مناظره درباره طرح صیانت در اینوتکس؛ موافق: تبدیل به هاب اطلاعاتی منطقه می‌شویم، مخالف: رویابافی است

مخالفان طرح صیانت نبود ساختار مناسب به منظور تدوین جریان فناوری اطلاعات را موضوعی نگران کننده توصیف می‌کنند و از سویی دیگر موافقان آن بر این باورند که بعد از 6 ماه از اجرای این طرح ایران تبدیل به هاب اطلاعات منطقه خواهد شد.

محمد کشوری، از طیف مخالف طرح صیانت و محمد حبیبی، از طیف موافق این طرح، در پنلی تحت عنوان حکمرانی فضای مجازی و بررسی طرح صیانت با حضور میلاد دخانچی در اینوتکس 1401 حاضر شدند.

به هر روی طرح صیانت و مخالفت و موافقت با آن همچنان از داغ‌ترین مباحثی است که در حوزه فناوری اطلاعات از همه ابعاد مورد توجه است. اینوتکس نیز که محلی است برای گردهمایی فعالان اکوسیستم فناوری و نوآوری کشور، شاید بهترین موقعیت برای جراحی این طرح باشد.

زیرساخت‌های سیاسی و اقتصادی به طور قطع برای ایجاد تغییراتی ساختاری که البته بدنه جامعه با آن سازگار نیست، آنطور که باید فراهم نشده.

فیلترینگ در کدام بخش ساختار طرح صیانت قرار دارد؟

پرسش‌های پیش روی طرح صیانت این بار در این مناظره با نگاه مردم و از خواستگاه عموم جامعه مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. نگاهی که نگران روند پر ابهام فیلترینگ است و از سویی دیگر جریانی که بر این باور است؛ طرح صیانت فضایی را پیش خواهد آورد که دستاورد آن تبدیل شدن ایران به هاب اطلاعات و فضای مجازی منطقه خواهد بود.

ادعای محمد حبیبی در دفاع از طرح صیانت مبنی بر اینکه این طرح موجب حرکت ایران در راستای تبدیل شدن به هاب اطلاعات منطقه است، اگر چه از منظر حاضران در این مناظره بسیار دور از ذهن بود اما پرسش اساسی در جریان این ادعا آن است که چطور قرار است تبدیل به هاب اطلاعات و فضای مجازی منطقه شویم؟

این ادعا در شرایطی است که کاربران همچنان اعتماد کافی به پیام‌رسان‌های داخلی ندارند! محمد کشوری اما در مقابل این ادعا بر این باور است که باید پذیرفت زیرساخت‌های اقتصادی کشور در شرایطی نیست که در حوزه فناوری ارتباطات امکان ورود به جریان جهانی را داشته باشد.

نخستین پرسشی که دخانچی در این مناظره مطرح کرد، موقعیتی است که کاربران بعد از اجرای این طرح طی 6 ماه آینده با آن مواجه خواهند شد. در حقیقت، کاربران ایرانی در ملموس‌ترین حالت ممکن چه فضایی را بعد از اجرای طرح صیانت تجربه خواهند کرد؟

کشوری بدون هیچ تعارف و حاشیه‌ای موقعیتی را تصویر کرد که اتفاقا امروز مخالفان طرح صیانت، نسبت به آن ابراز نگرانی کرده‌اند. او بر این باور است که 6 ماه بعد از اجرای این طرح با توجه به بندی از طرح صیانت که اتفاقا بعد از همه تغییر و تحولات پیش آمده همچنان در این طرح وجود دارد؛ فعالیت همه فیلترشکن‌ها متوقف خواهد شد.

او با تاکید بر اینکه دیگر فیلترشکنی برای استفاده کاربران وجود نخواهد داشت، گفت: «علاوه بر این به طور واضح و روشن فعالیت همه کارکنان دولت در پیام‌رسان‌های فیلتر شده ممنوع است. البته گزاره‌ای هم وجود دارد که بر اساس آن کاربرانی با نیازهای خاص امکان استفاده از فیلترشکن‌ برای دستیابی به اینترنت و همه شبکه‌های اجتماعی را خواهند داشت.»

فضای مجازی نیازمند چارچوب و ساختار است

حبیبی نیز در پاسخ به همین پرسش با بیان توضیحاتی درباره اهمیت ایجاد ساختار و چارچوب مدیریتی در بستر فضای مجازی، گفت: «یکی از موضوعاتی مهمی که در نسخه آخر با عنوان نظام تنظیم مقررات فضای مجازی، تنظیم شده؛ ساختار اصلاح تنظیم مقررات در فضای مجازی کشور است. این موضوع در حالی است که تا همین امروز توجهی به آن نشده و مقرراتی درباه آن تدوین نشده است.»

به باور این موافق طرح صیانت در حال حاضر روشن نیست که چه نهاد، ارگان یا گروهی به طور مستقیم مسئول جریان فیلترینگ نیستند. از همین رو در این طرح تلاش شده تا جریان مدیریتی و نظارتی تعیین تکلیف شود. بنابراین بعد از تغییر شرایط بر اساس این طرح شاهد این تغییرات خواهیم بود.

