گزارش رگولاتوری: افزایش ظرفیت ۵۲۰۰ و ۳۸۰۰ درصدی پهنای باند خارجی و داخلی در ۷ سال

رگولاتوری در گزارشی با عنوان «ایران در مسیر هوشمندی» خلاصه‌ای از وضعیت عملکرد بخش فاوا در اقتصاد ایران را شرح داده است. بر اساس این گزارش ظرفیت پهنای باند داخلی از سال ۹۲ تا ۹۸ برابر ۳ هزار و ۸۰۰ درصد افزایش داشته و در بخش بین‌المللی نیز ظرفیت پهنای باند اینترنت بین‌الملل در این ۷ سال ۵ هزار و ۲۰۰ درصد رشد داشته است. در این گزارش همچنین تاکید شده که سهم اقتصاد دیجیتال در GDP ایران از ۲.۶ درصد در سال ۹۲ به ۶.۵ درصد در سال ۹۸ افزایش یافته است. گزارش رگولاتوری درباره حمایت‌های وزارت ارتباطات و نتایج آن در بازار ICT نیز اطلاعات قابل توجهی را منتشر کرده است؛ حمایت‌هایی که بر اساس اطلاعات همین گزارش باعث شکل‌گیری جامعه ۲۰ میلیونی کاربران پیام‌رسان‌های بومی شده است.

اقتصاد ایران در حدفاصل سال‌های ۹۲ تا ۹۸، سال های پرافت و خیزی را پشت سر گذاشته است. در ابتدای با کاهش تحریم‌ها وضع بهتر شد و سپس با بازگشت مجدد آنها، اوضاع بدتر از قبل شد. اقتصاد ایران به طور واضحی در سال های اخیر کوچکتر شده است و این امر بر تولید، تجارت و میزان مصرف، اثر محسوسی گذاشته است. در این شرایط جایگاه و موقعیت ایران در جهان و منطقه را از منظر پیشرفت های فناوری اطلاعات و ارتباطات نباید نادیده گرفت. این گزارش نگاهی به همین مسائل دارد.

توسعه اقتصاد دیجیتال ایران

شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات یا IDI، استانداردی است که برای اندازه گیری شکاف دیجیتالی و مقایسه عملکرد فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی در کشورهای مختلف به کار گرفته می شود. ایران در میان ۱۷۶ کشور دنیا، جایگاه ۸۱ را به خود اختصاص داده است. در بخش دولت الکترونیک نیز ایران ارتقای رتبه پیدا کرده است.

در یک نگاه کلی رگولاتوری برخی دستاوردهای توسعه اقتصاد دیجیتال در ایران را وجود ۳۱ هزار فروشگاه اینترنتی دارای نماد الکترونیکی، ۱۶۰ هزار میلیارد تومان حجم مبادلات مربوط به تجارت الکترونیکی و ۶۰ درصد رشد سالانه حجم مبادلات مربوط به تجارت الکترونیکی دانسته است. شاید یکی از دلایل این حجم رشد بازار فناوری به این برگردد که بر اساس همین گزارش ایران پنجمین کشور دنیا از حیث تعداد دانش آموختگان رشته‌های فنی و مهندسی است.

تغییر زاویه نگاه به ICT

تغییر رویکردها و نگاه توسعه‌های به مدیریت کلان زیست بوم ICT از دیگر مواردی است که در این گزارش به آن تاکید شده است. موضوعاتی همچون ایجاد پارک اقتصاد دیجیتال و پارک فناوری، اخذ مجوز ایجاد صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی نوآفرین، توسعه منطقه اقتصادی پیام و بسیاری موارد دیگر که در این راه قدم برداشته‌اند، تنها چند نمونه از مثال‌های رگولاتوری برای تغییر رویکردها به زیست بوم فناورانه کشور در بخش‌های مختلف حاکمیت است.

شبکه ملی اطلاعات

هیچ یک از این موارد بدون ارتقای زیرساخت های ارتباطی بر بستر شبکه ملی اطلاعات شدنی نبود و از همین رو رگولاتوری در گزارش خود به این مساله نیز تاکید خاصی داشته است. راه اندازی شبکه ملی اطلاعات از حدود ۱۵ سال قبل در دستور کار دولت قرار داشت، ولی از دولت یازدهم به طور جدی مورد توجه قرار گرفت و با توسعه زیرساخت های کلیدی در بخش هسته شبکه و گسترش پوشش دسترسی پهنای باند به ویژه دسترسی پهن باند سیار، زمینه ارائه خدمات اینترنتی متعدد به کاربران شکل گرفت.

مهمترین تکلیف حاکمیت در توسعه زیرساخت‌ها از جمله در بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات، اطمینان از دسترسی عموم شهروندان به خدمات پایه است. بر کسی پوشیده نیست که ضریب نفوذ تلفن همراه، اینترنت و همچنین میزان استفاده از تلفن های هوشمند، به طور چشمگیری در شهر و روستا افزایش یافته است و این امر باعث توسعه حوزه فاوا در کشور شده است.

