یک دهه پس از مرگ: استیو جابز چگونه دنیا را تغییر داد؟

هم‌بنیانگذار و مدیرعامل سابق اپل، استیو جابز یک دهه پیش در چنین روزی یعنی ۵ اکتبر ۲۰۱۱ (۱۳ مهر ۱۳۹۰) بر اثر ابتلا به سرطان پانکراس درگذشت. اگرچه جابز با اپل جاودانه شده، شرکتی که هم‌اکنون بالاترین ارزش را در میان کمپانی‌های جهان دارد، اما اپل تنها دستاورد مدیرعامل سابقش نبود. استیو جابز در دوران حیاتش دست به تاسیس شرکت‌های مختلفی زد که هرکدام به گونه‌ای تاثیرگذار بودند. در این مطلب به بهانه دهمین سالگرد درگذشت استیو جابز، تصمیم گرفته‌ایم نگاهی به زندگی، دستاوردها و تاثیرات وی روی دنیا داشته باشیم.

بدون شک استیو جابز یکی از تاثیرگذارترین افراد کره زمین در دوران زندگی‌اش بود و حتی یک دهه پس از مرگش هنوز هم دستاوردهایش روی زندگی مردم تاثیر دارند. اگرچه اپل در دوران مدیریت جابز به یک شرکت تریلیون دلاری تبدیل نشد و این تیم کوک بود که توانست به چنین موفقیتی دست پیدا کند، اما دیدگاه جابز اپل را در چنین مسیری قرار داد و مهارت‌های او باعث معرفی محصولاتی شد که تا سال‌های سال در ذهن‌ها باقی می‌مانند.

با وجود چنین عملکردی، جابز همیشه هم در زندگی کاری‌اش موفق نبود و تمام محصولات اپل از همان ابتدا مورد توجه نبودند. برای مثال از شکست‌های اپل در دوران استیو جابز می‌توان به کامپیوتر لیزا اشاره کرد. جابز حتی از شرکت اپل هم اخراج شد اما دوباره به این کمپانی برگشت.

حالا یک دهه از مرگ جابز می‌گذرد، کارآفرینی که چندین شرکت تاسیس کرد و با عرضه محصولات همین شرکت‌ها، یکی از تاثیرگذارترین افراد جهان شد و تاثیرگذاری‌اش تا سالیان سال باقی خواهد ماند.

روزهای اولیه استیو جابز

استیو جابز در تاریخ ۲۴ فوریه ۱۹۵۵ (۵ اسفند ۱۳۳۳) به دنیا آمد. والدینش به نام‌های «جوآنا کارول شیبل» و «عبدالفتاح جندلی»، جابز را به خانواده دیگری سپردند، در حقیقت پل و کالارا جابز، استیو را به فرزندخواندگی گرفتند.

در دوران کودکی، پدرخوانده استیو به او کار کردن با لوازم الکترونیکی را یاد می‌داد و وی در گاراژ با آن‌ها کار می‌کرد. همین موضوع باعث علاقه استیو به حوزه الکترونیک شد و دوستی‌اش با «استیو وزنیاک» در دوران دبیرستان را در پی داشت.

ادامه داستان را احتمالا شنیده‌اید. جابز و وزنیاک درون گاراژی در «لس‌آلتوس» یک کامپیوتر می‌سازند و همین خانه نقش مهمی در آینده کمپانی این افراد که اپل نام می‌گیرد، ایفا می‌کند.

اپل تا اپل

از سال ۱۹۷۶ تا ۱۹۹۷ استیو جابز زندگی پرمشغله‌ای را پشت سر گذارند. جابز در این بازه زمانی چندین کمپانی تاسیس می‌کند، کامپیوترها را دوباره خلق می‌کند و همچنین با همسرش، «لورن پاول جابز» ازدواج می‌کند. جابز در سال ۱۹۹۶ دوباره به اپل بازمی‌گردد، اما در این بازه زمانی مدیرعامل سابق اپل دست به چه کارهایی زده بود؟

تاسیس اپل

وزنیاک در اچ‌پی کار می‌کرد و استیو جابز هم کارمند آتاری بود. علاقه آن‌ها به ساده‌سازی منجر به خلق دستگاه‌های کوچکی مانند Blue Box شد. این دستگاه‌های کوچک برای برقراری تماس‌های رایگان از راه دور به تلفن وصل می‌شدند.

وزنیاک و جابز با یکدیگر در یک کلوب کامپیوتر شرکت کردند و در آنجا وزنیاک یک کامپیوتر «MITS Altair» را داد. دیدن این کامپیوتر باعث شد وزنیاک به این فکر کند که با قطعات ارزان‌قیمتی که در دست دارد، در خانه‌اش یک کامپیوتر بسازد.

