از تقویت زیرساخت دیجیتال تا پزشکی از راه دور؛ ۹ پیش بینی از دنیای پسا کرونا

تسخیر تمام دنیا توسط ویروس مرگبار تا همین چند ماه پیش سناریوی خوبی برای فیلم‌های هالیوودی بود اما این روزها چالشی است که فارغ از ابر قدرت یا جهان سومی بودن، گریبان گیر همه کشورها شده است. برای برون رفت از این شرایط یا دستکم کنار آمدن با آن چاره‌ای جز تغییر روال زندگی و روی آوردن به نوآوری باقی نمانده است.

به باور اکثر کارشناسان دنیای پسا کرونا از سیاست‌های کلان گرفته تا نحوه زندگی تک تک افراد با آنچه که قبل می‌شناختیم متفاوت خواهد بود. برخی از این تغییرات نظیر تقویت زیر ساخت دیجیتال، پیشرفت صنایع دارویی و رباتیک، دسترسی بهتر به خدمات درمانی و انعطاف پذیری بیشتر در مقابله با بحران‌ها جنبه مثبت این تغییرات هستند.

افول ابرقدرت‌های کنونی و ظهور قدرت‌های جدید از جمله هند و چین و زوال ایده جهانی سازی نیز پیامدهای کرونا در دنیای سیاست خواهند بود که بی تردید خود این موارد هم روی زندگی همگان تاثیر چشم گیری خواهند داشت. در ادامه به بررسی ۹ پیش بینی پرداخته‌ایم که انتظار می‌رود در دنیای پسا کرونا رخ بدهند.

۱. افول رابط کاربری لمسی

در گذشته نه چندان دور معرفی نمایشگرهای لمسی غوغایی در دنیای فناوری بر پا کرده بود و این پنل‌ها به سرعت در تمام دستگاه‌های الکترونیکی از کامپیوتر گرفته تا پلوپز رسوخ کردند. کووید-۱۹ اما همه ما را نسبت به لمس اشیاء جاندار و بی جان حساس کرده چرا که از آلودگی آنها به ویروس هراس داریم. از اینرو به نظر می‌رسد در دنیای پسا کرونا اسکرین‌های لمسی رفته رفته جای خود را به رابط‌های صوتی و مدل های مجهز به دید ماشینی بدهند.

پیش از بحران کرونا هم شاهد پیشرفت‌هایی در این زمینه بودیم که نمونه بارز آن پرداخت از طریق موبایل بدون نیاز به تماس با سطح است. از بینایی ماشین هم برای اعمال فیلتر روی صورت کاربران شبکه‌های اجتماعی و پرداخت خودکار هزینه در برخی فروشگاه‌ها استفاده می‌شود.

تمایل افراد برای لمس نکردن سطوح بیش از پیش کمپانی‌ها را به سوی توسعه چنین رابط‌های کاربری صوتی و تصویری سوق خواهد داد اما پیش از آن باید مهمترین چالش‌های این حوزه مورد بررسی قرار گیرد.

کرونا فروش اینترنتی در ایران را ۳۰ درصد افزایش داده

اگر فناوری بینایی ماشین را به سه قسمت دیدن، توصیف و درک تقسیم کنیم، به لطف پیشرفت‌های سخت افزاری، الگوریتم‌های هوشمند و پردازش موازی در دو بخش اول مشکل چندانی ندارند اما زمانی که پای توصیف به میان می‌آید سیستم‌ها دچار ضعف می‌شوند. البته نواقص این سیستم تنها در برخی موارد نظیر «عکس‌های متضاد» رخ می‌‌دهد و با الگوریتم‌های هوشمندتر می‌توان کارایی آنها را تا حد بسیار مطلوبی ارتقا داد.

۲. تقویت زیرساخت دیجیتال

کووید-۱۹ بسیاری را خانه نشین و ناچار به دورکاری کرده است در این شرایط برای برگزاری کلاس‌های مدارس، دانشگاه و جلسات اداری چاره ای جز استفاده از ابزارهای دیجیتال باقی نمانده است. فشار تحمیل شده به زیر ساخت بسیاری از کشورها و حتی کمپانی‌های فناوری را به تقویت زیرساخت‌های خود وادار کرده است.