حبیبی در روند توصیف فضای بعد از اجرای طرح صیانت در ایران تاکید کرد که قطعا با فضایی با جریان مدیریتی تعریف شده مواجه خواهیم بود.

او اما در پاسخ به پرسش مستقیم دخانچی مبنی بر اینکه تصویر روشن ایران بعد از همه این تغییرات چه خواهد بود،گفت: «اتفاقی که بعد از اجرای طرح صیانت شاهد آن خواهیم بود تبدیل ایران به هاب اطلاعات منطقه.»

حبیبی با ارائه مثال‌هایی از عملکرد آپارات، اسنپ، دیجی‌کالا و مواردی از این دست مدعی شد این مجموعه‌ها نشانه‌ای از آن است که در صورت تلاش می‌توان بدون وجود و حضور نمونه‌های خارجی به موفقیت قابل توجهی هم دست پیدا کرد. از طرفی در این روند ایران هم قلمرو خاص خود را در فضای مجازی و جریان اینترنت به دست خواهد آورد.

این رویکرد اما همچنان از دیدگاه مخالفان طرح صیانت مورد انتقاد است. محل اصلی این اختلاف هم تفاوت روند کار این پلتفرم‌ها با شبکه‌های اجتماعی است. هرچند بسته بودن فضای اقتصادی و همچنین تحریم‌های بین‌المللی هم دلیلی شده‌اند تا به واسطه آن امکان حضور نمونه‌های مشابه خارجی در ایران وجود نداشته باشد.

فضای مجازی، ادامه فضای حقیقی است

در ادامه این مناظره، کشوری با انتقاد از این نگاه محمدی،گفت: «فضای مجازی، ادامه فضای حقیقی است. فضای مجازی به طور قطع تافته‌ای جدا بافته از فضای حقیقی نیست. به طور قطع این نگاه به دست آوردن قلمروهای منحصر به فرد بین‌المللی بسیار جذاب است، اما این ایده تصوری است که نیازمند پیش‌نیازهایی است که ما حقیقتا به بخش قابل توجهی از آن همچنان دست پیدا نکرده‌ایم.»

او با نگاهی به شرایط اقتصادی و پیش‌نیازهای لازم در جریان اقتصادی کشور، گفت: «با چنین شرایطی در مقام اجرا یا امکان توسعه وجود نخواهد داشت و یا جریان قانون‌گذاری همچنان موقعیتی نامناسب برای توسعه پیش خواهد آورد. به هر حال بدون زیرساخت نمی‌توان به سمت بستری با چشم‌انداز ویژه رفت.»

دخانچی، در ادامه این مناظره با اشاره به اینکه استارتاپ‌ها پیش از طرح صیانت هم فعالیت‌های گسترده‌ای داشته‌اند و پیشرفت‌هایی هم داشته‌اند، گفت: «اگر پیش از این امکان توسعه فعالیت بوده، دیگر به نظر نمی‌رسد نیازی به اجرای طرح‌هایی به مانند صیانت باشد. اگر پییش از این امکان توسعه استارتاپ‌ها بوده، بعد از این نیز چنین خواهد بود و این موضوع توجیهی ندارد.»

این در حالیست که حبیبی معتقد است در صورت تقویت قدرت اینترنت این موضوع تبدیل به یک بازوی قوی حتی در جریان مذاکرات هم خواهد شد.

نادیده گرفتن مخالفان طرح صیانت

در پایان مناظره حبیبی در پاسخ به پرسش دیجیاتو مبنی بر اینکه در این روند چطور احساس امنیت کاربران در پیام‌رسان‌های داخلی تامین خواهد شد، گفت: «این احساس امنیت وجود دارد و کاربران این موضوع را بعد از جریان فیلتر اولیه تلگرام با کوچ به تلگرام طلایی نشان دادند. آمارها نشان می‌دهد درصد کمی، شاید حدود 5 درصد از کاربران از حضور در پیام‌رسان‌های داخلی احساس عدم امنیت داشته باشند.»

این پاسخ حبیبی اما در شرایطی است که این اقلیت، اقلیت تاثیرگذار و نخبه جامعه هستند. او اما در پاسخ به این موضوع گفت: «این اقلیت تاثیر گذار مسیر اشتباه و نادرستی را به مردم نشان می‌دهند که درباره طرح صیانت اشتباه است.»

این موضوع در حالی است که همچنان پرسش دیگری وجود دارد که بر اساس آن باید گفت: چرا باید برای قدرت‌مند شدن پلتفرم‌های داخلی مسیر صیانت را هموار کرد. آیا این روند، روندی متفاوت با انحصار در صنایعی همچون خودروسازی است؟ صنعت خودرو چه سرنوشتی را تجربه کرد که حالا به دنبال تکرار آن در مسیرهای دیگر توسعه هستیم.