خوش بینی یا شایستگی؛ کدامیک به عبور از بحران کمک می کند؟

جامعه شناسان و روانشناسان روی تاثیرات مثبت خوشبینی تاکید کرده اند اما آیا مثبت نگری رهبران هم دردی از جامعه درگیر بحران دوا خواهد کرد؟ یک جامعه برای پشت سر گذاشتن بحرانی نظیر کرونا به مثبت نگری بیشتر احتیاج دارد یا شایستگی؟ در ادامه به بررسی پاسخ این سوالات پرداخته شده است.

در بحران ناشی از اپیدمی ویروس کرونا شاهد رویکردهای کاملا مختلفی از سوی رهبران کشورها بودیم. برای مثال در حالی که ترامپ از امیدواری برای پایان بحران تا روز عید پاک در ۲۴ فروردین سخن می گفت مرکل در آلمان هشدار می داد که ۷۰ درصد شهروندان این کشور به کرونا مبتلا خواهند شد و راه فراری وجود ندارد. برخی مقامات کشورمان هم در اوایل اسفند ماه که بحران کرونا به اوج خود رسیده بود، از عادی شدن اوضاع از شنبه خبر می دادند.

هیچ جامعه ای در دوران بحران نمی خواهد شاهد رهبری مایوس، مضطرب و ناامید باشد و همانطور که ناپلئون صدها سال پیش گفته رهبران باید فروشنده امید باشند اما اگر این امید با ویژگی های دیگری همراه نباشد، می تواند تبعاتی منفی در پی داشته باشد. اگر این خوشبینی نتیجه شایستگی، تجربه و توانایی های فوق العاده برای غلبه بر بحران باشد آنگاه مردم جامعه یا کارکنان سازمان خود را در دستانی امن حس می کنند که آنها را به سلامت به مقصد خواهد رساند.

اما  اگر شرایط از دست رهبران خارج شده و توانایی کنترل آن را نداشته باشند، آیا باز هم خوشبینی صرف برابر دوربین ها یا در جلسات سودی خواهد داشت؟ جواب منفی است. انتقال خوشبینی کاذب شاید برای رهبران مزایایی کوتاه مدت داشته باشد اما در بلند مدت جامعه را از انجام اقدامات پیشگیرانه و ضروری باز داشته و در برابر بحران بسیار آسیب پذیر خواهد کرد.

تا کنون مطالعات علمی گسترده ای در مورد ارتباط بین مثبت نگری و عملکرد رهبر یا مدیر انجام شده که به بررسی نرخ بازگشت یا ROI خوشبینی پرداخته اند. برای مثال نتایج یک مطالعه نشان داده رهبران نظامی دارای ویژگی خوش بینی معمولا به درجات بالاتری در سلسله مراتب رهبری می رسند، هرچند این مثبت نگری در عملکرد کلی آنها تاثیر چندانی ندارد.

در مورد رهبران سیاسی و کسب و کارها اما ترکیب حد خاصی از عدم اعتماد به نفس درونی و بدبینی برای تشخیص ناکارآمدی ها و پیش بینی تهدیدات و مشکلات از یک سو و از سوی دیگر حد خاصی از خوش بینی و اعتماد به نفس برای القای امید به دیگران می تواند به عملکردی درخشان منجر شود. همچنین مطالعات نشان داده که رهبران با خوش بینی ذاتی دارای عملکردی بهتر نسبت به کسانی هستند که ذاتا بدبین بوده و از مثبت نگری به عنوان ابزاری برای رسیدن به اهدافشان استفاده می کنند.

دیگر سوالی که پیش می آید این است که چرا مثبت نگری تا همین میزان هم به عملکرد بهتر رهبران منجر می شود. پاسخ روشن است: مردم ذاتا به مثبت نگری تمایل بیشتری دارند. به گفته  Tali Sharot، استاد دانشگاه UCL لندن در این باره می گوید:

«زمانی که از ما درباره آنچه که فردا، هفته بعد یا ۵۰ سال دیگر به سرمان می آید سوال می شود معمولا درباره رویدادهای مثبت مثل موفقیت شغلی، عمر زیاد و داشتن فرزندانی باهوش غلو کرده و احتمال اتفاقات ناگواری مثل طلاق، تصادف یا دچار شدن به سرطان را ناچیز می شماریم.»

به گفته Tali Sharot این مفهوم به عنوان «سوگیری خوشبینی» شناخته شده و از ثابت ترین، شایع ترین و قوی ترین سوگیری هایی است که وجود آن در روانشناسی و اقتصاد رفتاری پذیرفته شده است.

هرچند انکار یکی از سلاح های افراد در معرض خطر برای جلوگیری از فروپاشی روانی است اما زمانی که ابعاد بحرانی نظیر ویروس کرونا و تبعات اقتصادی و جانی آن مشخص شود، این سوگیری کمرنگ خواهد شد. اینجاست که رهبران باید از استراتژی مثبت نگری مبتنی بر شایستگی استفاده کرده و شهروندان را به آینده روشن امیدوار کنند.