در نهایت این طرز تفکر تبدیل به کامپیوتری شد که با نام اپل I می‌شناسیم و با یک کیبورد ساده و تلویزیون ساخته شد و مادربردش هم روی یک تخته چندلا قرار داشت. استیو جابز این کامپیوتر را دید و پیشنهاد داد برای تامین بودجه ساخت آن، ون خود را بفروشد.

اپل کامپیوتر در ۱ آوریل ۱۹۷۶ (۱۲ فروردین ۱۳۵۵) تاسیس شد و هزینه هر کامپیوتر آن، ۶۶۶.۶۶ دلار بود. جابز و وزنیاک توانستند به اندازه‌ای پول دربیاورند که از گاراژ خارج شوند و روی کامپیوتر اپل II کار کنند.

با موفقیت اپل در دهه ۸۰ میلادی، رقابت آن با شرکت‌های دیگر شروع شد و جابز نمی‌خواست در زمانی که روی محصولات نظارت می‌کند، مدیریت آن را هم برعهده داشته باشد. به همین دلیل از مدیرعامل پپسی، «جان اسکالی» خواست مدیریت این کمپانی را برعهده بگیرد. این رویکرد باعث شد جابز ارتباط بیشتری با تیم‌های توسعه داشته باشد و اختلالی در این زمینه به وجود نیاید.

همین زمان‌ها بود که «زیراکس» راه‌هایی برای رقابت با شرکت‌های دیگر را بررسی می‌کرد و همچنین دارای یک رابط کاربری گرافیکی و دستگاه نشانگر بود که نمی‌دانست با آن‌ها چه کار کند. جابز دستاورد زیراکس را دید و بلافاصله از پتانسیل آن استفاده کرد.

بدین ترتیب توسعه لیزا و مکینتاش کلید خورد: دو رایانه مختلف با تیم‌های متفاوتی که برای برتری تلاش می‌کردند. این موضوع منجر به شرایط سخت کاری و محیط کاری نامناسب شد. جابز روی لیزا کار می‌کرد، اما در نهایت نظارت بر مکینتاش را برعهده گرفت.

در نهایت لیزا به یک شکست تبدیل شد چرا که هزینه بسیا بالایی داشت و حتی نرم افزارش نمی‌توانست با گزینه‌های تجاری موجود رقابت کند. لیزا II هزینه‌ها را نصف کرد، اما در نهایت رقابت را به خواهرش یعنی مکینتاش واگذار کرد.

معرفی مکینتاش در سال ۱۹۸۴ با هیجان زیادی همراه بود. اپل کارگردان نامدار هالیوود، «ریدلی اسکات» را برای ساخت تبلیغ ۱۹۸۴ استخدام کرد، تبلیغی که نشان می‌داد مکینتاش پاسخی برای سرنگونی «برادر بزرگ» بود.

میان تبلیغات بحث برانگیز، جنجال‌های درون شرکت و جاه‌طلبی‌های بیش از حد استیو جابز، وضعیت در سال ۱۹۸۵ به نقطه اوجش رسید. استیو وزنیاک اپل را ترک کرد چرا که این احساس را داشت که همه چیز از کنترل خارج شده و اپل دیگر شرکتی نیست که می‌خواست در آن کار کند.

اسکالی، مدیرعامل وقت اپل و هیئت مدیره تصمیم گرفتند مسئولیت‌های جابز را کاهش دهند تا اینکه دیگر مسئولیت خاص و ویژه‌ای در اپل نداشت. در نهایت استیو جابز اخراج شد.

پس از جدایی استیو جابز، موفقیت‌های اپل با محصولاتش رو به کاهش رفت. طرفداران همچنان باقی ماندند، اما میان دستیارهای دیجیتال شخصی (PDA) وسیستم‌های گیمینگ، اپل شروع به از دست دادن جایگاهش کرد. پس از عرضه ویندوز ۳.۱ و ویندوز ۹۵، مایکروسافت جایگاهش به عنوان حکمران بازار رایانه شخصی را تثبیت کرد.

تاسیس NeXT

زمانی که استیو جابز در سال ۱۹۸۵ اپل را ترک کرد، از راه‌اندازی شرکت جدیدی با تمرکز روی کامپیوترها برای افراد تحصیلکرده خبر داد. جابز چندین کارمند اپل را با خود همراه کرد و توسعه یک کامپیوتر و سیستم عامل جدید را کلید زد.

