علت واکنش آلرژیک به واکسن فایزر چیست؟

گزارش‌هایی در مورد بروز واکنش آلرژیک شدید در برخی افراد پس از تزریق واکسن کرونا فایزر منتشر شده و سبب نگرانی برخی از مردم شده است. اما دلیل این واکنش آلرژیک چیست و تا حد خطرناک است؟

تا روز جمعه ۲۸ آذر (۱۸ دسامبر)، شش نفر در ایالات متحده پس از دریافت واکسن فایزر دچار نوعی واکنش آلرژیک شدید به نام آنافیلاکسی (anaphylaxis) شدند که در صورت عدم رسیدگی خطر مرگ را به دنبال دارد. هفته قبل دو نفر در انگلستان که هر دو سابقه آلرژی شدید داشتند، پس از دریافت واکسن فایزر علایمی شبیه آنافیلاکسی بروز دادند، به همین دلیل مقامات بهداشتی این کشور توصیه کردند افرادی که سابقه بروز واکنش‌های آلرژیک «قابل ملاحظه» پس از دریافت واکسن یا مصرف دارو و غذا را دارند، از زدن این واکسن خودداری کنند. سازمان غذا و داروی آمریکا نیز توصیه مشابهی کرده است.

اما آیا واکنش‌های یاد شده واقعاً آلرژیک هستند و اگر پاسخ مثبت است علت آن چیست؟ محققان می‌گویند یک ماده شیمیایی که اغلب در ملین‌ها (laxatives) به کار رفته و در هر دو واکسن فایزر و مدرنا وجود دارد، احتمالاً مسئول بروز واکنش آلرژیک است.

محققان هنوز به طور دقیق علت بروز واکنش آلرژیک پس از تزریق واکسن فایزر را پیدا نکرده‌اند، اما یکی از ترکیبات واکسن فایزر نظر آنها را جلب کرده است. این ترکیب که پلی‌اتیلن گلیکول (PEG) نام دارد، به گفته «پیتر مارکس» (Peter Marks)، رییس مرکز ارزیابی و تحقیقات بیولوژیک از سازمان غذا و داروی آمریکا، «عامل احتمالی» بروز واکنش آلرژیک است. همانطور که چند روز قبل در مطلب ترکیبات واکسن فایزر و مدرنا مطالعه کردید، واکسن شرکت مدرنا نیز حاوی پلی‌اتیلن گلیکول است.

«Purvi Parikh»، متخصص آلرژی و ایمنی‌شناس از مرکز پزشکی Langone وابسته به دانشگاه نیویورک با دکتر پیتر مارکس هم عقیده بوده و می‌گوید: «پلی‌اتیلن گلیکول احتمالاً علت اصلی بروز واکنش آلرژیک است، چون باقی ترکیبات واکسن فایزر لیپیدها، نمک‌ها، شکر و ترکیبات دیگری هستند که احتمال ایجاد واکنش آلرژیک توسط آنها کم است.»

پلی‌اتیلن گلیکول در بسیاری از داروها از جمله داروهای یبوست به کار می‌رود و احتمال بروز واکنش آلرژیک با مصرف آن بسیار نادر اما امکان پذیر است. برخی از داروهای حاوی این ترکیب می‌توانند در برخی موارد افراد را دچار آنافیلاکسی کنند. همچنین در بدن افرادی که سابقه مصرف پلی‌اتیلن گلیکول را دارند، مقادیر زیادی پادتن علیه این ماده تولید شده که آنها را در معرض خطر آنافیلاکسی قرار می‌دهد.

Parikh می‌گوید: «نکته مهم این است که ما هنوز با قطعیت نمی‌دانیم که این واکنش‌ها واقعاً آلرژیک هستند یا نه. برخی اتفاقات دیگر نیز می‌توانند فرد را دچار واکنش آلرژیک کنند که خطر کمتری دارند.» یکی از این اتفاق‌ها، «سنکوپ وازوواگال» (vasovagal syncope) نام دارد و زمانی رخ می‌دهد که فرد به شدت دچار اضطراب شده (مثلاً ترس شدید از سوزن) و با افت ناگهانی نرخ ضربان قلب و فشار خون، غش می‌کند.

Parikh می‌افزاید: «بروز واکنش آلرژیک واقعی با تزریق واکسن بسیار نادر است. از لحاظ آماری، احتمال اینکه رعد و برق به شما بزند بیشتر از بروز واکنش آنافیلاکتیک واقعی به واکسن است. تنها عده کمی از افراد دچار واکنش آلرژیک شده‌اند که جنجال خبری به پا کرده، اما بسیاری از مردم نیز واکسن را بدون مشکل دریافت کرده‌اند.»

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا (CDC) به تمام افراد توصیه کرده تا پس از دریافت واکسن فایزر به مدت ۱۵ دقیقه تحت نظر پزشک باشند. همچنین تمام کسانی که سابقه واکنش آلرژیک شدید دارند باید نیم ساعت در مطب دکتر یا کلینیک بمانند. CDC می‌گوید شش نفری که ابتدای متن به آنها اشاره شد پس از گذشت این مدت زمان به طور کامل درمان شدند.