و شیرینی فروشی‌ها قبل از پلتفرم‌های دیگر ابتدا به اسنپ فود آمدند. پس زحمات زیادی کشیده شده تا بتوانیم پیشنهادهای جذاب ارائه دهیم و تمام ظرفیت یک رستوران را در اختیار بگیریم. به نظر من، اینکه گفته شود «ما نمی‌توانیم پلتفرم‌مان را به اندازه کافی برای تامین کننده جذاب کنیم تا همه ظرفیت خود را در اختیار ما قرار دهد» ضد رقابتی است.»

شورای رقابت و تجدید نظر

اما نکته دیگری که رییس هیات مدیره اسنپ فود به آن اشاره کرد، حکم شورای رقابت بود. او گفت که در حکم از عبارت «وادار کردن تامین کنندگان به عدم همکاری با پلتفرم‌های دیگر» استفاده شده است، در حالی که اسنپ فود چنین چیزی ندارد:

«ما پکیجی در اختیار تامین‌کننده‌ای که برای‌مان جذاب است قرار می‌دهیم. اگر تامین کننده علاقمند باشد می‌تواند از این امکانات بهره‌مند شود و در قبال آن، اسنپ فود از تامین‌کننده می‌خواهد که ظرفیت فروش آنلاین تماماً در اختیار خودش باشد. اگر این رویه مطلوب رستوران نباشد، می‌تواند آن را انتخاب نکند، با سایرین هم کار کند و بخشی از ظرفیت را به ما بدهد. قطعاً ما این پیشنهاد را به تامین‌کنندگانی می‌دهیم که بتوانیم سهم بازار بیشتری دریافت کنیم، اما همین امروز رستوران‌های بزرگی وجود دارند که ما موفق نشده‌ایم به اندازه کافی برای آنها جذاب باشیم.»

«محمد رحمانی»، مدیر حقوقی گروه اسنپ نیز در این جلسه اعلام کرد که تمام نگاه شوری رقابت، صرفاً به این نکته دوخته شده است که رستوران طرف قرارداد نمی‌تواند با هیچ پلتفرم مشابه دیگری همکاری کند و در صورت همکاری موجب لغو قرارداد یا جریمه می‌شود:

«نگاه شورای رقابت این است که رستوران، حق ندارد با پلتفرم دیگری قرارداد ببندد. در حالی که آنچه در شرع پذیرفته شده و قانون نیز بر آن صحه گذاشته، آزادی قراردادهاست. رستوران با اختیار خودش با ما قرارداد بسته است و اجباری وجود نداشته است. اینکه شورای رقابت از همین قرارداد این برداشت را داشته که «اگر با ما امضا نکند با هیچ کس دیگری هم نمی‌تواند امضا کند»، با حقیقت متفاوت است. رستوران می‌تواند با پلتفرم دیگری کار کند و کسی منعش نکرده است. آنچه باعث شده به ما مراجعه کند، کیفیت خدمات است. همه کسب‌وکارها در حال بالا بردن کیفیت جهت داشتن کاربر بیشتر هستند. ما نسبت به رای شورای رقابت اعتراض کرده‌ایم و تلاش داریم واقعیت را بگوییم.»

تغییر دستی در الگوریتم‌ها

با این حال علیرضا صادقیان در این نشست به آنچه رییس هیات مدیره اسنپ فود و مدیر حقوقی گروه اسنپ گفتند، اعتراض کرد و گفت رستوران‌ها به خاطر کیفیت بالاتر اسنپ فود، از این پلتفرم استفاده نمی‌کنند.

در همین رابطه «علی فدایی»، مدیر تامین چیلیوری هم اعلام کرد رستورانی در شهرک غرب وجود داشته که ماهانه ۱۵۰ میلیون تومان فروش داشته اما زمانی که با چیلیوری هم شروع به همکاری کرده، درآمدش به ۶۰ میلیون تومان در ماه کاهش پیدا کرده است. او اعتقاد دارد که رستوران‌های زیادی به همین دلیل مجبور شده‌اند تا از چیلیوری بروند:

«صدها رستوران برتر خود را از دست دادیم، جذابیت سایت برای مشتری کاهش پیدا کرد و با همین رویه، وضعیت مسلط اسنپ فود به وضعیت انحصار کامل می‌رسد. از وضعیت انحصار کامل هم نه کاربر و نه رستوران‌دار منتفع نخواهد شد. رستوران مجبور می‌شود در آینده همه‌ی‌ شرایط اسنپ فود را بپذیرد و از طرفی کاربر هم گزینه دیگری ندارد.»

«جعفر محمدی»، نایب رییس کمیسیون تجارت الکترونیکی که مدیریت این جلسه را بر عهده داشت به نکته مهمی درباره تغییر در الگورتیم‌های پلتفرم‌ها اشاره کرد. او پیشنهاد داد که معیار بالاتر یا پایین‌تر قرار گرفتن پروژه‌ها در پلتفرم‌ها باید یک فرمول مشخص داشته باشد که به شکل عمومی در دسترس باشد.

محمدی همچنین این سوال را مطرح کرد که «آیا در پلتفرم‌ها برای جلوگیری از انحصار، نظام‌مند کردن رتبه‌بندی و پیشنهاد‌ها می‌تواند به عنوان یک گزینه اصلی مطرح شود یا خیر»، تا در جلسات بعدی کمیسیون در همین رابطه بحث انجام شود.

با این حال رییس هیات مدیره اسنپ فود، اعلام کرد که رستوران‌داران افراد مطلعی برای اظهار نظر در مورد الگوریتم اسنپ فود نیستند و استناد به نقل قول‌های آن‌ها کار درستی نیست. او اعلام کرد سیستم امتیازدهی اسنپ فود به رستوران‌ها منطق مشخصی دارد. برای مثال اگر یک رستوران تاخیر داشته باشد، منفی ۲۰ امتیاز خواهد داشت تا سفارش کمتری دریافت کند و بتواند سرویس بهتری بدهد: «رستوران‌دارها، پلتفرم اداره نکرده‌اند و در بسیاری از موارد فرمول‌ها برای آن‌ها قابل درک نیست.»

اما مهم‌ترین نکته‌ای که عبدالرزاق به آن اشاره کرد، این بود که اسنپ فود به هیچ عنوان به صورت دستی تغییری در الگوریتم‌ها نداده است. او همچنین گفت که حاضر است کل سیستم را در اختیار هر نهاد ناظر قرار دهد تا این موضوع را بررسی کنند. به گفته او تنها در یک مورد امتیاز منفی داده می‌شود. آن هم اینکه غذا مشکل بهداشتی داشته باشد و رستوران هم این مسئله را نپذیرد: «در این حالت، رستوران بین ۵۰ تا ۱۰۰ رتبه جریمه می‌شود که معمولاً از اساس همین مورد منتهی به قطع همکاری با رستوران می‌شود.»