سال‌ها بدون انتشار هیچ‌گونه اطلاعات عمومی درباره این کامپیوتر جدید گذشت. در نهایت در سال ۱۹۸۸، در یک مراسم این محصول به نمایش گذاشته شد، اما نسخه اولیه‌اش یک شکست بزرگ بود، صدها نمونه از آن به فروش رسید و قیمتش هم بسیار بالا بود.

نسخه جدید کامپیوتر NeXT در سال ۱۹۹۰ از راه رسید، اما آن هم نتوانست به موفقیتی دست پیدا کند. اگرچه قیمت این محصول پایین‌تر بود، اما همچنان ۵۰۰۰ دلار قیمت داشت که معادل ۱۰ هزار دلار کنونی می‌شود. NeXT در سال ۱۹۹۳ کوچکتر شد و بخش سخت‌افزاری‌اش را به کانن فروخت. با فروش این بخش، NeXT تمرکزش را روی نرم افزار قرار داد.

تمرکز روی نرم افزار، موجب خلق سیستم عامل جدیدی به نام NeXTSTEP شد که رابط کاربری گرافیکی رنگی داشت و با بهبودهایی همراه بود که حتی امروزه هم مورد استفاده قرار می‌گیرند. در سه سال آینده اتفاق خاصی رخ نداد جز سقوط ادامه‌دار کسب‌و‌کار اپل. در زمان حیات NeXT و حتی پس از تصاحبش توسط اپل، یک شرکت متفاوت نظر استیو جابز را به خودش جلب کرد: پیکسار.

تاسیس پیکسار

جان لستر، استیو جابز و ادوین کتمول از پیکسار

در سال ۱۹۸۶، تنها یکسال پس از ترک اپل و قبل از اینکه NeXT اولین محصولش را تولید کند، استیو جابز یک واحد گرافیکی از «لوکاس فیلم»، شرکت تحت مالکیت «جرج لوکاس» را خریداری کرد. این واحد پیکسار نام داشت و به یک کمپانی تبدیل شد و سال‌های اولیه‌اش را به توسعه ابزارهای انیمیشن سه‌بعدی گذارند.

تا سال ۱۹۹۴، دیزنی از ابزارهای انیمیشن آن برای فیلم‌هایی مانند «دیو و دلبر» استفاده کره بود و با یک پیشنهاد به این کمپانی کوچک نزدیک شد. دیزنی می‌خواست یک فیلم کاملا سه‌بعدی بسازد و پیکسار دست به چنین کاری بزند.

یکسال بعد دیزنی و پیکسار «داستان اسباب‌بازی» را عرضه کردند، اولین فیلم متحرک سه‌بعدی در نوع خودش. بازوی نرم افزاری پیکسار از بین رفت و یک شرکت فیلمسازی ظهور پیدا کرد.

یک دهه بعد، دیزنی با مبلغ ۷.۴ میلیارد دلار پیکسار را تصاحب کرد. استیو جابز در نتیجه این خرید، بزرگترین سهامدار دیزنی شد و تا زمان مرگش یکی از اعضای هیئت مدیره آن باقی ماند. این سهام به لورن پاول جابز رسید و او نیمی از آن را در سال ۲۰۱۷ فروخت. همسر استیو هنوز نیمی از سهام را در اختیار دارد ولی دیگر بزرگترین سهامدار در هیئت مدیره نیست.

برگشت به اپل

در دهه ۹۰، اپل وضعیت مناسبی نداشت. اگرچه هنوز نامی از اپل باقی مانده بود، اما هر محصولی که پس از ترک استیو معرفی شده بود، نتوانست در بازار مورد استقبال چندانی قرار بگیرد. اپل به دنبال راهی برای احیای مک بود که NeXT را تصاحب کرد. اپل با این باور NeXT را خرید که بتواند سیستم عامل جدیدی مبتنی بر NeXTSTEP برای مک بسازد.

در دسامبر ۱۹۹۶ با خرید NeXT، استیو جابز به اپل بازگشت اما به عنوان مشاور مدیرعامل. ارزش سهام اپل در پایین‌ترین حد بود و مدیرعامل اپل در آن زمان، «گیل آملیو» با فشار هیئت مدیره از شرکت خارج شد. استیو جابز در ژوئیه به عنوان مدیرعامل موقت انتخاب شد و سریعا دست به تغییرات زد.

محصولات شکست خورده‌ای مانند نیوتن و Cyberdog لغو شدند. جابز می‌خواست دوباره مک در مرکز توجه قرار بگیرد. جانی آیو به نایب رئیس بخش طراحی صنعتی ارتقا مقام پیدا کرد و تبدیل به عضوی اساسی در اپل شد.

