طرح صیانت و دو راهی سخت وزیر پیشنهادی ارتباطات

طرح صیانت یکی از سرنوشت‌سازترین موضوعات برای بیش از ۶۰ میلیون کاربر اینترنت در ایران است؛ طرحی که احتمالا به زودی پشت درهای بسته‌ی کمیسیونی در مجلس درباره‌اش تصمیم‌گیری می‌شود. این طرح، «عیسی زارع‌پور» به عنوان وزیر پیشنهادی ارتباطات در دولت سیزدهم را با یک دو راهی سخت مواجه می‌کند: آیا باید با آن موافق باشد یا مخالف؟ تصمیم او هر چه هست، باید روشن و صریح اعلام شود؛ اتفاقی که تا این مرحله و حتی در دفاع او از خود در صحن علنی مجلس نیز رخ نداد.

عیسی زارع‌پور وزیر پیشنهادی ارتباطات امروز ۳۰ دقیقه فرصت داشت تا از برنامه‌هایش دفاع و نمایندگان مجلس را برای دادن رای اعتماد به خود در روز سه‌شنبه قانع کند. او از زمانی که در اختیار داشت استفاده کرد تا برخی دغدغه‌ها را مطرح کند و درباره برنامه‌ و چارچوب‌های زمانی مورد نظرش صحبت کند اما نهایتا هیچ اشاره‌ای به طرح حاشیه‌ساز صیانت نداشت. نزدیک‌ترین جمله‌ای که او در رابطه با این موضوع گفت این بود که «افتخار می‌کنم که دغدغه ساماندهی، حمایت و حضور پرقدرت در فضای مجازی را داشته‌ام»؛ جمله‌ای که هر کس بسته به نوع نگاه خود می‌تواند برداشت متفاوتی از آن داشته باشد. سایر جملات او درباره «حمایت از کاربران فضای مجازی» نیز اشاره‌ای مستقیم به محدودیت‌های احتمالی طرح صیانت نداشت.

به نظر می‌رسید زارع‌پور در دفاعیات خود تلاش کرد تا همه گروه‌ها را راضی نگه دارد و نام بردن از طرح صیانت قطعاً او را از این استراتژی دور می‌کرد. از یک سو گفت که «۵۰ میلیون کاربر ایرانی در شبکه اجتماعی حضور دارند، ۳۵ میلیون گیمر در ایران داریم، فضای مجازی به زندگی مردم رسوخ پیدا کرده است» و از سوی دیگر اعلام کرد که «کشورها توسط پلتفرم‌های جهانی اشغال شده‌اند و نباید از حکمرانی در فضای مجازی غافل شویم». همچنین برای برخی دیگر از وعده‌های او نمی‌توان به سادگی متر و معیاری جهت اندازه‌گیری محقق شدن یا نشدن آن‌ها در ۴ سال بعد پیدا کرد. برای مثال او گفت که : «با کمک جوانان نخبه ایرانی، فضای مجازی را در تراز انقلاب اسلامی محقق خواهیم کرد» یا «فضای مجازی شمشیر دو لبه است اما فرصت‌های آن بیشتر از تهدیداتش است و باید از آنها استفاده کرد» یا «اقدامات وزارت ارتباطات دولت جدید در زندگی و معیشت و امنیت و فرهنگ مردم تاثیر خواهد گذاشت» و موارد دیگر.

وقتی به حدود ۲۸ دقیقه سخنرانی وزیر پیشنهادی ارتباطات گوش کنید متوجه می‌شوید که اگرچه او تلاش دارد هم نمایندگان مجلس و هم شوندگان این جلسه علنی را راضی کند، اما نهایتا جملات او به گونه‌ای طراحی شده بودند که بیشتر رضایت مجلس انقلابی را جلب کند. در هر صورت، این نمایندگان هستند که باید به او رای اعتماد دهند. اما سوال اینجاست که اگر او بتواند رای اعتمادش را از مجلس انقلابی بگیرد، که اتفاقا احتمالش نیز بسیار بالاست، آیا می‌تواند اعتماد مستقیم مردم را نیز جلب کند؟ او امروز با گفتن صریح این جمله که «شبکه ملی اطلاعات به معنای قطع ارتباط نیست» یک گام جدی در زمینه نزدیک شدن به مردم برداشت اما زارع‌پور هنوز یک اظهار نظر شفاف درباره طرح بسیار حساس صیانت نداشته است و این در حالیست که موضوع «حکمرانی دیجیتال و تعاملات بین المللی» از مهم‌ترین فصل‌های برنامه ارائه‌شده‌ی او به مجلس بوده است.