به تعبیر دیگر، ارتقای دسترسی شهروندان به خدمات باکیفیت ارتباطی برای تامین مجموعه‌ای از نیازها اعم از سرگرمی، تجارت، آموزش، تعامل و ... مهمترین دستاورد دولت در این بخش به شمار می رود. در همین راستا رگولاتوری، افزایش ظرفیت پهنای باند ثابت و سیار کشور در قالب دو اینفوگرافیک تهیه کرده است که در فوق مشاهده می‌کنید.

 

 

اینترنت ثابت و همراه

با استناد به آمار رگولاتوری، در سال گذشته ۶۸ میلیون نفر به پهنای باند سیار (اینترنت موبایل) دسترسی داشته‌اند و ضریب نفوذ در این بخش هم به ۸۳.۰۵ درصد رسیده است. مشترکان تلفن همراه نیز به ۱۸۷ میلیون مشترک و ضریب نفود ۱۴۲.۰۷ درصدی رسیده است. همچنین تعداد مشترکان تلفن ثابت نیز برابر با ۲۹ میلیون مشترک یعنی ۳۴.۸۹ درصد ضریب نفوذ رسیده است.

ضریب نفوذ تلفن همراه در کشور ۱۴۲.۷ درصد بوده و از آن سو ضریب نفوذ اینترنت ثابت ADSL نزدیک به ۱۱ درصد بوده است، موضوعی که همواره چندین بار به آن تاکید شده و باید گفت ایران برخلاف ترند جهانی، رشد شبکه سیار بسیار بیشتری نسبت به  رشد اینترنت ثابت داشته است.

استقلال دیجیتالی

رشد انواع خدمات به صورت بومی و داخلی در بستر فضای مجازی و شکل‌گیری کسب و کارهای نوین از دستاوردهای مهم توسعه شبکه ملی اطلاعات است. در واقع استقلالی در فضای مجازی کشور به وجود آمد که پیش‌تر وجود نداشته است.

بر اساس گزارش رگولاتوری، ایران در زمینه تولید تجهیزات و سامانه‌های امنیتی مورد نیاز شبکه ملی اطلاعات در کشور به خودکفایی کامل رسیده‌ است. خودکفایی در تولید تجهیزات مورد نیاز شبکه سیار کشور نیز تنها ۳۰ درصد صورت پذیرفته اما از آن سو در تولید تجهیزات مورد نیاز شبکه ثابت کشور خودکفایی ۷۰ درصدی مشاهده می‌شود.

این موارد نتایج خوبی برای ایران به همراه داشته‌اند که چند مورد آن در گزارش رگولاتوری ذکر شده است: داشتن سهم ۱۰ درصدی اقتصاد دیجیتال از اقتصاد کشور،‌ کسب ۱۰ درصدی از ارزش بازار بورس توسط شرکت‌های دانش‌بنیان، کاهش ۳۰ درصدی مراجعه‌های مردمی به دستگاه‌های اجرایی، دسترسی ۱۰۰ درصدی خانوارها به اینترنت سیار با سرعت ۱۰مگابیت بر ثانیه و سهم ۱۰ درصدی خرده‌فروشی الکترونیکی. از همه این موارد مهم‌تر نیز جایگاه اول منطقه در توسعه دولت الکترونیک است که نصیب ایران شده است.

حمایت‌ها از فعالین بازار ICT

حمایت از استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش بنیان و حمایت از سازندگان محصول تولید داخل و البته حمایت از شبکه‌های اجماعی بومی از جمله مواردی بوده که دولت در سال‌های اخیر به آن توجه ویژه‌ای داشته است.

آنطور که در این گزارش آمده ظرفیت‌های خلق شده در کسب‌وکارهای نوپا به این شکل بوده که ۳۳۷۱ شرکت دانش بنیان تاسیس شده و ۴۲۰۰ استارتاپ به وجود آمده است. همچنین ۴۰ سرمایه‌گذار خطرپذیر و ۶۰ شتابدهنده در ایران به وجود آمده‌اند. اگرچه باید گفت خبری از یونیکورن و ده‌ها هزار استارتاپی که جهرمی در شروع مدیریت خود در وزارت ارتباطات بدان وعده داد بود نیست ولی به نظر می‌رسد نوسانات ارزی و و مشکلات دیگری باعث شده که این وعده‌ها رنگ عمل به خود نبینند.

رگولاتوری در گزارش خود یادآور شده که وزارت ارتباطات از شکل‌گیری و توسعه شبکه‌های اجتماعی بومی هم حمایت کرده به طوری که از ابتدای سال ۹۶ تا پایان سال ۹۷، ۹ پیام رسان داخلی از امکانات شرکت ارتباطات زیرساخت شامل ۵ رک دیتاسنتر و ۵۰ گیگابیت اینترنت به طور رایگان استفاده کرده‌اند

براساس آمار این گزارش تعداد کاربران پیام‌رسان‌های بومی در سال گذشته به ۲۰ میلیون نفر رسیده است. کاهش ۷۰ درصدی تعرفه استفاده از خدمات پیام‌رسان‌های داخلی و ارائه ۵ میلیارد وام به هر پیام‌رسان‌ داخلی از دیگر فعالیت‌هایی است که در این زمینه وزارت ارتباطات برای حمایت از این سرویس‌ها انجام داده است.

