نگاهی به گزارش دیوار از بازار کار ایران؛ 85 درصد از کل شاغلان کشور در بخش خصوصی فعالیت دارند

بر اساس گزارش بررسی بازار کار ایران در سال 1399 توسط دیوار، 62 میلیون نفر از کل جمعیت کشور در سن کار هستند و این در حالی است که تنها 23 میلیون نفر از این جمعیت شاغل هستند. در این بین از هر سه شاغلی که شغل خود را از دست داده‌اند دو نفر زن بوده‌اند. این گزارش همچنین نشان می‌دهد که از کل شاغلان کشور 85 درصد از آنها در بخش خصوصی شاغل هستند.

نگاهی به چرایی این آمار و بررسی چگونگی تقسیم کار بین زنان و مردان بخش‌هایی از گزارش تحلیلی دیوار است. پلتفرم دیوار با راه‌اندازی حوزه استخدام و کاریابی خود از همان روزهای ابتدایی فعالیت بازار کار و اشتغال را مورد بررسی قرار داد.

در اختیار داشتن دیتا گسترده از روند اشتغال، نیاز و البته سلیقه کارفرما و کارجو شرایطی را فراهم کرده که این پلتفرم امکان ارائه تحلیل مستندی از وضعیت بازار کار کشور داشته باشد.

نگاهی به نسبت جمعیت شاغل در برابر کل جمعیت در سن کار

بر اساس تعاریف و استانداردهای اعلام شده برای تعیین جمعیت در سن کار همه افراد بالای 15 سال در این گروه قرار دارند. بر همین اساس جمعیت در سن کار ایران در سال 1399 بیش از 62 میلیون نفر اعلام شده است که تقریبا نیمی از آن را زنان و نیمی را مردان تشکیل داده‌اند.

اما این در حالی است که 81 درصد از زنان فعال از بازار کار بیرون مانده‌اند و امکان اشتغال را پیدا نکرده‌اند. این موضوع در واقع به معنی از دست دادن بخش قابل توجهی از نیروی کار جامعه است که در صورت اشتغال، موقعیت مطلوب‌تری در جریان اقتصادی کشور ایجاد می‌شد.

گزارش دیوار بیانگر این است که این زنان به دلیل مسئولیت‌های فردی یا خانوادگی از جمعیت شاغل کشور خارج شده‌اند. همین موضوع البته بیانگر نگاه جنسیتی است که درباره مسئولیت‌های خانوادگی وجود دارد. همچنین در سال 1399 از هر 100 نفر شاغل 84 نفر مرد بوده‌اند.

اما گزارش و تحلیل آماری دیوار به اینجا ختم نمی‌شود. بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط دیوار به طور خالص بیش از 1 و 4 دهم میلیون نفر از بازار کار در سال 1399خارج شده‌اند که 63 درصد آن را زنان تشکیل داده‌اند. بر همین اساس از هر 3 نفری که شغل خود را از دست داده‌اند، 2 نفر زن بوده‌اند.

نقش شهرنشینی و روستا نشینی در اشتغال

اشتغال زنان روستایی بر اساس آمار منتشر شده دیوار بیشتر از زنان شهری است. این نوع از اشتغال اما به این معنی است که مشاغل تخصصی و سمت‌های مدیریتی با درآمد بیشتر در شهرها به مردان سپرده شده و مشاغل غیرتخصصی و غیرمدیریتی در روستاها به زنان واگذار شده است.

اما گزارش دیوار بیانگر آن است که در نهایت سهم بیشتری از اشتغال کشور به مردان شهری سپرده شده است. بر همین اساس 63 درصد از کل شاغلان و همچنین 57 درصد از بیکاران، مردان شهری بوده‌اند. این در حالی است که بیش از نیمی از افراد غیرفعال زنان شهری بودند.

گزارش دیوار بیانگر آن است که توزیع جنسیتی در بین گروه‌های سنی تقریبا برابر است. هرچند نمودارهای ترسیم شده بعد از تحلیل اطلاعات جمع‌آوری شده در دیوار نشان‌دهنده آن است که تجمع زنان بیکار در سنین جوانی بیشتر از مردان بوده است. نمودار زیر این تفکیک سن اشتغال را به وضوح مشخص کرده است.

بیکاری و مشارکت اقتصادی

یکی از نکات جالب و قابل توجه گزارش دیوار این است که برای اولین بار از سال 1384 تا سال 1399 نرخ بیکاری تک رقمی شده است. اما این موضوع در حالی است که نرخ مشارکت اقتصادی هم کاهش قابل توجهی داشته و به کمترین سطح خود طی 6 سال اخیر رسیده است.

در این بین مشارکت اقتصادی زنان هم نسبت به سال 1398 کاهش داشته و از 17 درصد به کمتر از 14 درصد رسیده است. این موضوع خود به معنی جاماندن از شاخص‌های جهانی توسعه است.

جالب است بدانید بر اساس نقشه‌های تفکیکی ارائه شده توسط دیوار، بالاترین نرخ بیکاری به ترتیب در استان‌های لرستان، چهارمحال و بختیاری و کرمانشاه بوده است. از طرفی دیگر هرچند بیشترین نرخ بیکاری مربوط به زنان بوده اما در آذربایجان غربی و زنجان بیشترین نرخ بیکاری را مردان تجربه کرده‌اند.