آشکار نشدن نظرات واقعی زارع‌پور در مورد طرح صیانت حتی امروز باعث شد تا در صحن علنی مجلس، نماینده مخالف زارع‌پور به همین موضوع اشاره کند. «غنی نظری»، نماینده مخالف او در همین رابطه گفت: «دلیل عمده مخالفتم با وزیر پیشنهادی فقدان روحیه شفافیت در ایشان است. او در جمع موافقان و کمیسیون فرهنگی گفته با طرح صیانت موافق و در جمع مخالفان از مخالفت خود نسبت به این طرح صحبت کرده است. این روحیه در یک وزیر قابل قبول نیست.»

واقعیت این است که در نقطه کنونی، عدم اظهار نظر وزیر پیشنهادی ارتباطات درباره طرح صیانت و همچنین دوری او تا این مقطع از شبکه‌های اجتماعی، پیام جالبی را به کاربران اینترنت و اکوسیستم کسب‌وکارهای اینترنتی مخابره نمی‌کند. فراموش نکنیم که در هر صورت او قرار است جای آذری جهرمی را بگیرد که با تمام مزایا و معایبش، از طریق شبکه‌های اجتماعی ارتباط مستقیمی با کاربران اینترنت و ارتباط نسبتا نزدیکی نیز با کسب‌وکارهای اینترنتی داشت.

زارع‌پور اکنون در مقطع بسیار حساس و سختی قرار گرفته است. اگر در مخالفت با طرح صیانت صحبت کند، ریسک دریافت رای اعتماد از مجلسی که به اصل هشتاد و پنجی شدن طرح صیانت رای داده را افزایش می‌دهد. اگر موافقت خود با آن را اعلام کند، در اصل جایگاه خود به عنوان وزیر ارتباطات زیر سوال برده است چرا که طرح صیانت در کنار همه حواشی که دارد، نهایتا بخش قابل توجهی از اختیارات وزیر ارتباطات را می‌گیرد و به یک مجموعه‌ای فراقوه‌ای می‌دهد. همین موضوع عملاً کم‌رنگ شدن وزارت ارتباطات و در نهایت کم‌رنگ شدن اهمیت جایگاه شخص وزیر ارتباطات را در پی خواهد داشت.

از سوی دیگر، طراحان طرح صیانت اگرچه به شکلی آرمان‌گرایانه به افزایش قدرت چانه‌زنی ایران در جوامع بین‌المللی در حوزه فضای مجازی فکر کرده‌اند اما این عقیده را نیز نمی‌توان نادیده گرفت که طرح صیانت در صورت عدم همکاری شرکت‌های خارجی با کشورمان و عدم پذیرش قوانین ما، احتمالاً به نقطه‌ای می‌رسد که بسیاری از سرویس‌های اینترنتی خارجی محدود می‌شوند و این وزارت ارتباطات است که موظف شده جایگزین‌های بومی آن‌ها را بسازد. اظهار نظر او از این جهت مهم است که مشخص شود او چه کاری را «می‌خواهد» و «نمی‌خواهد» انجام دهد.

با همه این تفاسیر، می‌توان دید که چرا او اظهار نظر شفافی در مورد طرح صیانت نداشته است. عیسی زارع‌پور اکنون در برابر یک دو راهی سخت قرار گرفته؛ اما واقعیت این است که باید سریع‌تر مسیر خود را مشخص کند. کاربران با بیش از یک میلیون امضا، کارشناسان در گفتگو با رسانه‌ها و کسب‌وکارهای اینترنتی هم از طریق همه نهادهای صنفی، نظر صریح خود را در مخالفت با «محدودیت» داده‌اند. حالا نوبت کسی است که می‌خواهد وزیر همین مردم و همین اکوسیستم باشد.