بررسی احتمال اجرایی شدن برنامه صادرات خودرو

بر اساس برنامه وزارت صمت میزان صادرات خودرو در سال 1404 باید به 900 ‌هزار دستگاه خودرو برسد. هدفی که بیشتر کارشناسان دستیابی به آن را غیر ممکن می‌دانند. با این حال همچنان فاطمی ‌امین بر صادرات 900‌ هزار دستگاهی که تقریبا معادل یک‌ سوم تولیدی که برای سال 1404 است، تاکید دارد.

این وعده در حالی مطرح می‌شود که طبق صورت‌های مالی ارائه شده به بورس توسط خودروسازان، در 10 ماه امسال تنها‌ 1655 دستگاه خودرو (در قالب خودروی کامل و قطعات منفصله) صادر شده است. بنابراین برنامه صادراتی وزارت صمت از همین نقطه شروع با انحرافی بزرگ مواجه خواهد شد.

خودروهای داخلی اقبال چندانی در بازارهای خارجی ندارند، همان‌ طور که در داخل نیز مشتریان از سطح کیفی، قیمت و خدمات پس از فروش آنها راضی نیستند. اتفاقا همین مسائل شامل کیفیت نه چندان مناسب، قیمت بالا و ضعف خدمات پس از فروش، چالش‌های اصلی خودروسازی ایران در حوزه صادرات به شمار می‌روند.

در گذشته خودروهای ایرانی بازار صادراتی بهتری داشتند و کشورهایی مانند، سوریه، بلاروس، آذربایجان و حتی روسیه از محصولات صنعت خودروی کشور استقبال می‌کردند. با این حال خودروسازان اقدامات لازم برای تثبیت و بهبود جایگاه صادراتی خود در این بازارها را انجام ندادند تا در نهایت آنها را یک به یک از دست بدهند.

به نظر می‌رسد تا سه چالش کیفیت، قیمت و خدمات پس از فروش حل نشود، معضل صادرات در خودروسازی کشور برقرار خواهد بود. بازار عراق نیز طی این سال‌ها با حضور رقبایی جدید، در حال از دست رفتن است، به نحوی که دیگر مانند چند سال پیش از خودروهای ایرانی استقبال نمی‌شود.

‌این در حالی است موقعیت جغرافیایی ایران توان پوشش بخشی از بازارهای خودرو منطقه را ایجاد کرده و درست به همین دلیل، برخی شرکت‌های خارجی طی سال‌های گذشته قصد داشته‌اند ایران را به هاب صادراتی خود (در منطقه) تبدیل کنند.

طبق برنامه ارائه شده از سوی وزارت صمت صادرات خودرو در سال 1401 باید به حدود 100 ‌هزار دستگاه برسد که با فرض تولید یک‌ میلیون و 600‌ هزار دستگاهی سال آینده (طبق برنامه‌ ریزی وزارت صمت)، یک شانزدهم (معادل کمی بیش از 6‌ درصد) کل تولید خواهد بود.

این میزان باید در سال 1402 به 300‌ هزار دستگاه برسد که اگر برنامه تولید یک‌ میلیون و 800‌ هزار دستگاهی در این سال تحقق یابد، رقم صادرات کمتر از 17‌ درصد تولید خواهد بود. وزارت صمت اما برای سال 1403 نیز صادرات 600‌ هزار دستگاهی در نظر گرفته و تولید نیز باید به 2‌ میلیون و 300‌ هزار دستگاه برسد.

بنابراین نسبت صادرات به تولید در این سال، تقریبا یک به 4 خواهد بود. به عبارت بهتر، در صورت تحقق برنامه ‌ریزی وزارت صمت، در سال 1403 به ازای تقریبا هر 4 خودرو، یکی صادر خواهد شد.

اگر خودروساز بتواند صادرات انجام دهد، قطعا در مقابل واردات هم صورت می‌گیرد. علاوه بر این بازه و دربرگیری نیروی محرکه در این زمینه بسیار گسترده است. علاوه بر این موضوعات صادرات قطعات خودرو مشوقی برای شرکت‌های دانش بنیان در این زمینه است.

به اعتقاد کارشناسان، حتی با وجود لغو تحریم نیز دستیابی به صادرات 900 ‌هزار دستگاهی تا سال 1404 بعید خواهد بود، مگر این که خودروسازان خارجی در کوتاه‌ترین زمان ممکن اقدام به تاسیس پایگاه‌های صادراتی در کشور کنند تا شاید به عدد مدنظر وزارت صمت نزدیک شویم.