حمایت از ترویج زبان و محتوای فارسی در اینترنت نیز از دیگر اقداماتی بوده که انجام شده و بر این اساس سهم مقالات فارسی در ویکیپدیا حالا به ۱۰ درصد رسیده و سهم زبان فارسی از کل محتوای وب به بیش از ۲ درصد رسیده است.

آنطور که این گزارش می‌گوید حمایت‌ها در قالب طرح‌های مختلف ادامه دارد. به عنوان مثال سامانه ایران کارفرما به منظور ساماندهی دریافت تسهیلات از سمت سازمان فناوری اطلاعات به وجود آمده است.

سازمان فضایی ایران

در این گزارش به دانش فضایی ایران نیز اشاره شده و مواردی که مهمترین دستاوردهای سرمایه‌گذاری ایران در این بخش بودند به این شکل تعریف شده‌آند:

• پرتاب دو ماهواره تحقیقاتی و آماده سازی سه ماهواره سنجشی و مخابراتی برای پرتاب
• توسعه زیرساخت‌های تست و آزمون ماهواره
• طراحی و ساخت ماهواره ناهید یک و ظفر
• طراحی و ساخت ماهواره مخابراتی ایرانست یک
• طراحی و ساخت ماهواره پاس ۱ و ۲
• تدوین نقشه راه فناوری نسل پنجم تلفن همراه
• تدوین نقشه راه و توسعه فناوری اینترنت اشیا و عقد تفاهمنامه با وزارت جهاد کشاورزی
• بهره برداری از سامانه تخمین میزان تبخیر و نیاز آبی گیاهان
• تخمین میزان خسارت سیل در آق قلا

نظارت و پاسخگویی

در بخش دیگر این  گزارش به ارتقای سامانه‌های پاسخگویی به شهروندان و نظارت سیستمی نیز تاکید شده است. به همین منظور رگولاتوری ایجاد سامانه استعلام تعداد سرویس‌های مشترکین، سامانه نت سنج و XDSPLUS را مثال زده و در کنار آن به موارد دیگری همچون سامانه ۱۹۵، سامانه همتا، سامانه مدیریت ارزش افزوده و دیگر مورد نیز اشاره کرده است.

خدمات پستی

در بخش خدمات پستی نیز باید گفت که سرانه مرسولات با کاهش روبرو شده و این مساله در دنیا یک روند طبیعی است. در واقع باید گفت اینترنتی شدن تبادل اطلاعات و ارتباطات میان افراد از یک سو و توسعه خدمات دولت الکترونیکی از دیگر سو، سبب کاهش شدید نامه‌ها و مرسولات رایج پستی از جمله ارسال اسناد و مدارک و ... شده است. از آن سو باید گفت توسعه فرهنگ خرید آنلاین تعداد بسته‌های پستی را به جای پاکت‌های پستی، افزایش داده است.

شرکت پست جمهوری اسلامی در فاصله سال های ۹۲ تا ۹۸، گرچه از نظر سرانه مرسولات با کاهش روبه رو شده است، اما ارزش ارایه خدمات آن ارتقا یافته است.

آینده ICT ایران

سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه کشور بر پایه محورهای سه‌گانه «اقتصاد مقاومتی» ،«پیشتازی در عرصه علم و فناوری» و «تعالی و مقاوم‌سازی فرهنگی» تنظیم‌شده است تا به تحقق اهداف برنامه ششم، کمک کند. سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه شامل 8 سرفصل است:

اقتصادی، ارتباطات و فناوری اطلاعات، اجتماعی، دفاعی و امنیتی، سیاست خارجی، حقوقی و قضایی، فرهنگی و همچنین علم، فناوری و نوآوری.

برخی شاخص‌های کلیدی در پایان برنامه ششم توسعه شامل مواردی چون ۱۰ برابری شدن محتوای دیجیتال بومی، ایجاد ۲۰۰۰ دفتر ICT روستایی و دسترسی ۸۰ درصد روستاهای بالای ۲۰ خانوار به خدمات ارتباطاتی و کاهش سالانه ۱۲.۵ درصد مراجعات حضوری به دستگاه‌ها است. احتمالا بیشتر این موارد به دولت بعدی موکول خواهد شد اما صبح امروز وزیر ارتباطات تاکید کرد تا پایان سال ۹۹ همه روستاهای بالای ۲۰ خانوار جمعیت به اینترنت متصل خواهند شد.

اهداف پیش بینی شده رگولاتوری برای ICT کشور در قالب یک اینفوگرافیک در این گزارش به تصویر کشیده شده است:

فایل PDF کامل گزارش رگولاتوری با نام ایران در مسیر هوشمندی را می‌توانید از این لینک دریافت نمایید و به اطلاعات تکمیلی این گزارش دست پیدا کنید.