بازگشت استیو جابز به اپل تنها رویداد مهم این کمپانی نبود. در آگوست و در جریان مک ورلد این کمپانی از همکاری‌اش با مایکروسافت خبر داد تا اپل همچنان سرپا باقی بماند و ورشکسته نشود.

مایکروسافت با خرید ۱۵۰ میلیون دلار از سهام اپل، به این کمپانی کمک کرد. همین سهام در سال ۲۰۰۳ به اپل فروخته شد. به عنوان بخشی از قرارداد میان این غول‌های فناوری، مایکروسافت آفیس و اینترنت اکسپلورر به مک آمدند. این همکاری نه تنها وضعیت اپل را پایدارتر کرد، بلکه باعث ورود برنامه‌های شخص ثالث به مک شد.

محصولات تاریخ‌ساز اپل در دوران استیو جابز

پس از برگشت استیو جابز به اپل، هر چند وقت یکبار شاهد معرفی محصولات انقلابی از سوی این کمپانی بودیم، روندی که تقریبا از سال ۱۹۹۸ تا به امروز ادامه دارد و توانسته‌اند اپل را به باارزش‌ترین کمپانی جهان تبدیل کنند. در ادامه نگاهی به محصولاتی داریم که پس از بازگشت جابز به اپل، معرفی شدند.

آی‌مک

آی‌مک سال ۱۹۹۸ از راه رسید و مورد استقبال عمومی قرار گرفت. همین محصول باعث شد دوباره اپل سر زبان‌ها بیفتد. سبک طراحی جانی آیو و تلاش جابز برای ساده‌سازی، به همراه طرح رنگی آن را تبدیل به آیکونی برای اپل کرد.

این سبک طراحی چهار سال دوام آورد تا اینکه اپل تصمیم گرفت به سمت طراحی مناسب‌تری برای محیط‌های کاری برود. از همین سبک رنگی در iBook هم استفاده شد.

آیپاد

آیپاد یک انقلاب بود و اپل را دوباره وارد میدان رقابت کرد. آیپاد نه تنها صنعت موسیقی را احیا و متحول کرد، بلکه فناوری را برای مصرف‌کنندگان هم دموکراتیک کرد. در حقیقت دیگر هر فردی می‌توانست یک کامپیوتر کوچک در جیبش داشته باشد و از آن برای سرگرمی استفاده کند. این ایده الان هم در دنیا وجود دارد و بجای اینکه چندین دستگاه با خود حمل کنیم، همه ما یک گوشی داریم.

آی‌مک اپل را نجات داد و آیپاد آن را احیا کرد، کامپیوتر شخصی جیبی که می‌توانست آهنگ‌های زیادی را در خود جای دهد و البته باعث خلق محصول بعدی کوپرتینویی‌ها شود.

آیفون

آیفون که دنیای گوشی‌ها را متحول کرد

درباره معرفی آیفون حرف‌های زیادی می‌توان زد اما شاید بهترین جمله این باشد: یکی از مهم‌ترین دستگاه‌های الکترونیکی مصرفی که تا به امروز روانه بازار شده است. این دستگاه نحوه ارتباط افراد با جهان و البته یکدیگر را تغییر داد.

پیش از معرفی آیفون در سال ۲۰۰۷، گوشی‌های قبلی طراحی متفاوتی داشتند و از لولا، ترک‌بال و کیبورد بهره می‌بردند. آن‌ها نمایشگر کوچکی داشتند و بزرگ بودند، به همین دلیل چندان کاربردی به نظر نمی‌رسیدند. اما پس از معرفی آیفون، وضعیت بازار تغییر کرد و گوشی‌ها در مسیر تازه‌ای قرار گرفتند. iOS قابلیت‌های جدیدی را در اختیار کاربران قرار داد و کم‌کم رقابت میان اندروید و iOS آغاز شد.

زمانی که جابز آیفون را معرفی می‌کرد، می‌دانست با یک محصول مهم روبه‌رو است. این محصول به اندازه‌ای مهم بود که حالا اپل یک شرکت تریلیون دلاری است و باارزش‌ترین کمپانی جهان محسوب می‌شود.

مک‌بوک

در آن زمان، اپل با iBook و پاوربوک در بازار لپ‌تاپ‌های مخصوص خودش را داشت اما با مک‌بوک، این کمپانی وارد دوره جدیدی شد. در سال ۲۰۰۶ اولین مک‌بوک معرفی شد و مورد توجه مناسبی قرار گرفت. اما برگ برنده کوپرتینویی‌ها در سال ۲۰۰۸ معرفی شد: مک‌بوک ایر.