در ایران هم فشار ناشی از برگزاری کلاس‌ها و جلسات آنلاین باعث شد وزارت ارتباطات پروژه‌ ارتقای اینترنت از ADSL به VDSL را در تهران و قم  کلید زده و سرعت مشترکان را تا ۱۶ مگابیت ارتقا دهد. «احمدرضا نخجوانی» مدیرعامل شاتل در گفتگو با دیجیاتو VDSL را تولدی دوباره برای اینترنت ثابت کشور و تجربه‌ای نو برای کاربران عنوان می‌کند. وی تاکید می‌کند که پس از افزایش فشار بر شبکه اینترنت یک بسیج ملی برای توسعه این ظرفیت‌ها رخ داده و با کمک وزارت ارتباطات ظرف دو تا سه هفته ظرفیت انتقال شبکه آنها چند برابر شده است.

این تغیرات گسترده پس از پایان بحران به روال قبل برنخواهد گشت. آشنایی بسیاری از کاربران با قابلیت‌هایی نظیر ویدیو کنفرانس و پلتفرم‌های همکاری مثل «اسلک» باعث می‌شود که در دنیای پسا کرونا بسیاری تماس ویدیویی را به سفرهای هوایی برای شرکت در جلسات ترجیح داده و به جای کلاس‌های حضوری از آموزش ویدیویی بهره ببرند.

این مساله در کشورهای با سطح درآمد پایین نظیر ایران احتمالا نمود بیشتری پیدا خواهد کرد چرا که دانلود ویدیو و تماس تصویری در مقایسه با ثبت‌نام در کلاس و سفر هوایی تقریبا هیچ هزینه‌ای به دنبال ندارد. همین مساله باعث خواهد شد که سازمان‌های مسئول زیرساخت‌ها را به شکل دائمی ارتقا داده یا در سطح بهینه حفظ کنند.

۳. نظارت دقیق تر از طریق اینترنت اشیاء و کلان داده

کنترل سریع بحران کرونا در کره جنوبی به خوبی اهمیت دسترسی به داده‌های بلادرنگ از طریق فناوری‌های متنوع را ثابت کرد و از آموخته‌های آنها می‌توان برای کنترل بیماری‌های همه گیر و مقابله با آنها بهره برد.

در آینده اپ‌های با دسترسی منطقه ای یا ملی با رهگیری بیماران و نحوه شیوع به سیستم‌های هشدار اولیه تبدیل خواهند شد. این سامانه‌ها با استفاده از داده‌های GPS مناطقی که بیماران در آن حضور داشته و افرادی که با آنها در تماس بوده‌اند را شناسایی خواهند کرد.

در آینده اپ‌های ویژه شیوع بیماری را بسیار سریع هشدار خواهند داد

با شناسایی بیماران احتمالی می‌توان به سرعت به آنها هشدار داد که تا زمان اطمینان از آلوده نبودن از تماس با دیگران خودداری کنند. هشدار درباره مناطق پرخطر هم می‌تواند در قطع زنجیره بیماری نقش موثری داشته باشد.

پیاده سازی این سیستم‌ها پیش از هر چیز مستلزم اطمینان از حفظ حریم خصوصی افراد و استفاده صحیح و اخلاقی از داده‌ها است. در این صورت می‌توان از مزایای آنها برای نظارت کارآمدتر و پیشگیری از بحران‌های آتی از آنها بهره برد.

۴. توسعه دارو با هوش مصنوعی

طی همین مدت کوتاهی که از همه گیری کرونا گذشته هوش مصنوعی کارایی خود در حوزه درمان را ثابت کرده است. تشخیص خودکار ابتلا به کرونا از طریق اسکن قفسه سینه، پیش بینی احتمال مرگ بر اثر ابتلا به کووید-۱۹ با دقت ۹۰ درصدی و الگوریتم تشخیص ۵ دقیقه‌ای کرونا با سرعت بیشتر و ضریب اطمینان بالاتر در مقایسه با پزشکان، از نتایج استفاده از این سیستم است.

برای خلاص شدن از دست کرونا هم نیاز به تولید دارو و واکسن این ویروس داریم. هرچند اکنون داده‌های بسیار زیادی درباره کرونا در دسترس ما است اما برای مطالعه سریع آنها و یافتن روابط بین موضوعات مختلف بهترین راه استفاده از هوش مصنوعی است و به همین خاطر «دفتر سیاست‌های علوم و تکنولوژی کاخ سفید»، به محققین ابلاغ کرده است که به کمک هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، حدود ۲۹ هزار مقاله مربوط به ویروس کرونا را تحلیل کنند.

این تازه نخستین قدم برای استفاده از هوش مصنوعی در تحقیقات است و در صورت دستیابی به نتایج مطلوب قطعا پای هوش مصنوعی  بیش از پیش به صنعت داروسازی باز خواهد شد. یکی از پیامدهای مهم این تغییر توسعه دارو بر اساس ژنوم و ویژگی‌های فردی بیمار  خواهد بود که بازدهی داروها را دوچندان خواهد کرد.