همچنین بر اساس این نقشه‌ها بیشترین مشارکت اقتصادی در هرمزگان، خراسان شمالی و اردبیل شکل گرفته و کمترین نرخ مشارکت هم به استان‌های سیستان و بلوچستان، کهگیلویه و بویراحمد و ایلام رسیده است.

• 

• 

ارتباط مدرک تحصیلی و اشتغال

در سال ۱۳۹۹ ،نرخ بیکاری زنان با مدرک دکتری تخصصی در مقایسه با سال قبل افزایش چشمگیری داشته و از ۵ درصد به ۱۳ درصد رسیده است. این در حالی است که این نرخ برای مردان از ۴ درصد به زیر ۲ درصد کاهش یافته است. از طرف دیگر، نرخ مشارکت اقتصادی زنان با این میزان تحصیلات در همین بازه زمانی5 و 3 دهم واحد درصد بیشتر شده است.

نگاهی به آمار قبلی درباره جریان اشتغال زنان شهری و روستایی هم این تحلیل را تکمیل می‌کند. در شرایطی که زنان با تحصیلات بالاتر از بازار کار حذف شده و مردان جایگاه بیشتری به دست می‌آورند. هرچند حتی با وجود این موضوع با افزایش تحصیلات زنان مشارکت اقتصادی آنها بیشتر شده در حالی که برای مردان داشتن تحصیلات دانشگاهی اثر قابل توجهی در مشارکت اقتصادی نداشته است.

بر اساس نمودارهایی که دیوار در گزارش خود ارائه داده است، زنان بیکاری که تحصیلات کارشناسی داشته‌اند نیمی از جمعیت زنان بیکار را تشکیل داده و این در حالی است که بیکاری برای مردان بیشتر در سطوح تحصیلی دیپلم و پیش‌دانشگاهی یا راهنمایی تجربه شده است.

همچنین جدول سمت چپ که رشته‌های تحصیلی را بررسی کرده بیانگر آن است که مهندسی ساخت و تولید رشته تحصیلی حدود نیمی از مردان بیکار بوده و بازرگانی، علوم اداری و حقوق رشته تحصیلی بیشترین زنان بیکاری بوده است.

• 

• 

یکی از نکات نگرانی کننده گزارش دیوار به سوابق شغلی بازمی‌گردد. بر اساس این آمار افزایش سابقه شغلی دلیلی بر امنیت شغلی حداقل برای زنان نبوده است. در حقیقت زنانی که بین 25 تا 30 سال سابقه اشتغال داشته‌، نسبت به سال 1398 بیکاری‌شان 141 درصد رشد داشته است.

همچنین 36 و 2 دهم درصد از زنانی که بین یک تا 2 سال سابقه اشتغال داشته اند و 21 و چهاردهم درصد از مردانی که همین میزان سابقه اشتغال را داشته‌اند در سال 1399 بیکار شدند. که این موضوع بیانگر آن است که سابقه شغلی 1 تا 2 سال در سال 1399 بیشترین افراد بیکار را به خود اختصاص داده.

شاغلان بخش خصوصی و دولتی

مقایسه اشتغال‌زایی در بخش خصوصی و دولتی آمار جالب توجهی را نشان می‌دهد. بر اساس تحلیل داده‌هایی که در اختیار دیوار قرار دارد از کل شاغلان کشور 85 درصد از آنها در بخش خصوصی شاغل هستند.

هچنین آمار به دست آمده بیانگر آن است که بخش دولتی که فقط 15 درصد از اشتغال کشور را به خود اختصاص داده بیشتر در ردیف مشاغل مربوط به اداره عمومی و دفاع، تامین اجتماعی اجباری و آموزش است.

مفهوم جریان نیروی کار یکی از مفاهیم جالب توجهی است که توسط گزارش دیوار مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس بررسی‌های انجام شده درباره جریان اشتغال از سال1398 به سال 1399 بیش از 87 درصد از افراد غیرفعال در سال 1399در سال قبل هم غیر فعال بوده‌اند.

البته تنها حدود 10 درصد از این آمار شاغل یا بیکار بوده‌اند و مابقی در سن کار قرار نداشته‌اند. اما نکته قابل توجه آن است که بیش از 36 درصد از افراد بیکار در سال 1399 در سال 1398 شاغل بوده‌اند و در سال 1399 بیکار شده‌اند.

نمودارهای زیر به بررسی احتمال حرکت افراد در چرخه اشتغال به بیکاری یا غیرفعالی و فعال شدن می‌پردازد. توجه به جریان این جابجایی امکان تحلیل و بررسی بازار کار را تا حد قابل توجهی بالا می‌برد و منجر به تصمیم‌سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌های قابل توجهی در حوزه اشتغال می‌شود.

• 

• 

توجه به آخرین نموداری که در گزارش دیوار منتشر شده به منظور آمادگی جامعه و سیستم اقتصادی کشور برای مواجهه با موقعیت‌های اقتصادی مختلف بسیار مهم است. علاوه بر این بخش خصوصی که بیشترین حجم اشتغال یعنی 85 درصد از اشتغال کشور را به خود اختصاد داده با وجود بحران نیروی انسانی امکان تنظیم و تدوین چشم‌انداز روشن‌تری در صورت توجه به این جریان جابجایی خواهد داشت.