اگرچه اپل هم‌اکنون کامپیوترهای زیادی در بازار دارد، از آی‌مک گرفته تا مک‌بوک پرو قدرتمند، اما مک‌بوک ایر انتخاب محبوبی میان بسیاری از کاربران است. این محصول هنوز قیمت تقریبا پایینش را حفظ کرده و البته وزن و ضخامتش هم هنوز کم است.

زمانی که استیو جابز روی صحنه می‌خواست مک‌بوک ایر را معرفی کند، همراه خودش یک پاکت داشت که در آن مک‌بوک ایر قرار گرفته بود. این محصول باعث ورود لپ‌تاپ‌های سبک و باریک به بازار شد.

آیپد

زمانی که آیپد معرفی شد، بسیاری از تحلیلگران دنیای فناوری آن را مسخره کردند. تبلت‌ها ایده جدیدی نبودند، اما اولین بار آیپد چنین تجربه کاربری را بطور گسترده در اختیار مصرف‌کنندگان قرار داد.

بسیاری آن را آیفون بزرگ خطاب می‌کردند که البته با توجه به استفاده از سیستم عامل iOS و عدم وجود نرم افزارهای اختصاصی گسترده، چنین نام‌گذاری هم چندان اشتباه نبود. اما این موضوع باعث کاهش شور و شوق جابز نسبت به این محصول نشد و آن را آینده دنیای محاسبات می‌دانست.

شاید جالب باشد بدانید آیپد و iOS پیش از اینکه اپل به آیفون فکر کند، در دست توسعه قرار داشت. طی یک شام استیو جابز از یک کارمند مایکروسافت درباره تبلت جدید این کمپانی شنید و می‌خواست با آیپد نشان دهد که یک تبلت چگونه باید باشد.

توسعه اولیه نمایشگرهای لمسی و انتقال OSX به این پنل‌ها منجر به توسعه آیفون شد. آیپد دیرتر از چیزی که در ابتدا انتظار می‌رفت، از راه رسید. از زمان عرضه اولین آیپد تا به امروز، این تبلت‌ها به سهم بسیار بالایی از بازار دست پیدا کرده‌اند و یکه‌تاز بازار هستند. جدیدترین نسل آن‌ها یعنی آیپد پرو به تراشه هم‌تراز با پردازنده‌های لپ‌تاپ‌ها مجهز شده‌اند.

نبرد استیو جابز با سرطان

ابتلای جابز به سرطان در سال ۲۰۰۳ تشخیص داده شد. با توجه به معنویت‌گرایی جابز، او روش متفاوتی را برای مبارزه با سرطان انتخاب کرد. پزشکان به او گفته بودند که تنها چند ماه زنده می‌ماند، اما برخلاف چنین گفته‌ای مشخص شد که جابز به نوع نادری از سرطان مبتلا شده که به راحتی می‌توان آن را برداشت.

در سال ۲۰۰۴ جابز تحت عمل جراحی قرار گرفت و تومور برداشته شد. در آن زمان، تیم کوک تا زمانی که جابز حالش بهبود پیدا کند، مسائل را مدیریت می‌کرد. چند سال بعد، در هنگام سخنرانی جابز در سال ۲۰۰۶ به نظر می‌رسید که بیمار است. علائم نشان‌دهنده بازگشت سرطان بودند، اما هیچ چیزی به صورت عمومی اعلام نشد.

در سال ۲۰۰۸ و پس از «فرهنگ پنهان‌کاری اپل»، جابز بیماری‌اش را برای یک نویسنده شرح داد. بعدا مشخص شد که در آن زمان سرطان روی جابز تاثیر نمی‌گذاشت. در سال ۲۰۰۹ بطور علنی اعلام شد که مشکلات مربوط به عدم تعادل هرمونی بوده که نتیجه‌اش پیوند کبد در اواخر همان سال بود. جابز تا اواخر ۲۰۰۹ بطور تمام وقت به کار بازنگشت.

در ژانویه ۲۰۱۱، جابز یکبار دیگر بخاطر مسائل پزشکی کار را ترک کرد و آخرین باری بود که چنین کاری را انجام داد. تیم کوک مدیریت اپل را برعهده داشت تا اینکه استیو جابز بطور رسمی استعفا داد و تیم کوک رسما در آگوست همان سال به سمت مدیرعاملی انتخاب شد.

جابز در نهایت در ۵ اکتبر ۲۰۱۱ (۱۳ مهر ۱۳۹۰) در سن ۵۶ سالگی درگذشت.