۵. پزشکی از راه دور

یکی از ابزارهای اصلی چین برای کنترل بحران کرونا تجربه ارزشمند آنها در زمینه شبکه‌های 5G و ترمینالی‌های پزشکی بود که باعث شد طی ۸۲ ساعت ۱۲۶ بیمارستان به «مرکز ملی پزشکی از راه دور» این کشور وصل شوند. این سامانه شامل سه لایه بنیادی، ابری و کاربردی است که به پزشکان امکان ذخیره اطلاعات بیمار روی سرویس ابری و بهره گرفتن از مشاوره‌های متخصصان زبده را می‌دهد.

محققین دانشگاه MIT نیز در همین راستا دستگاه Emerald را توسعه داده‌اند که سیگنال‌هایی را به سوی بیمار ارسال کرده و با تحلیل داده‌های دریافتی با کمک هوش مصنوعی می‌تواند نرخ تنفس، الگوهای خواب و تحرکات بیماران را تشخیص داده و پایش کند.

چین در ۸۲ ساعت ۱۲۶ بیمارستان را به «مرکز ملی پزشکی از راه دور» کرد

در بسیاری از کشورهای دیگر نیز با افزایش بیش از حد شمار بیماران در بیمارستان‌ها و کلینیک‌های درمانی برخی مراکز به پیاده سازی سیستم‌های معاینه و تشخیص از راه دور روی آوردند. در این سامانه‌ها پزشکان و متخصصان در زمینه‌های مختلف از طریق تماس ویدیویی افراد را ویزیت کرده و در صورت تشخیص احتمال ابتلا به بیماری‌های وخیم روند تشخیص و درمان را پی می‌گیرند.

این پروسه نه تنها با پیشگیری از تجمع افراد در مراکز پزشکی ریسک ابتلا به بیماری‌های مسری را کاهش می‌دهد بلکه به افراد در نقاط دورافتاده و محروم نیز امکان بهره بردن از تخصص زبردست‌ترین پزشکان را بدون نیاز به طی کردن صدها کیلومتر مسافت می‌دهد.

یکی از نمونه‌های پیاده سازی سامانه‌های پزشکی از راه دور (Telemedicine) در ایران تشکیل پرونده سلامت الکترونیک و ثبت کلیه خدمات سلامت است و پس از شیوع کرونا هم «سامانه خود ‌ارزیابی» وزارت بهداشت را می‌توان نمونه ای از آن عنوان کرد.

مزایایی نظیر توسعه متوازن خدمات پزشکی، کاهش هزینه‌ها، حریم خصوصی بیشتر و دسترسی بهتر از مزایای شاخص پزشکی از راه دور است و احتمالا در آینده شاهد توسعه بیشتر آن خواهیم بود.

۶. افزایش خرید آنلاین

کرونا بسیاری از کسب و کارها را تعطیل و برخی دیگر را تا آستانه ورشکستگی پیش برده اما در این بین فروشگاه‌های آنلاین با افزایش تعداد مشتریان مواجه شده‌اند.

تعداد مشتریان این واحدها به یکباره آنقدر رشد کرده که برخی تصور می‌کردند هدف حملات DDoS قرار گرفته‌اند و سوپرمارکت زنجیره‌ای «Carrefour» هم از افزایش ده برابری فروش آنلاین در دوران قرنطینه خبر داده است.

جلوگیری از شیوع بیماری، تعامل بیشتر با سخنرانان و هزینه به مراتب کمتر از مزایای وبینار است

در ایران هم شاهد روند مشابهی هستیم و «رضا الفت‌نسب»، عضو انجمن صنفی کسب و کار‌های اینترنتی در خصوص فروش اینترنتی کالاها در شرایط کرونا از افزایش سی درصدی فروش اینترنتی خبر داد. «دیجی کالا» هم به عنوان بزرگترین فروشگاه اینترنتی داخلی که در تهران و کرج اقلام سوپرمارکتی هم عرضه می‌کند، ۲ هزار نیروی جدید استخدام کرد.

تمایل مشتریان به خرید از فروشگاه‌های آنلاین باعث شد واحدهای سنتی هم برای فرار از ورشکستگی به فروش اینترنتی روی بیاورند. در دنیای پسا کرونا هم فروشگاه‌هایی که در پی حفظ مزیت رقابتی هستند، باید زیرساخت‌های فروش اینترنتی را فراهم کنند چرا که به باور تحلیلگران شیوع ویروس کرونا در طولانی مدت در نحوه خرید کردن کاربران تاثیر خواهد گذاشت.

۷. تکیه بیشتر بر ربات‌ها

ربات‌ها بر خلاف ما در معرض بیماری‌های واگیر دار قرار ندارند و همین مساله آنها را به گزینه‌هایی مناسب برای خدماتی نظیر فعالیت در خط تولید، تحویل کالا، کمک به بیماران، نظافت اماکن و غیره تبدیل می‌کند. همزمان با رشد خریدهای اینترنتی «استارشیپ» و «کیوی‌بات» که در زمینه دلیوری رباتیک فعالیت دارند، از افزایش مشتریان خبر داده و در پی ارائه خدمات در مناطق دیگر هستند.

در بسیاری از بیمارستان‌ها هم نظافت در محیط‌های آلوده به ربات‌ها سپرده شده است. ربات‌های کوچک و بزرگ پیش از این هم در زمینه‌های مختلفی به کار می‌شدند اما اثبات کارایی آنها در دوران کرونا باعث شده پتانسیل‌های آنها بهتر درک شده و در آینده هم بیشتر مورد استفاده قرار گیرند.

۸. گسترش وبینار

اگر اهل شرکت در رویداد و همایش باشید این روزها حتما از افزایش چشمگیر تعداد وبینارها در ایران اطلاع دارید. در واقع با شیوع کرونا سازمان دهندگان رویدادها و شرکت کنندگان چاره ای جز سوییچ به دنیای دیجیتال نداشتند.

این پلتفرم‌ها برخلاف نمونه‌های فیزیکی نه تنها از نظر ظرفیت محدودت ندارند، بلکه هزینه برگزاری آنها به مراتب پایین‌تر است و افراد از شهرهای مختلف می‌توانند در آن شرکت داشته باشند.

پزشکی از دارو امکان دسترسی به متخصصان زبده با هزینه کمتر را فراهم می کند

«مانوئل اوهانجانیانس» مدیرعامل ایسمینار در گفتگو با دیجیاتو جلوگیری از شیوع بیماری، تعامل بیشتر با سخنرانان و هزینه به مراتب کمتر را از مزایای وبینار در مقایسه با سمینارهای عادی عنوان می‌کند.

برگزاری رویدادهای حضوری در دنیای پسا کرونا هم به قوت خود باقی می‌ماند اما با توجه به این مزایا انتظار می‌رود که برگزار کنندگان از وبینار به عنوان ابزار تکمیل کننده بهره ببرند. در کنار این مساله شاهد رشد رویدادهایی خواهیم بود که برای صرفه جویی در هزینه و زمان صرفا به صورت مجازی برگزار خواهند شد.

۹. گسترش ورزش‌های الکترونیک

تا اوایل سال ۲۰۲۰ بسیاری از طرفداران لیورپول خود را برای جشن قهرمانی لیگ برتر پس از ۳ دهه آماده می‌کردند اما کرونا ماه‌هاست آنها و تیم محبوبشان را به خانه فرستاده است. این مساله به انگلیس محدود نمی‌شود و مدتهاست استادیوم‌ها و سالن‌های ورزشی در اغلب کشوهای دنیا سوت و کور شده‌اند و در آنها خبری از غوغای تماشاگران نیست.

در همین زمان اما وزش‌های مجازی با قدرت ادامه دارند و بر اساس برآوردهای Streamlabs در سه‌ ماهه نخست ۲۰۲۰«توییچ» از نظر ساعات استریم و تماشای محتوا و همچنین میانگین بازدیدکنندگان همزمان رکوردشکنی کرده است. در توییتر هم محتویات گیمینگ رشدی ۳۸ درصدی را تجربه کرده‌اند. اپراتور مخابراتی «ورایزن» هم می‌گوید از آغاز قرنطینه، شاهد افزایش ۷۵ درصدی مصرف دیتا برای تجربه بازی‌های ویدیویی بوده است.

در مورد ورزش‌های الکترونیک هم مثل وبینار نیازی به حضور افراد در یک مکان نیست و هر کس از هر جای دنیا می‌تواند در آن شرکت کند بنابراین انتظار می‌رود که بخشی از رشد این پلتفرم‌ها حتی پس از کرونا هم به قوت خود باقی بماند.

جمع بندی

شاید ویروس کرونا بسیاری از سیستم‌های ما را از کار انداخته یا قربانیان بسیاری به جا گذاشته باشد اما در عین حال باعث افزایش انعطاف پذیری بشر شده و ما را به سوی نوآوری‌هایی سوق می‌دهد که تا پیش از این رغبت چندانی به آنها نداشتیم. این بحران درس‌های بسیاری به ما داده که می‌توان از آنها برای ساختن دنیای بهتر بهره برد. شما دنیای پسا کرونا را چگونه می‌بینید؟